پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
پولشویی این روزها یکی از داغ‌ترین موضوعاتی است که سینمای ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کند، معضلی که همه بر سر آن اتفاق نظر دارند و از آسیب‌های آن می‌گویند.
این مسئله در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر نیز به یکی از چالش‌های نشست‌های خبری بدل شده بود و نشستی برگزار نمی‌شد مگر آنکه پرسشی درباره چگونگی تامین سرمایه ساخت فیلم از سوی اهالی رسانه مطرح شود و پاسخ‌های متفاوتی از سوی سینماگران دریافت کند.
در همین ارتباط با سیدضیا هاشمی، تهیه‌کننده باسابقه سینما گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
بی‌رونقی حوزه‌های اقتصادی دیگر، عامل حضور سرمایه‌داران در سینما
سیدضیا هاشمی در پاسخ به اینکه علل گسترش این معضل در سینمای ایران چیست و آیا پولشویی اتفاق جدیدی در سینمای ایران است یا ریشه دارد؟ گفت: «حدود چهار، پنج سال است که سینمای ایران رونق گرفته و کسب و کارهای دیگر هم به شدت زمین خورده است، تولیدات صنعتی تقریبا تعطیل شده است، سرمایه‌گذاری در مسکن وضعیت خوبی ندارد، بازار دلار و ارز هم اشباع شده و بحث کلان مالی نمی‌تواند در آنها جذابیت داشته باشد و همین امر موجب سوق داده شدن سرمایه گذاران به سمت سینما است. برخی از سرمایه‌گذاران بیش از آنکه به فکر بازگشت سرمایه باشند بیشتر به فکر ارضای کمبودهای خود و عقده‌های فروخفته خود هستند و سینما امکان مناسبی برای بروز خود کم بینی‌هاست. عکس گرفتن با سلبریتی‌ها برایشان جذاب است و متاسفانه اهالی سینما هم برای دیدن این دسته از افراد صف می‌کشند که باعث ناراحتی مضاعف است.»
او ادامه داد: «اما نکته حایز اهمیت در این حوزه مسئله پولشویی است که آسیب‌هایش را به سینما می‌زند و از این معضل آسیب‌های جدی دیدیم. افرادی در حوزه سرمایه‌گذاری وارد شدند که آمار اختلاس‌شان بسیار بالاست و پولی که به سینما آورده‌اند ناچیز است که البته معادلات و مناسبات را در سینما به شدت به هم زده است.»
پول وارد شده به سینما، معادلات اقتصادی این حوزه را به هم زده است
هاشمی درباره اینکه اگر میزان پول‌هایی وارد شده به سینما اندک است، چگونه می‌تواند آسیب‌زا باشد، گفت: «این پرسش به نظرم کمی سهل انگارانه است، باید بگویم همان میزان پولی که ممکن است به نظر اندک بیاید هم معادلات سینما را به ریخته است. درست است که میزان این سرمایه‌های بدون حساب و کتاب و از این مهمتر بدون پشتوانه فرهنگی، محدود و ناچیز و شاید در حدود ۵۰ میلیارد تومان باشد، اما در مقابل بودجه‌ای که از سوی دولت برای سینما هزینه می‌شود و نهایتا ۷۰ میلیارد است، عددی بزرگ و وحشتناک است. آسیب دیگر این دست سرمایه‌گذاری، بالاتر رفتن قیمت تعدادی از سلبریتی‌هاست زیرا این افراد انگیزه سرمایه‌گذاری را استفاده از سلبریتی‌های پرتعداد در یک فیلم می‌دانند و همین امر رقم تولید و دستمزد بازیگران را چند برابر کرده است.»
این تهیه‌کننده با تاکید بر اینکه در سال‌های اخیر درآمد سینمای ایران کمی بهبود پیدا کرده است، بیان کرد: «در سال‌های اخیر درآمد سینمای ایران رو به بهبود گذاشته و برای اولین بار است که در سال ۹۷ شاهد درآمدی نزدیک به ۲۵۰ میلیارد تومان در سینما هستیم. البته این درآمد خالص نیست بلکه از این مبلغ هزینه‌هایی از جمله حق‌السهم شهرداری، عوارض ارزش افزوده، تبلیغات، حق‌السهم سینماها، حق‌السهم پخش کننده و... کسر می‌شود و در نهایت نزدیک به یک سوم این مبلغ به صاحب اثر اختصاص خواهد یافت. با این احتساب سرمایه‌گذاری تهیه‌کنندگان با هزینه‌ها برابری نداشته و نشان می‌دهد که سینما چندان سوده نیست بلکه می‌توان گفت این سینما ورشکسته است. در این سینما با این وضعیت، سرمایه‌گذارانی که در بالا ذکر شد قصد شهرت یا پولشویی دارند و با کار خود سینمای ورشکسته به لحاظ اقتصادی را ورشکسته‌تر می‌کنند، زیرا هدف هنر و بالندگی آن یا صنعت و سوددهی نیست بلکه اهداف دیگری را دنبال می‌کنند.»
