چرا باید در برابر ماجراجویی‌های منطقه‌ای اردوغان ایستاد؟ / خاورمیانه بعد از تهاجم ترکیه به سوریه به چه سمتی پیش خواهدرفت؟

سرویس بین‌الملل انتخاب / امید عزیزیان: ارتش متجاوز ترکیه در حالی رسما حملات زمینی و هوایی خود بر مناطق کردنشین سوریه را آغاز کرد که برخی از قدرت‌های منطقه‌‍‌ای و فرامنطقه‌ای در مقابل این‌ تجاوزگری آشکار یا سکوت پیشه کرده‌اند یا با لفاظی‌های معمول سیاسی صرفا به پیام محکومیتی، بسنده کرده‌اند. اما این تجاوزگری و اشتهای سیری‌ناپذیر اردوغان برای گشایش مرزی به بهانه مبارزه با تروریسم در درازمدت پیامدهای ناگواری را همراه خود خواهد داشت که می‌تواند برای منطقه و جهان خطرات جدی را در پی داشته باشد.
در واقع، در شرایطی که رخدادی بزرگ همچون حمله ارتش ترکیه به محدوده سرزمینی کشور سوریه اتفاق می‌افتد می‌توان عنوان کرد که کلیت مجموعه امنیت منطقه‌ای خاورمیانه متاثر خواهد شد، لذا پرداختن به تاثیرات و پیامدهای اقدام ارتش ترکیه در نقض حاکمیت ملی یک کشور مستقل، ضروری به نظر می‌رسد. در همین راستا، می‌توان پیامدهای ماجراجویی جدید اردوغان در منطقه را در چهار سطح مورد خوانش و ارائه قرار داد.
تشدید منازعات قومی - مذهبی در خاورمیانه
آغاز جنگی دیگر در قلب خاورمیانه بیش از آنکه ویرانی‌های خانمان‌سوز در این‌منطقه توسعه نیافته را تجدید کند شرایط و توجیه لازم برای دخالت‌های فرامنطقه‌ای را فراهم می‌کند‌. قدرت‌های فرامنطقه‌ای، خاورمیانه ناامن را برای ادامه حضور و زورآزمایی خود مناسب می‌دانند. حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای در خاورمیانه در درازمدت می‌تواند به تشدید نزاع‌های دامنه‌دار قومی و مذهبی منجر شود که تضیعف و بی‌ثباتی نظام‌های سیاسی مستقر را در پی خواهد داشت. تاریخ نشان داده است که دامن زدن به منازعه‌های محلی، قومی و مذهبی در خاورمیانه نفت‌خیز بخشی از سیاست‌های ابرقدرت‌ها برای توجیه حضورشان در منطقه بوده است. اینک بساط منازعه شرایط مناسبی برای بروز یافته است، بی شک سایه شوم حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای کماکان برسر منطقه سنگینی خواهد کرد.
ترغیب اردوغان به سمت توسعه‌طلبی و ماجراجویی فزآینده
در سطحی دیگر، عدم واکنش مناسب به این تجاوز گری می‌تواند اردوغان را ترغیب کند تا به ماجراجویی های خود در خاک سوریه و عراق ادامه دهد، ادامه نقض حاکمیت کشورها بر سرزمین‌هایشان توسط رژیم ترکیه ناامنی‌ها را بیش از گذشته دامن می زند و خشونت های سیاسی بی پایان را در این منطقه پر التهاب جهان تشدید می کند. تشدید خشونت در منطقه خاورمیانه که زمینه‌های لازم برای ظهور افراطی‌گری را دارد بی تردید در منطقه خاص فعلی پایان نمی یابد و هر گونه ناامنی و خشونتی مرزهای اطراف را تحت تاثیر قرار خواهد داد و به خیلی از مناطق به ظاهر امن فعلی سرایت می کند که احتمالا آن زمان برای اتخاذ اقدامی مناسب خیلی دیر خواهد بود.
