برگزاری انتخابات در ایران عمری طولانی‌تر از انقلاب اسلامی دارد اما با پیروزی انقلاب، انتخابات از حالت نمایشی خارج و به عرصه رقابت جدی نیروهای سیاسی و اجتماعی برای جابجایی مسالمت آمیز قدرت تبدیل شد.
به گزارش ایسنا، ۷۲ سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، نخستین انتخابات در ایران یعنی اولین دوره انتخابات مجلس ملی در تابستان سال ۱۲۸۵ شمسی برگزار شد. البته طبق نظام‌نامه انتخابات، انتخاب کنندگان در ایران منحصراً از ۶ طبقه شاهزادگان قاجاریه، علمای اعلام و طلّاب، اعیان و اشراف، تجّار و مالکین، کشاورزان و اصناف بودند. استبداد رضاشاهی نهاد نوپای انتخابات در ایران را به شدت تحت تأثیر خود قرار داد. پهلوی اول نظارت کاملی بر انتخابات داشت و تا جایی که توانست مانع حضور نمایندگان مستقل از دربار در مجلس ملی شد هر چند در همین دوره نیز شهید مدرس بر خلاف میل رضاشاه به مجلس راه یافت.
با اشغال ایران توسط متفقین و خروج رضا شاه از ایران، انتخابات تا حدودی از نظارت دربار خارج شد. در فاصله سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ شاهد برگزاری انتخابات نسبتاً آزاد هستیم که نتیجه آن حضور دکتر مصدق و نمایندگان جبهه ملی در مجلس و پیگیری مساله ملی شدن صنعت نفت است هر چند در همین مقطع نیز دربار تا آنجا که قدرت داشت، در انتخابات بخصوص در شهرهای کوچک دخالت می‌کرد. بعد از کودتای ۲۸ مرداد، انتخابات کاملاً در اختیار شاه و دربار بود و لیست نمایندگان قبل از آغاز رأی‌گیری در اختیار فرمانداری‌ها قرار می‌گرفت. مسأله‌ای که بارها در خاطرات اسدالله علم و سایر درباریان نیز بدان اشاره شده است. البته همین «فقدان آزادی سیاسی» موجب شد که مطالبه «آزادی» در رأس مطالبات انقلاب اسلامی قرار بگیرد.
با پیروزی انقلاب اسلامی، در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین سال ۵۸ نخستین همه‌پرسی برگزار شد. ۹۸ درصد از واجدین شرایط در این همه‌پرسی شرکت کردند و به جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند. اصل ششم قانون اساسی که در آذر ۵۸ به تأیید مردم رسیده بود تاکید کرد که «در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکاء آرای عمومی اداره شود، از راه انتخابات: انتخاب رئیس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر این‌ها، یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می‌گردد.»
در چهل سال گذشته، مردم ۳۶ بار برای تعیین سرنوشت خود پای صندوق‌های رأی آمده‌اند. سه همه‌پرسی، یک انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی، ده دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، پنج دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری، پنج دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا و دوازده دوره انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شده و حدود ۸۵۰ میلیون برگه رأی توسط مردم به داخل صندوق‌های رأی ریخته شده است.(این آمار بدون در نظر گرفتن دور دوم انتخابات یا انتخابات میان‌دوره‌ای است)
انتخابات در این چهل سال با حضور و رقابت نیروهای سیاسی و اجتماعی برگزار شد و انتخابات به محلی برای جابجایی مسالمت آمیز قدرت میان جریان‌های سیاسی کشور شد. مردم هم همواره از ساعات اولیه انتخابات، در صف‌های اخذ رأی حضور داشتند. صف‌های مردم همیشه از سوژه‌های مورد علاقه رسانه‌های خارجی بود که انتخابات ایران را به صورت ویژه پوشش خبری می‌دادند. البته در کنار این رقابت، به نحوه برگزاری انتخابات از سوی جریان‌های سیاسی انتقاداتی وارد شده است از جمله در نحوه ثبت‌نام در انتخابات، هزینه‌های انتخاباتی، نحوه رسیدگی به صلاحیت نامزدهای انتخابات و نحوه رأی‌گیری.
وجود برخی اشکالات در نظام انتخابات کشور موجب شد که دولت بر اساس سیاست‌های کلی انتخابات ابلاغی رهبر معظم انقلاب، لایحه جامع انتخابات را تهیه کند. این لایحه در مراحل نهایی تکمیل بوده و بزودی برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارسال می‌شود. البته نظارت استصوابی شورای نگهبان مهم‌ترین انتقادی است که به برگزاری انتخابات از سوی برخی جریان‌های سیاسی وارد می‌شود. مسلماً برطرف کردن اشکالات انتخابات و افزایش کیفیت برگزاری انتخابات موجب افزایش سطح نخبگی نهادهایی می‌شود که با رأی مردم انتخاب می‌شوند.
ما در این گزارش مروری اجمالی بر انتخابات و همه پرسی‌های برگزار شده در چهل سال گذشته داشته و زمان برگزاری انتخابات، میزان و درصد مشارکت، اتفاقات مهم در انتخابات و برنده‌ها و بازنده‌های انتخابات را مرور می‌کنیم.
