آغوش کشورهای عربی تا کجا به روی نتانیاهو باز خواهد شد؟

پس از سفر نتانیاهو به عمان و قهرمانی تیم جودوی اسرائیل در رقابت‌های بین‌المللی در اماراتی که تل‌آویو با آنها روابط دیپلماتیک رسمی ندارد، رهبران اسرائیل از پیشرفت در روابط با کشورهای عربی خوشحال هستند.

به گزارش ایسنا، در پی دیدارهای اخیر مقامات اسرائیلی از کشورهای عربی، مجله نیوزویک به بررسی احتمال عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیلی پرداخته که معمولا موضعی علیه آن داشته‌اند. این مجله در مطلب خود می نویسد: حضور تیم جودوی اسرائیل در ابوظبی که مدت کوتاهی پس از دیدار رو در رو و تاریخی بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل با قابوس بن سعید، سلطان عمان در ماه اکتبر صورت گرفت، از دید بسیاری برای نشان دادن این بود که تنش‌های دیرینه با بهبود روابط اسرائیل و کشورهار عرب حوزه خلیج قارس کنار گذاشته می‌شوند.

به گزارش اورشلیم پست، نتانیاهو در دیدار با قهرمانان جودو در قدس گفته است: رازی را به شما می‌گویم، وقتی شنیدم هاتیکوا (سرود ملی رژیم صهیونیستی) دو بار در ابوظبی پخش شده، در چشمانم اشک جمع شد. آنقدر تکان‌دهنده بود که فکر نمی‌کنم هیچ اسرائیلی‌ باشد که این مساله روی او تاثیر نگذاشته باشد. همین روند را حفظ کنید، این اتفاق بزرگی است. ما به این دستاوردها باور داریم.

میری ریگیف، وزیر فرهنگ و ورزش اسرائیل که با تیم جودو به امارات سفر کرده بود نیز شرکت در این رقابت‌ها را بیش از یک موفقیت ورزشی توصیف کرد. ریگیف نیز گفت: ما برای نخستین بار به کشوری مسلمان سفر کردیم که با آن روابط دیپلماتیک نداشتیم و همچنین در آن هاتیکوا را خواندیم.

این وزیر اسرائیلی پیش از این نیز به دنبال دیدار از مسجد شیخ زاید طی سفر خود به ابوظبی، توجه زیادی را به خود جلب کرد.

سفر به امارات که اندکی پس از دیدار نتانیاهو از عمان صورت گرفت، تازه‌ترین نشان از تقویت روابط میان اسرائیل و کشورهای عرب عضو شورای همکاری خلیج فارس است. یوسف بن علوی بن عبدالله، وزیر امور خارجه عمان در اواخر ماه اکتبر به روشنی گفت: اسرائیل یکی از کشورهای منطقه است، همه ما این را می‌دانیم. نمی‌گوییم اکنون راه آسان و پوشیده از گُل است اما اولویت ما پایان دادن به درگیری و ورود به جهانی تازه است.

با توجه به این که کشورها عربی از پیش از تاسیس اسرائیل در سال 1948 موضعی مخالف در قبال اسرائیل داشته‌ و حامی فلسطینیان بوده‌اند، این بیانیه علنی و دیدارهای صورت گرفته از سوی مقامات اسرائیلی از دید بسیاری نشانه‌ای روشن از تغییر عواطف کشورهای عربی درباره اسرائیل است. در خاورمیانه و شمال آفریقا تنها کشورهای عربی‌ که با اسرائیل روابط دیپلماتیک کامل دارد، اردن و مصر هستند.

ریچل برندنبرگ، مدیر پروژه امنیت خاورمیانه شورای آتلانتیک به نیوزویک گفت: تحولات اخیر از این جهت قابل توجه هستند که نه تنها نشانه‌هایی از تمایل عمان و امارات را برای پذیرش جایگاه اسرائیل در منطقه هستند، بلکه بیانگر علاقه آنان به ادامه روابط با اسرائیل هستند که پیش از این علنی نبود.

برندنبرگ خاطرنشان کرد: برای اسرائیل و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس حوزه‌های محدودی وجود دارد که در آن به همکاری بپردازند اما ایران به عنوان یک تهدید مشترک از دید اسرائیل و برخی اعراب حاشیه خلیج فارس می‌تواند انگیزه‌ای برای کشورهای عربی باشد که برای بازدارندگی (در مقابل این تهدید) چنین روابطی را به طور علنی ابراز کنند.

در خاورمیانه عربستان - همچون بسیاری از متحدان عرب سنی آن در منطقه- و اسرائیل علیه نفوذ منطقه‌ای رو به رشد ایران موضعی به شدت مخالف گرفته‌اند. عربستان و اسرائیل هر دو علیه برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که در سال 2015 و در زمان دولت باراک اوباما، رییس جمهور پیشین آمریکا به دست آمد و به توافق هسته‌ای ایران معروف است، لابی کردند. دونالد ترامپ، رییس جمهور فعلی آمریکا در ماه مه سال جاری میلادی به طور رسمی از این توافق خارج شد و موجی از تحریم‌ها را علیه ایران وضع کرد که دور نخست آن در ماه اوت و دور دوم آن هفته گذشته اجرایی شد.

یوسف العتیبه، سفیر امارات در آمریکا اواخر ماه سپتامبر در نشستی با عنوان "اتحاد علیه ایران هسته‌ای" در نیویورک گفت: کشورهای حوزه خلیج فارس، اسرائیل و کشورهایی که در مجاورت ایران هستند، طرف‌هایی هستند که در معرض خطر از جانب ایران قرار دارند.