در حقیقت، اردوغان با در سر داشتن رویای احیای شکوه امپراتوری عثمانی و جلوه دادن خود در قامت پادشاهانی همچون سلطان سلیمان و سلطان محمد، تحت هر شرایطی بخشی از خاک سوریه را تحت کنترل خود در بیارود. این رخداد می‌تواند در آینده راهگشای زیاده‌خواهی‌های هر چه بیشتر اردوغان شود؛ زیرا کنش‌های چند سال گذشته او نشان داده که او در رسیدن به آرمان‌های خود هر نوع کنش سیاسی غیرمعمول را انجام خواهد داد. تصمیمات لحظه‌ای و چرخش مواضع‌های بدون منطق او در مقام نخست‌وزیری و بعدها ریاست جمهوری نشان می‌دهد اکنون منطقه در برابر تجاوزات و تهدیدات یک رهبر اقتدارطلب قرار دارد؛ بنابراین ضروری به نظر می‌رسد در برابر زیاد‌خواهی‌های اردوغان در سطح منطقه‌ای و جهانی ایستاد و از تهدید جدی امنیت منطقه‌ خاورمیانه ممانعت کرد.
بی‌اعتبار شدن نقش شورای امنیت در مدیریت جهانی
تجاوز ارتش ترکیه به منطقه خودمختار شمال سوریه بیش از پیش ناکارآمدی شورای امنیت سازمان ملل به عنوان حافظ صلح را نمایان می‌کند. رژیم ترکیه برای چندمین بار تمامی معاهده‌های بین‌المللی را نقص می کند. اما آنچه در واکنش به این تجاوزگری‌ها اتفاق افتاده، بیانیه های معمول می باشد که هیچ گونه ضمانت اجرایی ندارند و صرفا محکومیتی ضمنی بوده که بیشتر کاربرد رسانه‌ای داشته‌اند. ارتش ترکیه در حالی از زمین و هوا بر روی شهروندان کرد سوری آتش گشوده است که ایالات متحده و روسیه به عنوان دو ابرقدرت و دو عضو شورای امنیت سازمان ملل رفتاری کاملا خنثی را در پیش گرفته‌اند.
ادامه تجاوزگری های اردوغان در کنار سیاست خنثی ابرقدرت‌ها و عدم بازدارندگی شورای امنیت سازمان به معنای ناکار آمدی و ناتوانی این نهاد در کنترل اوضاع و عمل به وظیفه ذاتی‌اش به عنوان نهاد حافظ صلح که متجاوز را مجازات می کند، تعبیر می‌شود. این مهم لازمه تغییر در ترکیب و سازوکار این رکن مهم سازمان ملل را بیش از پیش ضروری می‌سازد. چرا که طی سال‌های اخیر این نهاد مهم حافظ صلح نشان داده است که برای کنترل تحولات خشونت بار جهان و به‌ویژه خاورمیانه اراده‌ای ندارد.
ایجاد فضای تنفس دوباره برای داعش و گروههای افراط‌گرای اسلامی
داعش هنوز به طور کامل شکست نخورده است و کماکان این ستیزه‌جویان افراطی در منطقه درگیر حضور دارند، کردها یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین گروه هایی بودند که در شکست داعش طی سال‌های اخیر مشارکت داشتند. با تجاوز ارتش ترک بر مناطق کردنشین سوریه شرایط برای بروز و ظهور دوباره داعشی‌ها فراهم خواهد شد که می‌تواند پیامدهای ناگواری را در پی داشته باشد. فراهم شدن شرایط مناسب برای تنفس دوباره داعش به معنای پیچیده‌تر شدن وضعیت خاورمیانه می‌باشد که با تحولات اخیر عراق، بی تردید دامنه خشونت فراگیر خواهد شد.
علاوه بر این، بخش بزرگی از نیروهای تحت الحمایت ترکیه در کشور سوریه که به نام ارتش آزاد شناخته می‌شوند، از گروههای افراط‌گرای اسلامی هستند که سابقا در صفوف گروههایی همچون احرار الاشام، جبهة النصره و ... بوده‌اند؛ در فضای جدید این افراد در قامت ارتش آزاد با پنهان نگه داشتن ماهیت تروریستی بودن خود، فضایی جدید را برای عرض اندام پیدا کرده‌اند. نقطه تلخ ماجرا این است که اکنون همین نیروهای تروریست به عنوان نیروهای آزادی‌خواه شناخته می‌شوند.