واکنش آموزش‌وپرورش به خودکشی یک دانش‌آموز در دبیرستان

معاون امور مشاوره و تربیتی وزارت آموزش و پرورش در واکنش به خودکشی دانش‌آموز دبیرستانی با سقوط از طبقه سوم مدرسه در زنگ تفریح گفت: وقتی دانش‌آموز خانه را به عنوان بستری امن و مورد حمایت احساس کند، امکان ندارد در مدرسه یا محیط اجتماعی اقدام به رفتار‌های این چنینی کند.

 محمد مصطفوی درباره خودکشی اخیر یک دانش‌آموز در دبیرستانی واقع در منطقه ۶ تهران که خود را از طبقه سوم مدرسه پرتاپ کرده بود، گفت: مساله خودکشی دانش آموز به طور عام یک پیامد چند وجهی است و به سبک زندگی که خانواده‌ها یا جامعه برای دانش‌آموزان رقم می‌‎زنند، بستگی دارد. در مبانی نظری فردی اقدام به خودکشی می‌کند، که سبک زندگی‌اش یک سبک زندگی درگیرانه است و خود‌کشی را با عنوان عاملی آسیب‌رسان در نقطه آخر انتخاب می‌کند.

وی ادامه داد: در حوزه بهداشت روان و پیشگیری از آسیب‌ها و به طور خاص رفتار‌های پرخطر اقدامات زیادی در آموزش و پرورش انجام شده که نمونه‌اش رونمایی سامانه "نماد" است. "نماد" یک سامانه منسجم کشوری برای غربالگری دانش آموزان و همچنین کمک به دانش آموزان در معرض خطر است.

مصطفوی اضافه کرد: مدرسه مذکور در منطقه شش تهران اتفاقا مشاور هم داشته است، اما اینگونه رفتار‌های پرخطر جدا از تاثیرات محیطی به سبک زندگی افراد نیز مربوط است. این مساله و مشکلات را باید در خانواده‌ها جستجو کرد. خانه‌های سلامت شهرداری، وزارت بهداشت و حتی بهزیستی باید سلامت خانواده را یکی از موضوعات اصلی کار خود قرار دهند.

معاون مدیرکل مشاوره در دفتر معاونت پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش افزود: وقتی دانش‌آموز خانه را به عنوان بستری امن و مورد حمایت احساس کند، امکان ندارد در مدرسه یا محیط اجتماعی اقدام به رفتار‌های این چنینی کند. از طرفی این دوران بالاخره دوران هیجان خواهی و بحران بلوغ است که باید همراه با توجه خانواده، نظام آموزشی و محیط اجتماعی باشد. هر دوره‌ای که بچه‌های ما سپری می‌کنند، باید آموزش‌های لازم را از پیش والدین در خصوص دوره سنی آن‌ها دیده باشند.

معاون مدیرکل مشاوره در دفتر معاونت پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش گفت: امروزه باید مسائل روانشناختی دانش‌آموزان را به مرکز مشاوره ارجاع دهیم و از نظر روانشناسان استفاده کنیم، اما متاسفانه این کار انجام نشده است. واقعیت این است که آموزش و پرورش هر آنچه که در چنته داشته، مثل اعزام مربی و مشاور به مدارس را انجام داده است. در حال حاضر نیز ده جلسه آموزش توانمندسازی ِ. روانی و اجتماعی مختص دانش آموزان، معلمان و والدین در حال برگزاری است. همچنین آموزش به خانواده‌ها از طرف انجمن اولیا و مربیان به طور ویژه در حال انجام است. علاوه بر آن سیستم ارجاع درون مدرسه‌ای را هم داریم و به این صورت است که اگر مشاور، موردی در تخصصش نیست، فرد را به مراکز مشاوره دیگر ارجاع می‌دهد.

