چرا سریال «چرنوبیل» در توصیف انرژی هسته ای به مخاطب آدرس غلط می دهد؟

فوربس نوشت: از زمان شروع مینی سریال چرنوبیل از شبکه HBO توجه همه افراد به سمت فاجعه هسته ای چرنوبیل در سال 1986 جلب شد و روزنامه نگاران، این مجموعه را به علت ثبت واقعیت های این رویداد حقیقی حتی با وجود برخی تغییرات و اضافه کردن شخصیت های تخیلی، ستایش کردند.

به گزارش سرویس خواندنی های انتخاب، یکی از نخستین ستایش ها از سریال چرنوبیل که توسط خبرنگار نیویورک تایمز منتشر شد را می توان از تامل بر انگیز ترین مطالب در مورد این سریال دانست. او نوشت: " بسیاری از آثار در مورد چرنوبیل ساخته شده اند اما این سریال به موضوعی مهمتر(انرژی هسته ای) پرداخته و همه چیز به همین انتخاب بستگی دارد."

خبرنگار دیگری می نویسد در این سریال میبینیم که قربانیان چرنوبیل در معرض خطراتی بزرگ و حل نشدنی خونی قرار دارند و از تشعشعات نیروگاه چگونه آسیب میبینند." اما به ادعای سازندگان سریال، شبکه HBO بر حقیقت آشکار دیگری(به جز مسائل هسته ای) تمرکز دارد؛" این سریال بیشتر درباره دروغ، فریب و یک سیستم سیاسی فاسد است. این سریال اساسا در این خصوص بحث نمی کند که آیا قدرت هسته ای ذاتا خوب یا بد است".

این دقیقا همان موضوعی است که خالق چرنوبیل؛ کریگ مازین،  بر آن تاکید کرده است. او می گوید: «درس اصلی چرنوبیل این است که انرژی هسته ای مدرن خطرناک نیست. هدف ما تاکید بر این موضوع است  که دروغ، غرور و سرکوب انتقاد خطرناک است." شاید برای این که فلج بودن نظر مازین را بهتر درک کنیم باید نگاهی داشته باشیم به برخی از نظرات مردم در شبکه های اجتماعی در خصوص این سریال:

_شخصا، همه پنج قسمت از "چرنوبیل" را تماشا کرده ام و فکر می کنم واضح است که میلیون ها نفر از تبعات انرژی هسته ای وحشت کرده اند

_من با من شوهرم سریال را تماشا کردم و چند روز پس از آن مرتب به این فکر می کردیم که آیا خیالمان از همه نیروگاه های هسته ای موجود در ایالات متحده راحت است یا خیر

"من قسمت اول چرنوبیل را تماشا کردم.سپس چند ساعت صرف مطالعه در مورد انرژی هسته ای کردم. در حال حاضر من در  ترس و وحشت کامل هستم و به کسی نیاز دارم که برایم توضیح دهد که چگونه با این وضعیت در سواحل شرقی (محل استقرار نیروگاه های اتمی ایالات متحده) زندگی می کند

این نظرات رنگ و بوی اهداف تهیه کننده سریال را ندارد، بلکه بسیاری  از مخاطبان به ویژه در قسمت های نخست سریال تصور می کردند کل سریال در مورد قدرت هسته ای و نکوهش این قدرت هسته ای خواهد بود. درواقع این تنها روزنامه نگاران نبودند که به مسائل هسته ای پرداختند بلکه مردم عادی نیز همینطور فکر می کردند. بسیاری از مردم پس از اتمام قسمت اول سریال چرنوبیل به سرعت در گوگل نزدیک ترین نیروگاه هسته ای به خود را جستجو کردند.

حتی برخی از افراد شروع به شایعه پراکنی و رعب و وحشت عمومی کردند. برای مثال یک کاربر می نویسد :

_این سریال به من یادآوری می کند که در مورد آنچه که در بلاروس اتفاق میفتد بیشتر دقت کنم. ما از نیروگاه هسته ای جدید خود می ترسیم زیرا روسیه  آن را ساخته  است. آنها رآکتور 1 را کوچکتر از استاندارد 4 متری طراحی کرده اند و پوسته رآکتور هم در جریان حمل و نقل آسیب دیده است، اما آنها به هر حال آن را نصب کردند. پس چرنبوییل HBO را تماشا کنید و لطفا در نظر بگیرید که ممکن است خیلی زود این اتفاق دوباره بیفتد

همه این نوع اظهار نظرها اغلب پس از پخش قسمت نخست رخ داد. در یکی از قسمت ها سه نفر داوطلب خارج کردن آب رآکتور شدند در حالی که در واقعیت چنین اتفاقی رخ نداده است. آدام هیگینبوتام، نویسنده، کتاب نیمه شب در چرنوبیل می گوید: " سه مرد سریال درواقع اصلا وارد بخش خطرناک نشدند آنها به سادگی سفارشات را از مدیر رآکتور دریافت و دریچه ها را باز کردند."

