آیا سودانی ها معمر قذافی را درمورد ماجرای ادغام سودان و لیبی، سرِ کار گذاشته بودند؟

«انتخاب» اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است، را به صورت روزانه و به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، منتشرمی کند.

سرویس تاریخ «انتخاب»: سفارت آمریکا در خارطوم در گزارشی سری به تاریخ یکشنبه ۱۲ فروردین ۱۳۶۹، درباره ارتباطات خارجی سودان گزارشی ارائه کرده است.

به گزارش «انتخاب»؛ متن این سند که ویکی لیکس آن را منتشر کرده، در زیر آمده است:

سودان و اعراب: خواهران ناتنی شاید، برادر هرگز
طبقه بندی: محرمانه
یکشنبه 7:32 دقیقه اول آوریل 1990
از: سفارت آمریکا در خارطوم
به: وزیر امورخارجه و سازمان اطلاعات دفاع

بخش اول این سند را از اینجا بخوانید

بخش دوم این سند را از اینجا بخوانید

لیبی
17. در اوایل مارس 1990 ناگهان برنامه انسجامی بین سودان و لیبی اعلام شد تا نظام های سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی دو کشور در هم ادغام شده و در مدت چهار سال روند ثابت و گرمی برای ارتباط میان شورای فرماندهی انقلاب و طرابلس ایجاد شود. این اتفاقی بود که برای جلب نظر ژنرال قذافی بارها تکرار می شد، یک بسته اتحاد که تا حد زیادی تکرار همان برنامه اتحادی بود که در سال 1988 منتفی شده بود. با وجود اظهارات مثبت، دیدارهای رسمی متعدد و کنفرانسی برای توسعه اتحاد، تعداد کمی از مردم سودان واقعا به موفقیت آن اعتقاد داشتند. لذا با این باور که این اتحاد قبل از شکل گرفتن از هم خواهد پاشید، مخالفت عمومی چندانی با آن نمی شود. هرچند افسران عالی رتبه ارتش با آن مخالفت داشته اند، اما معمولترین واکنش به آن تمسخر است. دولت سودان که از این واکنش خبر دارد تلاش کرده آن را برنامه ای در راستای اتحاد عربی نشان دهد، که هرچند به همان اندازه غیرمحتمل است اما مقبول تر است. در فضای اتحاد، تا زمانی که اتفاق نیفتاده، حامیانی هم وجود دارند. بسیاری از سودانی ها کمک های لیبی را به عنوان یک ضرورت در کنار حرف های بی محتوا و تکراری درباره اتحاد می پذیرند. سودانی ها بیشتر لیبی را یک کشور فروتر و قذافی را یک آدم بی ثبات و نه خطری برای سودان، می بینند. گزاره «تا می توانی آنها را بدوش» معمولا استفاده می شود.
18. ماموران اطلاعاتی سودان که از سوءرفتار لیبی آگاه هستند، از نزدیک فعالیت های آنها را در نزدیکی خارطوم زیر نظر دارند. اقدام اخیر در برداشتن نیاز به ویزا برای اتباع لیبی (و بعد از آن همه اعراب) کار آنها را کمی دشوار کرده است، هرچند ماموران امنیتی گزارش شده که در فرودگاه ها بصورت خاص اتباع لیبی را زیرنظر دارند هرچند آنها از همان روند عادی بررسی گذرنامه و مالیات ورود عبور می کنند. کمیته های انقلابی که قبلا به عنوان یک حزب سیاسی شناخته شده و تحت حمایت لیبی بود بعد از انحلال کل احزاب منحل شد و برخی از سودانی ها می گویند همچنان غیرفعال باقی مانده اند. به نظر می رسد لیبی اکنون ارتباط خود را با کمیته های خلق و نیروهای مدافع خلق بیشتر کرده باشد که در داخل سودان مستقر هستند. در زمینه درگیری های دارفور سودان از آنجا که می تواند با استقلال سودان تداخل پیدا کند، ظاهرا آنها ترجیح می دهند چشم خود را به تحولات مناطق دور افتاده ببندند.
19. اصلی ترین جاذبه اقتصادی لیبی نفت ارزان است اما سودان چیزی برای ارایه در مقابل ندارد. سودان که به دلیل عدم پرداخت بدهی و سیاست های شورای فرماندهی انقلاب از فروش معمول نفت توسط کویت و عربستان محروم شده تقریبا بصورت مطلق به نفت لیبی وابسته است. در حال حاضر سودان تنها باید سود بدهی خودش را بپردازد و با لطف لیبی اصل پول را بعدها و با تولید نفت پرداخت خواهد کرد. با وجود تبلیغات زیاد اما تامین نفت توسط لیبی هرگز دایم نبوده است. دولت لیبی قول ماهانه 50 هزار تن نفت را به لیبی داده بود که ندرت آن را تامین می کند. بعد از پیمان انسجام در مارس 1990 لیبی قول داد میزان نفت تحویلی خود به سودان در دو ماه آوریل و می را به دو برابر یعنی 100 هزار تن برساند.