نظارت بر همه دانش‌آموزان دشوار است
مصطفوی در واکنش به اینکه فکر نمی‌کنید، باید نظارت و مراقبت بیشتری از دانش آموزان در مدرسه صورت بگیرد، چرا که وقتی دانش‌آموز به منظور خودکشی در زنگ تفریح به طبقات بالا می‌رود، کسی حتی متوجه نمی‌شود تا ممانعت کند، گفت: درست است که مدرسه به عنوان یک محیط و کانون تربیتی باید نظارت لازم را انجام دهد، اما مساله دیگری که باید به آن توجه کرد، سن این دانش آموزان است که یک سن هیجانی است. حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ دانش آموز به طور میانگین در مدارس هستند و اینکه بخواهیم تک تک آن‌ها را نظارت کنیم، کمی دشوار است، البته که باید نظارت بر تک تک آن‌ها صورت بگیرد، اما اینکه بخواهیم قصد و منظور همه دانش آموزان یک مدرسه را بفهمیم دشوار است.

وی با بیان اینکه باید زین پس به زنگ تفریح نیز نگاه هوشیارانه داشت، توضیح داد: این اتفاقی که رخ داد خود یک تلنگر است که زنگ تفریح یا حتی محیط کلاس را با نگاه روانشناختی ببینیم و هوشیارانه عمل کنیم. زنگ تفریح باید یک بستر تربیتی باشد یعنی معاون، مربی و معلمان مدرسه باید نظارت و مشاهده بالینی داشته باشند و رفتار‌های بچه‌ها را به خوبی ببینند و هوشیاری‌شان در کلاس درس و زنگ تفریح باید بالا باشد. در هر صورت حتی یک مورد این چنینی هم در مدارس ما نباید وجود داشته باشد، اما مدیریت آن به طور مطلق سخت است و نمی‌شود، ذهن افراد را خواند و برایش برنامه‌ریزی کرد.

او ادامه داد: وقتی ۴۰۰ دانش آموز به حیاط مدرسه می‌آیند، نمی‌توان تک تک ادراک آن‌ها را فهمید. ضمن اینکه، چون این دانش آموزان در دوران هیجان هستند، ممکن است با خانواده یا دوستانشان با مشکل مواجه شوند و از آنجا که در هیجان خواهی بالایی قرار دارند، یک حرکت لحظه‌ای انجام دهند. این مورد خودکشی هم همینطور است و دانش آموزی که اقدام به خودکشی کرده با خانواده‌اش به مشکل برخورده بود.

مصطفوی افزود: مراقبت مدرسه از دانش آموزان باید بیشتر باشد و باید به طور خاص به مسائل روانشناختی دانش آموزان اهمیت داد. اینکه وزیر می‌گوید، اول از همه برای من مهم این است که دانش‌آموز از نظر روانی به یک حمایت و امنیت خاص برسد، را همه ما باید به عنوان مسئولان ستادی، استانی و منطقه‌ای باید مد نظر قرار دهیم؛ اول باید فضای امنیت روانی دانش‌آموزان مورد توجه قرار بگیرد، بعد مسائل درسی.

معاون مدیرکل مشاوره در دفتر معاونت پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش در پاسخ به این سوال که مدارس ما چقدر در ایجاد فضای امن روانی برای دانش‌آموزان تلاش می‌کنند؟ گفت: این موضوع هم در قالب طرح نماد و هم در قالب توانمندی سازی روانی اجتماعی دیده شده است. از مجموع ۸۶۰ هزار معلم، تعداد ۷۰۰ هزار معلم هم اکنون در دوره خودمراقبتی جسمانی، عاطفی و روانشناختی از طریق ضمن خدمت به صورت غیرحضوری شرکت کرده اند تا از این طریق بیشتر به مباحث روانشناختی دانش‌آموزان اهمیت بدهند، علاوه بر این، طرح توانمندسازی روانی و اجتماعی دانش آموزان که ۲۴ مهارت در ده کتاب برای سه گروه دانش آموزان، والدین و معلمان است به صورت مجازی و حضوری در حال اجراست.