همه‌پرسی قانون اساسی
فروردین سال ۵۸ نخستین باری است که مردم پس از پیروی انقلاب به پای صندوق‌های رأی رفتند. همه‌پرسی جمهوری اسلامی در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین ۵۸ برگزار شد و با شرکت ۲۰ میلیون و ۴۴۰ هزار و ۱۰۸ نفری مردم، میزان مشارکت به ۹۸ درصد رسید. مردم در این همه‌پرسی، به جمهوری اسلامی «آری» گفتند.
خبرگان بررسی قانون اساسی
در روز ۱۲ مرداد ۵۸ مردم بار دیگر پای صندوق‌های رأی رفتند تا ۷۳ منتخب خود را برای بررسی قانون اساسی انتخاب کنند. میزان مشارکت مردم ۷۱/۵۱ درصد بود و ۱۰ میلیون و ۷۸۴ هزار و ۹۳۲ نفر در این انتخابات شرکت کردند.
همه‌پرسی تأیید قانون اساسی
۱۵ میلیون و ۶۹۰ هزار و ۱۴۲ نفر در روز ۱۱ و ۱۲ آذر ۵۸ در همه‌پرسی تأیید قانون اساسی شرکت کرده و قانون اساسی تهیه شده توسط مجلس خبرگان قانون اساسی را تأیید کردند. میزان مشارکت در این همه پرسی بیش از ۷۵ درصد بود.
اولین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری
در روز ۵ بهمن سال ۵۸، اولین انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران برگزار و ابوالحسن بنی‌صدر به عنوان رئیس جمهور انتخاب می‌شود. بیش از ۱۲ میلیون نفر در انتخابات شرکت کرده و میزان مشارکت به ۴۱ / ۶۷ درصد می‌رسد. دریادار سیداحمد مدنی، حسن ابراهیم حبیبی، صادق طباطبایی، کاظم سامی کرمانی، صادق قطب‌زاده و داریوش فروهر از دیگر نامزدهای شناخته شده در این انتخابات بودند.
اولین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی
این انتخابات در روز ۲۴ اسفند ۵۸ با مشارکت ۵۲ درصدی مردم برگزار می‌شود. میزان مشارکت مردم ۱۰ میلیون و ۸۷۵ هزار و ۹۶۹ نفر بود.
در این انتخابات فخرالدین حجازی رأی اول تهران را کسب کرد. حسن حبیبی، مهدی بازرگان، سید علی خامنه‌ای، محمدجواد باهنر، محمدعلی رجایی، علی اکبر ناطق نوری، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، ابراهیم یزدی، اعظم طالقانی، مصطفی چمران و عزت الله سحابی از معروف‌ترین چهره‌های سیاسی کشور بودند که مجلس راه یافتند.
دومین و سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری
با عزل بنی‌صدر از ریاست‌جمهوری توسط مجلس شورای اسلامی، دومین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در روز دوم مرداد سال ۶۰ با مشارکت ۶۴ درصدی مردم برگزار شد. محمدعلی رجایی بیشترین رأی را کسب و به عنوان دومین رئیس جمهور انتخاب شد. سیداکبر پرورش، عباس شیبانی، حبیب الله عسگراولادی از دیگر نامزدهای این انتخابات بودند.
با شهادت شهید رجایی در روز ۸ شهریور سال ۶۰، سومین دوره انتخابات در ۱۰ مهر همان سال برگزار شد و سیدعلی خامنه‌ای با کسب ۹۵ درصد آرا پیروز انتخابات شد. اکبر پرورش، سید رضا زواره‌ای و حسن غفوری‌فرد از نامزدهای تأیید صلاحیت شده این انتخابات بودند. میزان مشارکت در این انتخابات بیش از ۷۴ درصد بود.
اولین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری
در روز ۱۹ آذر سال ۶۱، اولین انتخابات مجلس خبرگان رهبری برگزار می‌شود. با مشارکت بیش از ۷۷ درصدی مردم، ۸۲ نفر برای مجلس خبرگان انتخاب می‌شوند. سیدعلی خامنه‌ای، علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، علی‌اکبر مشکینی، محمد امامی کاشانی، محمد محمدی گیلانی، یوسف صانعی، محمدباقر باقری کنی، محمدباقر اسدی خوانساری، غلامرضا رضوانی، احمد آذری قمی از مهم‌ترین شخصیت‌های راه‌یافته به مجلس خبرگان هستند.
دومین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی
در روز ۲۶ فروردین سال ۶۳ دومین انتخابات مجلس شورای اسلامی با مشارکت ۶۴ درصدی مردم و در شرایط جنگی کشور برگزار می‌شود. بیش از ۱۵ میلیون نفر در این انتخابات شرکت می‌کنند. در این مقطع با توجه به کنار رفتن نیروهای ملی مذهبی و چپ، رقابت عملاً میان نیروهای خط امام انجام می‌شود. جامعه روحانیت مبارز و حزب جمهوری اسلامی اصلی‌ترین نیروهای سیاسی شرکت کننده در این انتخابات هستند که فهرست انتخاباتی آنها اشتراکات فراوانی با هم داشت.