20. توازن تجاری سودان با لیبی بر اساس آمارهای دولتی کاملا منفی است. در شش ماه اول 1989 لیبی هیچ وارداتی از سودان نداشت اما در مقابل سودان 269712000 پوند سودان از محصولات پتروشیمی را از لیبی وارد کرده است. لیبی نیز تلاش کرده از این تجارت، سود سیاسی به دست آورد. این مسئله تا حد زیادی در نمایشگاه تجاری خارطوم خود را نشان داد که در آن غرفه لیبی تقریبا بطور کامل مملو از شعارهای ضدآمریکایی و عکس هایی از قربانیان بمباران طرابلس توسط آمریکا بود (وقتی سودان به شکایت آمریکایی ها رسیدگی نکرد، آمریکا از نمایشگاه خارج شد). در دسامبر 1989 سودان و لیبی یک توافق تجاری 50 میلیون دلاری را امضا کردند که شامل صادرات بز، دانه های روغنی، عطر و پارچه از سودان و در مقابل نفت، کود و بتون از لیبی می شد. همانند توافق با مصر، در اینجا هم توافق بیشتر از بعد تجاری، از نظر سیاسی اهمیت دارد. یک توافق دوجانبه در زمینه همکاری های کشاورزی در فوریه 1990 به دنبال این بود که لیبی تاسیسات تولید نفت و ذرت را احیا کند. کمک های لیبی بیش از اقتصاد در زمینه سیاسی اهمیت داشته. بخش توسعه کشاورزی لیبی در دارفور بیشتر به عنوان پوششی برای قاچاق اسلحه و دیگر فعالیت های غیرکشاورزی انگاشته می شود.
21. سودان و لیبی اخیرا ایده بانک سرمایه گذاری مشترک را دوباره مطرح کرده اند که با سرمایه ای برابر 50 میلیون دلار ایجاد شود و نیز درباره توسعه خدمات ارتباطی و حمل و نقلی میان دو کشور بحث کرده اند. البته در زمینه انتقال نفت، قول های لیبی درباره کمک در حوزه های پروژه های تجاری معمولا تحقق پیدا نمی کرد. لیبی تعداد کمی شغل برای سودانی ها ایجاد کرده – حدود 2 هزار سودانی در لیبی زندگی می کنند و قبایل سودانی نیز بصورت فصلی از دارفور به کوفرا مهاجرت می کنند. تخمین زده می شود که بین 2 تا 3 هزار نفر از اعضای قبایل سودان بدون مجوز در کوفرا کار می کنند.
22. لیبی که زمانی حامی ارتش آزادیبخش خلق سودان بود اکنون بزرگترین تامین کننده تسلیحات نظامی سوان است. رابطه قابل توجهی نیز در تامین اسلحه از طریق محموله های سری و توافقات قبلی با دولت صادق المهدی وجود دارد که اکنون دوباره با شورای فرماندهی انقلاب تجدید شده است. توافق نظامی که مدت کمی بعد از برکناری رییس جمهور نیمیری امضا شده بود آزاد نبوده و شامل مجموعه ای معین از اقلام می شد. اما با هر منطقی، لیبی در سال های اخیر میلیون ها دلار در سودان سرمایه گذاری و به آنها وام داده است که شامل تسلیحات تا هواپیماهای میگ 23 هم می شود. تخمین میزان نقدی دشوار است اما شکی نیست که این کمک برای تقویت ارتش سودان در درگیری با ارتش آزادیبخش خلق سودان بسیار مهم بوده است. از زمان کودتا، لیبی هر هفته دوبار هواپیمای ایلوشین 76 باری خود را با محموله هایی به سودان می فرستد که گفته می شود صرفا کاربردهای نظامی دارند. علاوه بر این لیبی آموزش، مشاوره و خلبان را هم در اختیار سودان قرار داده هرچند دخالت مستقیم لیبی در سودان توسط دولت این کشور انکار شده است. هرچند نظامیان لیبی هر از گاهی در هتل ها و تاسیسات نظامی سودان دیده می شوند. دخالت لیبی در بمباران های سودان زمانی ثابت شد که ارتش آزادیبخش خلق سودان یک خلبان لیبیایی را بعد از سرنگون کردن هواپیمایش در سال 1989 دستگیر کردند. البته دولت سودان باز هم این مسئله را انکار می کرد اما ظاهرا خلبانان لیبی بصورت خودمختار در حمایت تاکتیکی از ارتش سودان عمل می کنند.