کاهلی سینماگران و تهیه‌کنندگان در گسترش پولشویی نقش دارد
هاشمی در پاسخ به اینکه وقتی گردش مالی سینمای ایران کمی بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان است، آیا اصولا سینما مکان مناسبی برای پولشویی است یا خیر، توضیح داد: «اتفاقاْ مبلغ قابل توجهی است و مکان مناسب برای این کار کثیف است. مثالی برای شما می‌زنم، در سریال «بریکینگ بد» فردی که پول زیادی را به صورت نقدی از فروش مواد مخدر به دست آورده است، وقتی نمی‌تواند آن را در بانک پس‌انداز کند با این پول کارواش خریداری کرده و در آنجا حسابدار ۱۰ فیش اضافه‌تر صادر و به این ترتیب پول‌ها را جابجا می‌کند.»
این سینماگر با اشاره به نحوه فعالیت یکی از سرمایه‌گذاران در سینما، ادامه داد: «شنیده می‌شود یکی از جوانان سرمایه‌گذار از این دست برای پولشویی، ۱۰ دستگاه پوز در اختیار دارد و هر شب ساعت ۱۲ پول‌ها را جابجا می‌کند. این کار چگونه انجام می‌شود؟ در تخصص افراد متخصص است و پول کثیف را وارد سینما می‌کنند. آنها مهمانی‌های متعدد می‌گیرند و متاسفانه حضور افراد سینما در این مهمانی‌ها کار را برای این دسته از افراد آسان می‌کند.»
او با انتقاد از کم توجهی برخی از سینماگران به معضل پولشویی، گفت: «کاهلی سینماگران و تهیه‌کنندگان در رشد این معضل در سینما نقش بسزایی دارد، تهیه‌کننده نباید زیر بار این خفت برود و اجازه دهد سرمایه‌گذار بدون پشتوانه فرهنگی به او توهین کند و به تهیه‌کننده پول یا سکه پیشنهاد دهد تا با حضور هنرمندان و سلبریتی‌ها، شهوت دیده شدن و خود بزرگ‌بینی این افراد ارضا شود. این اتفاقات برای سینمای ایران خطرناک است، برخی اهالی سینما به چند سکه و یک دستمزد آنی فکر می‌کنند و این فاجعه‌ای است که اتفاق افتاده است.»
پول ساخت سریال در شبکه نمایش خانگی شدیدا مشکوک است
هاشمی با اعتقاد بر اینکه پولشویی در حوزه شبکه نمایش خانگی نیز رخ داده است، توضیح داد: «یک نمونه از پولشویی در هنر سینما در حوزه شبکه نمایش خانگی رخ می‌دهد. فرد قصد دارد سریالی بسازد، سریال را با هزینه‌های بالا می‌سازند، به عنوان مثال سریالی با هزینه ۲۷ میلیارد ساخته شد و بازگشت سرمایه از محل فروش محصولات خانگی بسیار پایین‌تر از سرمایه اولیه بود. اثبات این دست پولشویی‌ها بر عهده قوه قضاییه است که در بخش‌هایی ورود کرده‌اند. پول‌هایی که این روزها برای ساخت سریال‌ها استفاده می‌شود، شدیدا مشکوک است، شنیده می‌شود سه سریالی که در حال تولید هستند، پروانه ساخت ندارند! چه کسی اجازه داده است که این افراد قانون را دور بزنند؟ تهیه‌کننده سینما یک روز از تاریخ پروانه ساخت گذشته باشد نمی‌تواند یک سکانس را فیلمبرداری کند و باید پروانه را تمدید کند. اما متاسفانه آقایان چند ماه است که بدون پروانه ساخت سریال می‌سازند!»