اکبر هاشمی رفسنجانی، مهدی کروبی، محمد یزدی، گوهر الشریعه دستغیب، عباس شیبانی، محمدعلی موحدی کرمانی، جلال‌الدین فارسی، فخرالدین حجازی، هادی غفاری، سیدمحمود دعایی، مهدی شاه آبادی، اسدالله بادامچیان، محمدرضا باهنر، اسحاق جهانگیری، مرضیه دباغ، عباس دوزدوزانی، حسن روحانی، صادق خلخالی و علی اکبر ناطق نوری به مجلس راه یافتند.
چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری
این انتخابات در روز ۲۵ مرداد سال ۶۴ برگزار و سیدعلی خامنه‌ای مجدداً با عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. میزان مشارکت در این انتخابات حدود ۵۵ درصد بود. حبیب الله عسکر اولادی و محمد کاشانی از رقبای سیدعلی خامنه‌ای بودند. سیدعلی خامنه‌ای از بیش از ۱۲ میلیون رأی بدست آورد. بیش از ۱۴ میلیون نفر در انتخابات شرکت کردند.
سومین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی
۱۹ فروردین سال ۶۷، ۱۶ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر یعنی حدود ۶۰ درصد واجدین شرایط با حضور در انتخابات، نمایندگان خود را در سومین دوره انتخابات مجلس انتخاب کردند.
با انحلال حزب جمهوی اسلامی، رقابت انتخاباتی میان جامعه روحانیت مبارز و جامعه روحانیون شکل گرفت. چپ‌ها مقابل راست‌ها قرار گرفته و چپ‌ها پیروز انتخابات شدند.
ابراهیم اصغرزاده، مرتضی الویری، مجید انصاری، محمدرضا باهنر، اسحاق جهانگیری، فخرالدین حجازی، نجفقلی حبیبی، سید هادی خامنه‌ای، سیدمحمود دعایی، حسن روحانی، محمد سلامتی، مهدی کروبی، علی‌اکبر محتشمی‌پور، عبدالواحد موسوی لاری، موحدی کرمانی، علی اکبر ناطق نوری و علی اکبر هاشمی رفسنجانی از مهم‌ترین شخصیت‌های راه یافته به مجلس سوم هستند.
پنجمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی
با ارتحال حضرت امام خمینی (ره)، آیت‌الله خامنه‌ای در تاریخ ۱۶ خرداد ۶۸ از سوی مجلس خبرگان به عنوان رهبر انقلاب انتخاب شدند این در حالی بود که سه ماه تا پایان دوره ریاست‌جمهوری باقی مانده بود. انتخابات پنجمین دوره ریاست‌جمهوری در تاریخ ۶ مرداد سال ۶۸ برگزار شد. جامعه روحانیت و جامعه روحانیون هر دو از هاشمی رفسنجانی اعلام حمایت کردند و علی اکبر هاشمی رفسنجانی در رقابت با عباس شیبانی، پیروز انتخابات شد.
میزان مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری ۵۵ درصد و در همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی کمی کمتر از ۵۵ درصد بود.
دومین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری
۱۶ مهر سال ۶۹ با مشارکت حدود ۳۷ درصدی مردم، انتخابات دومین دوره مجلس خبرگان رهبری برگزار شد البته این انتخابات با برخی حواشی همراه شد. تعدادی از نامزدهای این انتخابات در اعتراض به رد صلاحیت بعضی از کاندیداهای وابسته به مجمع روحانیون از صحنه رقابت کناره‌گیری کردند.
همچنین این اعتراض وجود داشت که در برخی حوزه‌ها تعداد نامزدها با تعداد نمایندگان مورد نیاز برابر و حتی در برخی حوزه‌ها، تعداد نامزدها از تعداد نامزدهای مورد نیاز کمتر است. گروهی از نمایندگان فراکسیون اکثریت مجلس سوم به دنبال طرحی بودند تا کلیه انتخابات به شرطی قابل اجرا می‌شد که تعداد کاندیداها حداقل دو برابر منتخبین مورد نیاز باشد. در واکنش به این طرح سیاسی، ۵۵ تن از نمایندگان فراکسیون اقلیت مجلس سوم از حضور در جلسه مورخ ۱۵ مهر ۶۹ مجلس شورای اسلامی، امتناع کردند و جلسه مجلس از به حد نصاب رسیدن بازمانده و تعطیل شد.
چهارمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی
با مشارکت ۵۸ درصدی مردم، انتخابات چهارمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۱ فروردین سال ۷۱ برگزار شد. اعمال نظارت استصوابی از سوی شورای نگهبان از حواشی این انتخابات بود. با رد صلاحیت تعداد قابل توجهی از نیروهای موسوم به چپ، جامعه روحانیت پیروز این انتخابات شد.
علی اکبر ناطق نوری، سید رضا تقوی، حسن روحانی، حبیب الله عسکر اولادی و موحدی کرمانی از شخصیت‌های مهمی بودند که به این مجلس راه یافتند. برخی از نیروهای تأیید صلاحیت شده چپ از جمله مهدی کروبی، محمد موسوی خویینی‌ها، علی اکبر محتشمی پور، عبدالواحد موسوی لاری، مرتضی الویری، محمد سلامتی و نجفقلی حبیبی رأی لازم را کسب نکردند.
ششمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری
هاشمی رفسنجانی پیروز ششمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری بود که در تاریخ ۲۱ خرداد سال ۷۲ برگزار شد. جامعه روحانیت و نیروهای راست در این انتخابات از هاشمی حمایت کردند اما چپ‌ها که هنوز تحت تأثیر شرایط انتخابات مجلس چهارم بودند، سکوت کردند و هاشمی را پیشاپیش برنده انتخابات می‌دانستند.
احمد توکلی، عبدالله جاسبی و رجبعلی طاهری رقبای هاشمی در این انتخابات بودند. انتخاباتی که با مشارکت ۵۰ درصدی مردم مواجه شد.
پنجمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی
این انتخابات در روز ۱۸ اسفند ۷۴ با مشارکت ۷۱ درصدی مردم برگزار شد. علاوه بر احزاب و تشکل‌های سیاسی موجود، حزب کارگزاران سازندگی از احزاب نزدیک به هاشمی رفسنجانی نیز در این انتخابات حضور می‌یابد. رقابت در این انتخابات میان جریان راست و چپ ادامه یافته و حزب کارگزاران نیز به عنوان راست مدرن وارد فضای سیاسی کشور می‌شود. در این انتخابات جناح چپ و مجمع روحانیون از ارائه لیست امتناع کرد ولی مردم را به حضور در انتخابات تشویق نمود. راست سنتی به رهبری جامعه روحانیت حضور جدی در انتخابات دارد. بیشترین میزان مشارکت در انتخابات مجلس در همین انتخابات رقم می‌خورد.
فاطمه کروبی، مصطفی معین، حسین مرعشی، علی اکبر ناطق نوری، حسن روحانی، عبدالله نوری و فائزه هاشمی از چهره‌های تأثیرگذار مجلس پنجم هستند.
هفتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری
رقابت‌های مجلس پنجم به انتخابات هفتمین دوره ریاست‌جمهوری نیز کشانده می‌شود و این دوره از انتخابات، رقابتی‌ترین انتخاباتی است که تا آن مقطع در جمهوری اسلامی برگزار می‌شود. علی اکبر ناطق نوری بعد از چند دوره ریاست بر مجلس شورای اسلامی وارد انتخابات ریاست جمهوری شده و مورد حمایت جناح راست قرار می‌گیرد. چپ‌ها بعد آنکه از آمدن میرحسین موسوی به انتخابات ناامید می‌شوند، به سراغ سیدمحمد خاتمی می‌روند. رضا زواره‌ای و محمد محمدی ری‌شهری نیز از نامزدهای دیگر این انتخابات هستند.
در حالی که جناح راست از پیروزی خود در انتخابات ۲ خرداد ۷۶ مطمئن بود، سید محمد خاتمی با بیش از ۲۰ میلیون رأی، پیروز می‌شود. حدود ۸۰ درصد از واجدین شرایط یعنی بیش از ۲۹ میلیون نفر در این انتخابات شرکت کردند.
سومین دوره انتخابات خبرگان رهبری
این انتخابات در روز اول آبان سال ۷۷ با مشارکت ۴۶ درصدی مردم برگزار شد. جناح چپ همچنان به روند تأیید صلاحیت نامزدها اعتراض داشت.
انتخابات اولین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا
در روز ۷ اسفند سال ۷۷ اولین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا با مشارکت ۶۴ درصدی و بیش از ۲۳ میلیونی مردم برگزار شد. اولین شورای شهر تهران در اختیار جریان چپ که دیگر آن روزها اصلاحات نامیده می‌شد و همچنین کارگزاران قرار گرفت. عبدالله نوری، سعید حجاریان، جمیله کدیور، فاطمه جلایی‌پور، محمدابراهیم اصغرزاده، محمد عطریانفر، احمد حکیمی‌پور، محمد حسین درودیان، سیدمحمود علیزاده طباطبایی، مرتضی لطفی، رحمت‌الله خسروی، غلامرضا فروزش، صدیقه وسمقی، عباس دوزدوزانی و سید محمد غرضی اعضای شورای شهر تهران بودند. ترور سعید حجاریان، محاکمه غلامحسین کرباسچی و انحلال شورای شهر تهران به دلیل اختلافات داخلی اعضا از مهم‌ترین اتفاقات این دوره است.
ششمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی
ششمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در روز ۲۹ بهمن سال ۷۸ با مشارکت ۶۷ درصدی مردم برگزار شد. نتیجه انتخابات پیروزی اصلاح‌طلبان بود. در این مقطع دولت، مجلس و شورای شهر تهران در اختیار اصلاح‌طلبان قرار می‌گیرد.
