خروج آمریکا از برجام، ترامپ همچنان یک تاجر است!

از ابتدای روی کار آمدن دونالد ترامپ، همواره به خوی تاجر مابانه وی به عنوان یکی از بارز ترین خصوصیات شخصیتی رییس جمهور آمریکا اشاره می شود. همین خوی اقتصادی ترامپ بود که باعث می شد عده ای خروج وی از توافق هسته ای ایران را بعید بدانند. اما حال که وی از این توافق خارج شده، برخی بر راهبرد سیاسی غیر قابل پیش بینی بودن ترامپ تاکید می کنند. عده ای دیگر معتقدند کشورهایی مانند عربستان و امارات، با تضمین تامین منافع اقتصادی، آمریکا را برای خروج از این توافق مجاب کرده اند. اما به نظر می رسد ترامپ از خروج از برجام، اهداف بزرگ اقتصادی، فراتر از قراردادهایی چون بویینگ را دنبال می کند.

یکی از شعارهای انتخاباتی ترامپ، همواره ایجاد شغل و جلوگیری از واردات گسترده به آمریکا بوده است. در همین راستا شاهد وضع قوانین تعرفه ای سخت گیرانه برای واردات به این کشور بودیم، آن چه به عنوان جنگ تجاری بین این کشور و اروپا و چین نامیده می شود. ترامپ همین سیاست را در مورد کاهش واردات نفت و گاز هم پیگیری کرده است. وی در کارزار انتخاباتی خود بارها وعده داد که عصر طلایی تجارت انرژی آمریکا با افزایش صادرات گاز طبیعی، ذغال سنگ و نفت فراخواهد رسید. رئیس جمهور آمریکا در جریان برنامه وزارت انرژی با حضور نمایندگان حوزه صنایع نفت و ذغال‌ سنگ گفت: "ما امروز جمع شدیم تا سیاست جدید انرژی آمریکا را به اجرا درآوریم، ما صادرکننده منابع انرژی به تمام دنیا خواهیم بود."

پس از سه دوره تمدید حضور آمریکا در برجام توسط دونالد ترامپ، بسیاری، منافع اقتصادی حاصل از این توافق برای ایالات متحده را دلیل اصلی عدم خروج این کشور از توافق می دانستند. پس از خروج ترامپ از این توافق، بیان شد که منافع اقتصادی حاصل از آن برای آمریکا توسط رقبای ایران، به ویژه عربستان سعودی، امارات و اسراییل تامین شده است. در همین راستا به قرارداد امارات عربی با بویینگ به ارزش 1/15 میلیارد دلار یا قرارداد فروش انواع تجهیزات و مهمات نظامی و یک سپر موشکی گران‌قیمت به عربستان به ارزش بیش از 110 میلیارد دلار اشاره شد.

اما به نظر می رسد ترامپ رای خروج از توافق هسته ای ایران، نگاهی فراتر از قرادادهای تجاری با اعراب خلیج فارس دارد. بی نیازی به واردات بخش انرژی آمریکا از جمله شعارهای انتخاباتی ترامپ بوده است. در همین راستا آژانس انرژی آمریکا در ماه مه در گزارشی اعلام کرد که افزایش تولید نفت خام این کشور به بالاترین رکورد ثبت شده رسیده و وابستگی به واردات به پایین‌ترین میزان در بیش از ۶۰ سال گذشته یعنی از زمان آیزنهاور کاهش خواهد داد و این امر شرکت‌های حفاری را به تولید بیشتر برای سود بردن از قیمت‌های بالا تشویق کرده است. این آژانس پیش بینی می کند که واردات نفت آمریکا به 5/1 میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۹ تنزل پیدا کند.

قایم مقام شرکت پیکرینگ هولت، معتقد است در حالی که اقدام آمریکا برای محدود کردن تولید نفت ایران در حال تشویق بیشتر فعالیتهای حفاری شیل است، قیمت گاز طبیعی تولید شده به همراه نفت خام در غرب تگزاس ممکن است کاهش یابد و در برخی روزها به صفر برسد و این امر باعث افزایش تولید نفت و گاز ایالات متحده در بازار رو به رشد و پر رونق ال ان جی در شرق و جنوب آسیا می شود و تامین گاز به قیمت های پایین می تواند منجر به افزایش صادرات گاز آمریکا شود.

خروج ترامپ از برجام، می تواند علاوه بر فشار بر بخش انرژی ایران به عنوان اصلی ترین منبع درآمدی این کشور، با خارج کردن این کشور از چرخه تولید نفت و گاز، به عنوان تولیدکننده جایگزین ایران مطرح شود. در همین راستا، خارج شدن 5/1 ملیون بشکه نفت تولید ایران می تواند باعث افزایش قیمت نفت و به صرفه شدن تولید منابع عظیم شیل آمریکا شود. گفتنی است ویلبور راس، وزیر بازرگانی آمریکا، همواره افزایش صادرات انرژی های فسیلی آمریکا را مورد تشویق قرار داده است، زیرا افزایش صادرات این محصول موجب کاهش کسری تجاری آمریکا با کشورهای آسیایی می شود.

البته آناستاسیا دیالناس، تحلیلگر بازار انرژی بلومبرگ در مورد انگیزه ترامپ در اعمال تحریم ها علیه ایران و جایگزینی احتمالی آمریکا در بازار تولید انرژی تردید دارد. وی معتقد است ایالات متحده ظرفیت بالایی برای صادرات ال ان جی ندارد و نفت خلیج فارس همواره قیمت تمام شده به مراتب پایین تری نسبت به نفت استخراجی شیل خواهد داشت. اما دیالناس بیان می کند، به طور غیرمستقیم اگر این وضعیت منجر به افزایش پایدار قیمت نفت شود، محموله های آمریکایی به خصوص شرکت هایی که نفت و گاز را در تانکرها صادر می کنند قطعا جذاب تر خواهد شد.

نهایتا باید گفت که خروج ترامپ از برجام از ابعاد نسبی گوناگونی برخوردار است. علاوه بر دلایل سیاسی داخلی و بین المللی ، تامین ضرر احتمالی این کشور از خروج از توافق هسته ای توسط برخی کشورها می تواند از انگیزه های ترامپ برای خروج از برجام باشد. اما با توجه به خوی تاجرمآب رییس جمهور آمریکا، احتمال در نظر داشتن جایگزینی ایالات متحده در بخش انرژی به جای ایران نیز می تواند از دلایل وی برای خروج از برجام باشد. به هرحال آن چه مسلم است این است که به محض اینکه تحریم ها علیه ایران به صورت رسمی اجرایی شود، قراردادهای بلندمدت فروش ال ان جی که قیمت آن به قیمت نفت گره خورده گرانتر خواهد شد و این احتمالا موجب تقاضا برای خرید گاز و نفت ارزان و فراوان شیل آمریکا خواهد شد.