وی با اشاره به اینکه تغییر نگاه عوامل مدرسه از آموزشی به روانشناختی زمانبر است، گفت: نمی‌توان انتظار داشت که همین امروز اتفاقات مثبتی بیافتد. نکته دیگر این است که ما هنوز با غولی به نام کنکور مواجه‌ایم و همین فضای روانی دانش‌آموزان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و استرس ایجاد می‌کنند و بالاخره باید وزارت علوم تدابیری در این خصوص اتخاذ کند. کنکور به طور خاص یکی از مصیبت‌های ما در متوسطه دوم است که الان متاسفانه به دوره ابتدایی هم کشیده شده است.

سایر دستگاه‌ها به کمک ما بیایند
مصطفوی اضافه کرد: تمام دستورالعمل‌های ما بر اساس سند تحول بنیادین است که این سند نیز کاملا تربیتی است. همین الان هم می‌بینید که چقدر جشنواره و مسابقات در سطح مدرسه با رویکرد تربیتی، قرآنی و فرهنگی برگزار می‌شود. این‌ها تلاش‌های است که وجود دارد، اما کافی نیست و باید سایر دستگاه‌ها به کمک ما بیایند و البته تکلیف کنکور هم روشن شود. نکته مهم دیگر خانواده است که با وجود چنین اتفاقاتی باید حجت برایش تمام شده باشد، بهتر است؛ والدین وقتی به مدرسه مراجعه می‌کنند قبل از اینکه در مورد وضعیت درسی فرزندشان بپرسند، در مورد فضای تربیتی مدرسه سوال کنند. ناگفته نماند که در این میان صدا و سیما هم می‌تواند کمک شایانی کند.

او افزود: آموزش و پرورش در این زمینه‌ها تمام قد اقدام کرده است و حتی در بخشنامه‌ها هم می‌بینیم که وزیر آموزش و پرورش دستور داده است جز نیرو‌های رسمی آموزش و پرورش هیچ کس به مدرسه نیاید و فعالیت اضافه نداشته باشد مثل فعالیت‌هایی که در راستای کنکور برخی انجام می‌دهند.

معاون مدیرکل مشاوره در دفتر معاونت پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش به تاثیر و نقش مهم پنج سال اول زندگی افراد اشاره کرد و گفت: تاثیر خانواده در پنج سال اول زندگی بسیار مهم است، اما اغلب فکر می‌کنند، چون کودکان سن پایینی دارند پس چیزی نمی‌فهمند هر کاری بخواهند می‌توانند انجام دهند و حتی گا‌ها از آن‌ها غافل می‌شوند که این کار بسیار اشتباه است. هرگز نباید هیچ غفلتی نسبت به استعداد‌های بچه‌ها صورت بگیرد، زیرا بعد‌ها تاثیراتش در همین سنین نمود پیدا می‌کند.

مصطفوی در پایان یادآور شد: اینطور نیست که سن ۱۷ یا ۱۸ سالگی بحران خاصی باشد. فرد در سن ۱۷ سالگی می‌خواهد به یک جمع‌بندی در مورد خودش برسد، اما می‌فهمد پایه‌های این جمع‌بندی ضعیف است. وقتی نکته مثبتی برای نوجوان دراین سنین وجود ندارد، شاهد چنین اتفاقی خواهیم بود. ما در کشورمان وضعیت بهتری نسبت به کشور‌های دیگر داریم، این را به لحاظ سیاسی نمی‌گویم، چون باور‌های دینی در خانواده‌ها هنوز وجود دارد، اما این مسائل زنگ خطر است، زیرا فضای مجازی و رسانه‌های غربی سبک زندگی ما را تغییر می‌دهند، از این رو خانواده‌ها باید نسبت به این امر هوشیارتر باشند.