از حواشی این انتخابات ایجاد اختلاف میان وزارت کشور و شورای نگهبان در شمارش و تأیید آرا در برخی حوزه‌ها بود. با ابطال ۷۰۰ هزار رأی در تهران توسط شورای نگهبان، علیرضا رجایی که در شمارش اولیه آرا به مجلس راه یافته بود، نتوانست وارد مجلس شود و جای او را غلامعلی حداد عادل گرفت. از دیگر نکات قابل توجه این انتخابات، رأی پایین آیت الله هاشمی بود. در این مقطع وی با هجمه‌های سهمگین اصلاح‌طلبان روبرو شده بود. با اعلام نتایج اولیه، هاشمی نفر سی‌ام در تهران شد اما پس از ابطال برخی صندوق‌های رأی، رتبه وی بیستم شد. هاشمی قبل از آغاز مجلس ششم، از حضور در این مجلس انصراف داد.
مهدی کروبی، محسن آرمین، جواد اطاعت، محمدرضا خاتمی، علی شکوری راد، محسن صفایی فراهانی، جمیله کدیور، محسن میردامادی، بهزاد نبوی و غلامعلی حداد عادل از شناخته‌شده ترین نمایندگان مجلس ششم بودند.
هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری
سیدمحمد خاتمی در انتخابات روز ۱۸ خرداد ۸۰ برای دومین بار به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. میزان مشارکت مردم در این انتخابات حدود ۶۷ درصد بود یعنی بیش از ۲۸ میلیون نفر در انتخابات شرکت کردند. خاتمی این بار بیش از ۲۱ میلیون رأی بدست آورد.
احمد توکلی، علی شمخانی، عبدالله جاسبی، حسن غفوری فرد، منصور رضوی، شهاب الدین صدر، علی فلاحیان، مصطفی هاشمی طبا و محمود کاشانی از دیگر نامزدهای این دوره از انتخابات بودند.
دومین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا
۹ اسفند سال ۸۱ دومین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا برگزار شد. میزان مشارکت در این انتخابات حدود ۵۰ درصد بود. اصولگرایان پیروز این انتخابات در تهران بودند و تا پایان دوره چهارم در شورای شهر تهران ماندند.
حسن بیادی، مهدی چمران، رسول خادم، محمود خسروی وفا، منظر خیر حبیب‌اللهی، خسرو دانشجو، مسعود زریبافان، حسن زیاری، نسرین سلطانخواه، نادر شریعتمداری، حمزه شکیب، عباس شیبانی، حبیب کاشانی، مهنوش معتمدی آذر و امیررضا واعظ آشتیانی اعضای شورای دوم تهران بودند.
انتخاب محمود احمدی نژاد به عنوان شهردار تهران، یکی از نتایج پیروزی اصولگرایان در این انتخابات بود. اصلاح‌طلبان هم از این مقطع شاهد شکست‌های پی در پی در انتخابات‌های پیش رو بودند و به تدریج نهادهایی که با انتخابات بدست آورده بودند را به رقیب واگذار کردند.
هفتمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی
این انتخابات در روز اول اسفند سال ۸۱ با مشارکت ۵۱ درصدی مردم برگزار شد. این میزان مشارکت، کمترین مشرکت در انتخابات مجلس بود و این رکورد همچنان حفظ شده است.
با رد صلاحیت تعداد زیادی از نمایندگان مجلس ششم توسط شورای نگهبان، این نمایندگان در مجلس تحصن کردند. بسیاری از معاونان دولت اصلاحات هم از تحصن‌کنندگان اعلام حمایت کردند. حتی بحث عدم برگزاری انتخابات توسط وزارت کشور دولت خاتمی مطرح شد.
وزارت کشور معتقد بود بیشترین میزان رد صلاحیت نامزدهای انتخابات در این مقطع انجام شده است. در روزهای منتهی به برگزاری انتخابات، شورای نگهبان صلاحیت برخی نامزدهای انتخابات را که پیش از این رد کرده بود، تأیید کرد. البته با سردرگمی که در جریان اصلاحات برای حضور یا عدم حضور در انتخابات ایجاد شده بود، اصولگرایان توانستند مجلس هفتم را در اختیار بگیرند.
عماد افروغ، محمدرضا باهنر، احمد توکلی، غلامعلی حداد عادل، علیرضا زاکانی، پرویز سروری، مهدی کوچک‌زاده، منوچهر متکی، غلامرضا مصباحی مقدم، علیرضا محجوب و اکبر اعلمی از مهم‌ترین نمایندگان مجلس هفتم بودند.
نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری
مرحله اول نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در روز ۲۷ خرداد و دور دوم در روز سوم تیر سال ۸۴ برگزار شد. این انتخابات، تنها انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران است که به دور دوم کشیده شد. میزان مشارکت در دور اول بیش از ۶۲ درصد و در دور دوم حدود ۶۰ درصد بود.
آیت‌الله اکبرهاشمی رفسنجانی، محمدباقر قالیباف، مهدی کروبی، علی اردشیر لاریجانی، محسن رضایی، محمود احمدی نژاد، محسن مهرعلیزاده و مصطفی معین نامزدهای این انتخابات بودند. هیچکدام از نامزدهای انتخابات نتوانستند حداقل آرا را کسب کنند و آیت‌الله هاشمی با بیش از ۶ میلیون رأی و احمدی نژاد با بیش از ۵ میلیون رأی به مرحله دوم راه یافتند. احمدی‌نژاد در مرحله دوم با کسب بیش از ۱۷ میلیون رأی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد.
چهارمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری و سومین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا
با مشارکت ۶۱ درصدی مردم، انتخابات چهارمین دوره مجلس خبرگان در تاریخ ۲۴ آذر ۸۵ برگزار شد. رد صلاحیت‌ها و برابر بودن تعداد نامزدها با نمایندگان مورد نیاز در برخی حوزه‌ها همچنان مورد اعتراض مجمع روحانیون مبارز بود.
همزمان با انتخابات خبرگان رهبری، سومین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا نیز با مشارکت حدود ۶۵ درصدی برگزار شد. در این انتخابات یک لیست از سوی اصلاح‌طلبان و چند لیست از سوی اصولگرایان معرفی شد که لیست اصولگرایان دارای اشتراکات فراوانی بود. اصولگرایان مانند دوره گذشته پیروز این انتخابات شدند هر چند اصلاح‌طلبان هم چند کرسی در شورای شهر بدست آوردند.
معصومه آباد، معصومه ابتکار، پروین احمدی‌نژاد، حسن بیادی، مهدی چمران، رسول خادم، خسرو دانشجو، علیرضا دبیر، هادی ساعی، حمزه شکیب، عباس شیبانی، مرتضی طلایی، حبیب کاشانی، احمد مسجدجامعی و محمدعلی نجفی اعضای این دوره شورای شهر تهران هستند.
قالیباف که از سال ۸۴ شهردار تهران شده بود، با تأیید اعضای دوره سوم شورای شهر تهران به کار خود به عنوان شهردار تهران ادامه داد.
هشتمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی
۲۴ اسفند سال ۸۶ با مشارکت با مشارکت ۵۵ درصدی مردم، هشتمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی برگزار شد. بیش از ۲۴ میلیون نفر در این انتخابات شرکت کردند.
با پیروزی اصولگرایان در انتخابات، مجلس در اختیار این جریان باقی ماند و اصلاح‌طلبان هم در اقلیت ماندند. علی لاریجانی از چهره‌های مهم اصولگرایان بود که با ورود خود به مجلس، ریاست مجلس هشتم را بر عهده گرفت. او رئیس مجلس نهم و دهم نیز شد.
علی لاریجانی، محمدرضا باهنر، اسدالله بادامچیان، مسعود پزشکیان، احمد توکلی، غلامعلی حداد عادل، روح‌الله حسینیان، علیرضا زاکانی، مهدی کوچک‌زاده، غلامرضا مصباحی‌مقدم، علی مطهری و الیاس ناردان از چهره‌ای اصلی مجلس هشتم هستند.
دهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری
دهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری پرحاشیه‌ترین انتخابات کشور بود و تا ماه‌ها بعد از برگزاری این انتخابات، تهران و شهرهای بزرگ کشور در اعتراض طرفداران دو نفر از کاندیداهای این انتخابات نسبت به نتایج انتخابات در التهاب و ناآرامی به سر برد.
محمود احمدی نژاد، محسن رضایی، میرحسین موسوی و مهدی کروبی نامزد این انتخابات بودند. سید محمد خاتمی و اکثر اصلاح‌طلبان از میرحسین موسوی حمایت کردند. احمدی‌نژاد نامزد اصولگرایان بود. کروبی حمایت حزب خود یعنی اعتماد ملی را داشت و رضایی تلاش کرد چهره‌ای مستقل داشته باشد.
فضای سیاسی کشور در این مقطع به شدت دو قطبی شده بود. خیابان‌های تهران و شهرهای بزرگ در روزهای منتهی به انتخابات به محلی برای تبلیغات انتخاباتی تبدیل شده و حامیان نامزدهای انتخابات مقابل ستادهای انتخاباتی نامزدها تجمع کرده و از نامزد خود حمایت می‌کردند. سفرهای استانی نامزدها هم با حضور پرشور مردم برگزار شد.
اوج رقابت‌ها در مناظره‌های انتخاباتی خود را نشان داد جایی که احمدی نژاد اینگونه جلوه داد که در محاصره سایر نامزدها و حامیان آنهاست. او خود را حامی طبقات پایین و رقبای خود را حامی اشراف و ثروتمندان معرفی کرد. احمدی نژاد در مناظره‌ها اتهاماتی به آیت‌الله هاشمی و ناطق نوری و فرزندان آنها وارد کرد ولی هنوز هم اجازه دفاع به آنها در صداوسیما داده نشد.
اصلاح‌طلبان با انتقاد از حمایت برخی اعضای شورای نگهبان از احمدی‌نژاد، احتمال تقلب در انتخابات را مطرح کرده و برای همین دنبال تشکیل کمیته صیانت از آرا بودند. شورای نگهبان مخالفت خود را با تشکیل این کمیته اعلام و تأیید کرد که از آرای مردم صیانت خواهد کرد.