افزون بر این، صحنه سقوط هلیکوپتر ناشی از تشعشعات نیز دراصل رخ نداده است و صرفا یک هلیکوپتر به علت برخورد با جرثقیل، آن هم شش ماه پس از این ماجرا سقوط کرده است. از دیگر اغراق های سریال می توان به ماجرای مسری بودن تشعشعات اشاره کرد. درست است که اشیاء آلوده مثل لباس های افراد در بدو آلودگی به شدت خطرناکند، اما اثرات تابش مثل ویروس نیست و هنگامی که لباس فرد آلوده تعویض و بدن او شسته می شود با لمس وی فردی آلوده نمی شود. شاید بگویید خون، عرق یا ادرار فرد آلوده خطرناک است، اما اگر این موارد حاوی عفونت حاد نباشند نمی توانند فردی دیگر را آلوده کنند. شاید بپرسید پس چرا در بیمارستان بیماران اینچنینی از محیط با پلاستیک استریل جدا می شوند؟ پاسخ ساده است، چون سیستم ایمنی آنان به شدت ضعیف شده و در معرض خطرند.

البته ما منکر این موضوع نمی شویم که تشعشعات واقعا برای مادران و نوزادان خطرناک بوده اما تقریبا هیچ یک از نوزادان در بدو تولد علامتی نداشته اند و به مرور مشکلات خونی، سرطان یا ... را نشان داده اند. در واقع، بارزترین تأثیر سلامت عمومی حدود 20 هزار مورد سرطان تیروئید در افراد زیر 18 سال در زمان حادثه بود.

سازمان ملل متحد در سال 2017 به این نتیجه رسید که تنها 25٪  یا 5 هزار نفر از مبتلایان به سرطان در آن دوره به علت حادثه چرنوبیل بیمار شده بودند. در پایان سریال، HBO ادعا کرد که افزایش چشمگیر میزان سرطان در سراسر اوکراین و بلاروس ناشی از چرنوبیل بوده که این نیز ادعایی اشتباه است.

به گفته سازمان بهداشت جهانی، ساکنین این دو کشور "در معرض دوز کمی بالاتر از سطح تابش های طبیعی قرار داشتند." در قسمت اول، دوزهای بالای تابش،  باعث خونریزی سریع آتش نشانان می شود و در قسمت دو، یک پرستار که صرفا یک آتش نشان را لمس می کند، در ناحیه دست با مشکل مواجه می شود اما در واقعیت به جز آتش نشان ها کادر بیمارستان تا این حد آسیب دیده اند.

در پایان سریال، HBO ادعا می کند، "گزارش شده است که افرادی که از روی پل چرنوبیل را تماشا می کردند مرده اند و این پل به عنوان پل مرگ شناخته می شود.اما "پل مرگ" یک افسانه است و هیچ شواهدی برای حمایت از آن وجود ندارد.واضح است که حتی بینندگان بسیار تحصیلکرده و آگاه از جمله روزنامه نگاران، بسیاری از داستان های چرنوبیل را باور کرده اند.

"چرنوبیل" ظاهرا در مورد دروغ، تحقیر و سرکوب انتقاد در دوران کمونیسم است، اما این سریال مرتبط با دهه 1980، در نهایت باعث ترس عده زیادی از مردم در جهان معاصر می شود. در قسمت اول سریال از ذرات هسته ای  به عنوان یک گلوله یاد می شود و  دانشمند قهرمان می گوید: "رآکتور چرنوبیل شماره 4 در حال حاضر یک بمب هسته ای است. مردم یکی یکی می میرند تا جایی که مردم در تمام قاره اروپا بمیرند."

اکنون آیا تمام قاره مرده اند؟ بدیهی است که ترس و وحشت از جنگ هسته ای از طریق این سریال ب مخاطب منتقل می شود. در واقع، چرنوبیل ثابت می کند که چرا هسته ای امن ترین راه برای ساخت برق است. در بدترین حوادث هسته ای، مقادیر نسبتا کوچک ذرات فرار می کنند و تنها به تعداد اندک مردم آسیب می رسند. کیت براون، استاد برتر دانشگاه ام ای تی در حوزه انرژی هسته ای در کتاب خود  می نویسد: "نیروگاه های هسته ای دی اکسید کربن تولید نمی کنند و از لحاظ آماری نسبت به هر صنعت انرژی رقابتی ایمن تر هستند.حتی از توربین های بادی ".

درواقع به نظر می رسد هالیوود در کنار ساخت این سریال باید در خصوص انواع انرژی و معایب و مزایای آن نیز آگاهی بخشی کند.