بحرین، متحد نزدیک عربستان و امارات نیز به تازگی با اسرائیل ابراز همبستگی کرده است. شیخ عبدالله بن رشید الخلیفه، سفیر بحرین در آمریکا نیز در همین نشست علیه ایران بر این موضع تاکید کرد و گفت: برخی از شما ممکن است به خاطر داشته باشید که وزیر امور خارجه ما چند ماه پیش توییت کرد و نوشت، همه کشورها حق دارند از خود دفاع کنند، از جمله اسرائیل.

چندین سال است که گزارش‌هایی درباره همکاری مخفیانه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با شرکت‌های تکنولوژی و نهادهای اطلاعاتی اسرائیل برای مبارزه با خطر و سرکوب مخالفان منتشر می‌شود اما به دلیل حمایت متداول از فلسطینیان در کشورهای عربی و موضع بیشتر کشورهای عضو اتحادیه عرب در بایکوت رسمی و دیرینه اسرائیل، علنی کردن چنین روابطی امری پیچیده است و برقراری روابط دیپلماتیک رسمی به نظر ناممکن می‌آید.

برندنبرگ، مدیر پروژه امنیت خاورمیانه شورای آتلانتیک در این باره می‌گوید: باور مرسوم تا مدتی این بود که هیچ‌گونه پیشرفتی نمی‌تواند در روابط اسرائیل و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس صورت گیرد. با این حال نتانیاهو دارد ثابت می‌کند که به رغم عدم مشارکت در روند صلح، می‌تواند با برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس روابطی ایجاد کند.

با این حال به باور این کارشناس، عادی‌سازی یا حتی علنی کردن روابط با اسرائیل به خاطر "سیاست‌های داخلی عربستان" برای این کشور "دشوار" خواهد بود.

برندنبرگ می‌افزاید: ممکن است نتانیاهو امیدوار باشد که با گرایش دیگر کشورهای عربی به اسرائیل و تایید علنی همکاری‌شان با تل‌آویو، عربستان نیز از این روند پیروی کند اما من پیش‌بینی می‌کنم که بدون بروز پیشرفتی به نفع فلسطینیان، برای میزان پیشروی هر یک از این کشورهای عربی (در روابط با اسرائیل) حدودی وجود داشته باشد.

فلسطینی‌ها به دنبال ایجاد کشوری رسمی در کرانه باختری رود اردن و غزه هستند؛ مناطقی که کنترل آن‌ها هم‌اکنون در دست اسرائیل است و میزانی از مختاری را به دولت خودگردان فلسطین داده است. با این حال مرزهای این مناطق، آب مورد نیاز و دیگر منابع را دولت اسرائیل کنترل می‌کند. فعالان حقوق بشر معمولا با لفظ "آپارتاید" به این وضعیت اشاره می‌کنند و می‌گویند، حقوق فلسطینیان نایدده گرفته شده است.

دونالد ترامپ، جارد کوشنر، داماد و مشاور ارشد خود را به نظارت بر تحولات و اجرای توافق صلح اسرائیل و فلسطین گماشته است. با این وجود بیشتر تحلیلگران تردید دارند که دولت فعلی آمریکا بتواند به پیشرفتی قابل توجه در این درگیری ده‌ها ساله دست یابد؛ پیشرفتی که دولت‌های پیشین آمریکا همواره برای آن تلاش کرده‌ و شکست خورده‌اند. ترامپ اواخر ماه سپتامبر متعهد شد که طی چهار ماه برنامه صلحی را ارائه دهد.

او در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک گفت: من واقعا باور دارم که اتفاقی می‌افتد. این رویای من است که بتوانم پیش از پایان دوره نخست ریاست جمهوری‌ام (در سال 2021) این کار را انجام دهم.

با این وجود فلسطینی‌ها به دلیل به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسرائیل و انتقال سفارت آمریکا به این شهر در اوایل سال جاری میلادی، معتقدند ترامپ رفتاری جانبدارانه دارد. اسرائیلی‌ها و فلسطینیان هر دو مدعی مالکیت این شهر به عنوان پایتخت تاریخی خود هستند و حضور فلسطینی‌ها در بخشی از آن و حکومت اسرائیلی‌ها بر بخش دیگر، قدس را به دو قسمت تقسیم کرده است.

این تصمیم واشنگتن تظاهرات گسترده ضد آمریکایی را در پی داشت و رهبران فلسطینی به دنبال این اقدام از میز مذاکره کناره‌گیری کردند. ترامپ مدتی بعد صدها میلیون دلار کمک مالی خود به فلسطینیان و نهادهای سازمان ملل را که برای حمایت از مهاجران فلسطینی فعالیت می‌کردند، قطع کرد.

با این که بروز پیشرفتی در درگیری‌های اسرائیل و فلسطین به باور بسیاری از کارشناسان نامحتمل به نظر می‌رسد، یک توافق صلح موفق می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای در سراسر منطقه داشته باشد.

برندنبرگ در این باره می‌گوید: اگر در این اقدامات چیزی وجود داشته باشد که از دید فلسطینیان قابل حمایت بوده یا برای آنان به منزله یک پیروزی باشد، احتمال عادی‌سازی کامل روابط میان اسرائیل و کشورهای عربی می‌تواند افزایش یابد.