او همچنین گفت: «واقعا چه اتفاقی در حال رخ دادن است، اختلاس و چپاول زیاد شده و همین مسئله باعث می‌شود که وقتی خرده این پول‌ها در سینمای ایران سرریز می‌شود، این حوزه را نابود می‌کند و تهیه‌کننده باسابقه به راحتی نمی‌تواند فیلم بسازد. بسیاری از هنرمندان عزت نفس‌شان اجازه نمی‌دهد که در چنین شرایطی فعالیت کنند. باید به این مهم اشاره کنم٬ همه سرمایه‌گذاران پولشویی نمی‌کنند و افرادی هم هستند که نسبت را می‌شناسند و بدون هیچ حاشیه‌ای سالم و پاک کار می‌کنند. افرادی در سینما هستنند که پول خوبی دارند اما هنوز نمی‌دانیم منبع این پول‌ها کجاست اما ولخرجی می‌کنند و این اقدام نیز آسیب زننده است. این پول خرج کردن و صله دادن برای شهرت، سینمای ایران را از پای در می‌آورد.»
پولشویی مسئله دلسوزان یا معترضان؟
هاشمی در پاسخ به اینکه افرادی که مسئله پولشویی در سینمای ایران را این روزها مطرح کردند به نظر شما دلسوز سینما هستند یا اهداف دیگری دارند؟ گفت: «نمی‌توان همه را دلسوز خطاب کرد، شک نکنید افرادی هستند از این که پولشویان در خدمت آنها نیستند، لب به اعتراض گشوده‌اند. اما برخی از سر دلسوزی و براساس آینده نگری به این امر اعتراض دارند. بالاخره این معضل در سینما وجود دارد و باید در پی رفع آن باشیم، چرا سرمایه‌گذاری چندین قرار با بازیگران زن سینمای ایران می‌گذارد؟ یا مثلا سرمایه‌گذاری تمام سلبریتی‌ها را به خانه‌اش دعوت می‌کند، جشن تولد برایشان برگزار می‌کند و پول‌های هنگفتی را پرداخت می‌کند. در این حوزه حرف‌هایم مستند است. این اقدامات سینمای ایران را به شدت دچار آسیب می‌کند.»
راه‌حل مناسب برای حل معضل پولشویی
این روزها بحث شفافیت مالی را بسیاری راه‌حل مناسبی برای مقابله با این معضل می‌دانند و در نشست‌های خبری جشنواره فیلم فجر شاهد بودیم که اهالی رسانه خواستار این شفافیت از سازندگان فیلم‌ها بودند، این فعال سینمایی نظر خود را درباره تاثیر این اقدام بر برطرف شدن معضل پولشویی گفت: «شفافیت مالی اقدام خوبی است اما پولشویان در ارائه اطلاعات غلط قهار هستند و اسناد جعلی ارائه می‌دهند. متاسفانه در کشور دروغ راحت می‌گوییم و از دروغ مصلحتی کمک می‌گیریم.»
هاشمی راه حل خود را به منظور رفع این معضل اینچنین برشمرد: «راه‌حل اصلی برای تشخیص سره از ناسره، تشکیل کمیته صیانت و نظارت اقتصادی در شورایعالی تهیه‌کنندگان است تا بر سرمایه گذاران و قراردادهای پروژه‌ها نظارت کنند تا اگر تهیه‌کننده‌ای از ارائه اطلاعات سر باز زد به شدت با او برخورد کنند. شورایعالی تهیه‌کنندگان طرح شکل‌گیری این کمیته را ارائه کرد، امیدواریم به زودی با آن موافقت شود و این کمیته فعالیتش را آغاز کند. در حال حاضر متاسفانه می‌توانیم بگوییم که نظم و قانون درستی وجود ندارد، درحالی‌که صنف به خوبی می‌تواند با این مسئله برخورد کند.»
نقش و تاثیر بازیگران در حل این معضل سینما
در جشنواره امسال برخی از بازیگران از حضور در پروژه‌ای که سرمایه‌گذار آن متهم به پولشویی و فساد اقتصادی بود، سر باز زدند و در نهایت سرمایه‌گذار اثر تغییر کرد، هاشمی ارزیابی خود از نقش بازیگران در رفع این معضل را این‌طور بیان کرد: «اگر واقعا بازیگران ما هم در این مسیر همراهی کنند، برای رفع این معضل در سینما بسیار موثر خواهد بود، بازیگران به عنوان افراد مطلع می‌توانند نماینده‌ای در کمیته صیانت که در بالا عنوان کردم، داشته باشند و از سایر اصناف نیز نماینده‌ای حضور داشته باشد تا با معضل پولشویی مقابله کنیم. نکته اینجاست که هنوز عزم راسخی در میان تهیه‌کنندگان نمی‌بینیم که این کار را به انجام برسانیم و ایراد اصلی همین است.»