انتخابات در روز ۲۲ خرداد سال ۸۸ برگزار شد. بیش از ۳۹ میلیون نفر در انتخابات شرکت کردند. با مشارکت حدود ۸۵ درصدی مردم، رکورد بالاترین مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری بدست آمد. اما اعلام پیروزی احمدی‌نژاد با واکنش میرحسین موسوی مواجه شد، پیش از این میرحسین موسوی نیز خود را پیروز انتخابات معرفی کرده بود. ناآرامی‌ها به تدریج در تهران و شهرهای بزرگ آغاز شد.
اصلاح طلبان خواهان ابطال انتخابات بودند، درخواستی که هیچ گاه مورد قبول واقع نشد و از سوی شورای نگهبان نتایج انتخابات مورد تأیید قرار گرفت. آرای احمدی‌نژاد ۲۴ میلیون و ۵۲۷ هزار ۵۱۶ و آرای میرحسین موسوی ۱۳ میلیون و ۲۱۶ هزار و ۴۱۱ رأی اعلام شد. مسئولان کشور ضمن قبول امکان وجود برخی تخلفات در برگزاری انتخابات، تاکید کردند که هیچ گاه امکان تخلف یا تقلب در ۱۱ میلیون رأی در انتخابات وجود ندارد.
بعد از چند ماه و ادامه ناآرامی در کشور، میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و مهدی کروبی در حصر خانگی قرار گرفتند و تعداد زیادی از اصلاح‌طلبان در دادگاه محکوم و روانه زندان شدند.
نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی
در تاریخ ۱۲ اسفند ۹۰ نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی برگزار شد. میزان مشارکت در این انتخابات بیش از ۶۳ درصد اعلام شد. این انتخابات همچنان تحت تأثیر فضای سیاسی ناشی از انتخابات سال ۸۸ بود.
اصولگرایان با چند لیست وارد انتخابات شدند و اصلاح‌طلبان به واسطه اتفاقات سال ۸۸ و ضرباتی که به آنها وارد شده بود همچنان در سردرگمی بودند. تعداد زیادی از اصلاح طلبان خواهان تحریم این انتخابات بودند. بیشتر احزاب و تشکل‌های اصلاح‌طلب از ارائه لیست خودداری کردند. سیدمحمد خاتمی در دماوند در انتخابات شرکت کرد. حضور خاتمی در این انتخابات با اعتراضات جدی اصلاح‌طلبان مواجه شد.
نتیجه انتخابات پیروزی اصولگرایانی بود که حالا دیگر با خیال راحت از جانب اصلاح‌طلبان، به رقابت میان جریان خود پرداختند.
مرتضی آقا تهرانی، علی لاریجانی، محمدرضا باهنر، مهرداد بذرپاش، مسعود پزشکیان، احمد توکلی، غلامعلی حدادعادل، روح‌الله حسینیان، حمید رسایی، علیرضا زاکانی، جواد کریمی قدوسی، مهدی کوچک‌زاده، علی مطهری و غلامرضا مصباحی مقدم از مهم‌ترین نمایندگان مجلس نهم بودند.
یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و چهارمین دوره انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا
با تصویب مجلس نهم انتخابات ریاست‌جمهوری با شورای اسلامی شهر و روستا و مجلس شورای اسلامی با مجلس خبرگان همزمان برگزار می‌شود تا هم هزینه‌های انتخابات کاهش یابد و هم فضای کشور درگیر انتخابات هر ساله یا یک سال در میان نباشد.
بر این اساس یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و چهارمین دوره انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا در روز ۲۴ خرداد ۹۲ برگزار شد. میزان مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری نزدیک به ۷۳ درصد و شوراها بیش از ۶۵ درصد بود.
حسن روحانی، سعید جلیلی، غلامعلی حدادعادل، محمدباقر قالیباف، محمد غرضی، محمدرضا عارف، علی اکبر ولایتی و محسن رضایی نامزدهای نهایی این انتخابات بودند. صلاحیت آیت الله هاشمی در این انتخابات توسط شورای نگهبان تأیید نشد. صلاحیت اسفندیار رحیم مشایی هم که مورد حمایت احمدی نژاد بود، تأیید نشد.
در بین اصلاح‌طلبان همچنان بحث شرکت یا عدم شرکت در انتخابات مطرح بود اما عارف پا به معرکه گذاشت و توانست به تدریج اصلاح‌طلبان را به میدان بیاورد. با اعلام حمایت آیت‌الله هاشمی و سیدمحمد خاتمی از حسن روحانی در روزهای منتهی به انتخابات، عارف مجبور به کناره‌گیری شد. حداد عادل هم در بین نامزدهای اصولگرا کناره‌گیری کرد. در نهایت حسن روحانی با حمایت اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان و کسب بیش از ۱۸ میلیون رأی بر رقبای اصولگرای خود پیروز شد.
اما در چهارمین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا، شورای شهر میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان تقسیم شد و رقابت این دو جریان در شورا منجر به انتخاب مجدد قالیباف برای شهرداری تهران شد. مسجدجامعی یک رأی در رقابت با قالیباف کم آورد.
مهدی چمران، علیرضا دبیر، احمد مسجد جامعی، حسین رضازاده، حبیب کاشانی، هادی ساعی، مرتضی طلایی، پرویز سروری، رضا تقی پور، الهه راستگو، عباس شیبانی، اسماعیل دوستی، احمد دنیامالی، محمد سالاری، محمد مهدی تندگویان، فاطمه دانشور، احمد حکیمی پور، محمد حقانی، مجتبی شاکری، سید ابوالحسن مختاباد، رحمت الله حافظی، ابوالفضل قناعتی، اقبال شاکری، مهدی حجت، غلامرضا انصاری، معصومه آباد، عبدالمقیم ناصحی، محسن سرخو، عباس جدیدی، محسن پیرهادی و محمد مهدی مفتح اعضای شورای چهارم تهران بودند.
تعداد اعضای شورای شهر تهران به ۳۱ نفر افزایش یافته بود اما در انتخابات بعدی این تعداد به ۲۱ نفر کاهش یافت.
پنجمین دوره انتخابات مجلس خبرگان و دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی
این دو انتخابات در روز ۷ اسفند سال ۹۴ برگزار شد. میزان مشارکت در انتخابات خبرگان کمتر از ۶۱ درصد و در انتخابات مجلس کمی بیش از ۶۱ درصد بود.
اصلاح طلبان که به صورت جدی وارد انتخابات شده بودند، با رد صلاحیت چهره‌های اصلی خود مواجه شدند اما لیست اصلاح‌طلبان که نام «لیست امید» گرفته بود با ائتلاف اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان در تهران و سراسر کشور ارائه شد. سید محمد خاتمی با انتشار یک ویدئو از مردم خواست که به هر دو لیست اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رأی دهند.
نتیجه انتخابات در تهران پیروزی سی بر صفر اصلاح‌طلبان بر اصولگرایان بود. لیست امید اعلام کرد در سراسر کشور حدود ۱۳۰ کرسی مجلس را بدست آورده است. اصولگرایان اکثریت خود در مجلس دهم را از دست دادند و مجلس میان اصولگرایان، اصلاح‌طلبان و مستقلین تقسیم شد. عارف (نفر اول لیست امید در تهران) برای کرسی ریاست مجلس با علی لاریجانی رقابت کرد اما لاریجانی پیروز شد.
در انتخابات خبرگان رهبری، آیت‌الله هاشمی در صدر لیست اصلاح‌طلبان و آیت الله موحدی کرمانی در صدر لیست جامعه روحانیت در تهران قرار گرفت. صلاحیت سیدحسن خمینی در این انتخابات تأیید نشد. این تصمیم شورای نگهبان با واکنش شدید آیت الله هاشمی مواجه شد.
پس از شمارش آرا، آیت الله هاشمی نفر اول حوزه انتخابیه استان تهران شد. حسن روحانی سوم و احمد جنتی نفر شانزدهم (آخر) شد. آیت‌الله مصباح یزدی و آیت الله محمد یزدی نیز رأی کافی برای ورود به مجلس پنجم خبرگان بدست نیاوردند.
دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و پنجمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا
در دوازدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری که در روز ۲۹ اردیبهشت ۹۶ برگزار شد، حسن روحانی، اسحاق جهانگیری، مصطفی هاشمی طبا، ابراهیم رئیسی، محمدباقر قالیباف و مصطفی میرسلیم شرکت کردند. جهانگیری به نفع روحانی و قالیباف به نفع رئیسی کناره‌گیری کردند. هاشمی‌طبا کنار نرفت اما از روحانی اعلام حمایت کرد. میرسلیم بر خلاف خواسته موتلفه به نفع رئیسی کنار نرفت. در نهایت روحانی پیروز انتخابات شد. صلاحیت احمدی‌نژاد و بقایی هم از سوی شورای نگهبان تأیید نشد.
میزان مشارکت در این انتخابات بیش از ۷۳ درصد بود و از میان ۴۱ میلیون و ۳۶۶ هزار و ۸۵ شرکت کننده، روحانی ۲۳ میلیون و ۵۴۹ هزار ۶۱۶ رأی بدست آورد.
انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا هم با مشارکت بیش از ۷۳ درصدی مردم برگزار شد. لیست اصلاح‌طلبان بر اصولگرایان در تهران پیروز شد و ۲۱ نفر اصلاح‌طلب وارد شورای پنجم تهران شدند. محسن هاشمی پسر ارشد آیت الله هاشمی در حالی که چند ماه از درگذشت آیت الله هاشمی می‌گذشت، رأی اول مردم تهران را کسب کرد. در شهرهای بزرگ هم لیست امید موفقیت‌های چشمگیری بدست آورد.
محسن هاشمی، مرتضی الویری، احمد مسجدجامعی، شهربانو امانی، محمدجواد حق شناس، بهاره آروین، سیدابراهیم امینی، افشین حبیب زاده، سید آرش حسینی، حسن خلیل آبادی، علی اعطا، زهرا صدراعظم نوری، محمد سالاری، سیدحسن رسولی، ناهید خداکرمی، مجید فراهانی، زهرا نژادبهرام، سیدمحمود میرلوحی، الهام فخاری، محمد علیخانی و حجت نظری اعضای شورای شهر پنجم هستند.