موانع جدید پیش روی آمریکا در آستانه تحریم نفتی ایران / ادامه سیاست فعلی ترامپ علیه تهران، چه تبعاتی برای واشنگتن دارد؟

گاردینر هریس در نیویورک تایمز نوشت: دونالد ترامپ در ماه سپتامبر از رهبران کشور‌های جهان درخواست کرد که پیش از فرا رسیدن تاریخ ۵ نوامبر که موعد آغاز شدیدترین تحریم‌ها و آخرین حربه از برنامه تخریب اقتصاد ایران است، خرید نفت از ایران را متوقف کنند. ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: "از تمام کشور‌ها می‌خواهم تا زمانی که رفتار خصومت آمیز ایران ادامه دارد، آن را در انزوا قرار دهند".

به گزارش «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: اما کمتر از یک هفته مانده به زمان اعلام شده، کمپین علیه ایران با چالش‌های جدی روبرو شده است. چین و هند که بزرگترین خریداران نفت ایران هستند، همچنان سفارش‌های بزرگی به ایران می‌دهند و احتمالا روسیه و ترکیه نیز چنان خواهند کرد. فرانسه، انگلستان و آلمان نیز متعهد شده اند به تجارت با ایران ادامه دهند؛ و عربستان سعودی که مهم‌ترین شریک دولت آمریکا برای فشار بر ایران است، با انزوای جهانی و تهدید به تحریم کنگره آمریکا پس از به قتل رساندن جمال خاشقجی روبروست. اعمال مجازات‌ها علیه عربستان موجب ناکامی در حفظ ثبات بازار نفت با وجود قطع صادرات ایران خواهد شد.

به علاوه بسیاری از تحلیلگران و دیپلمات‌ها معتقدند که حتی درصورت اجرایی شدن تحریم‌های جدید، ایران همچنان قادر خواهد بود دست کم یک میلیون بشکه نفت در روز صادر کند که باوجود کاهش چشمگیر، احتمالا برای سرپا ماندن اقتصادش تا خروج ترامپ از کاخ سفید کافی خواهد بود. هدف آمریکا از اعمال تحریم‌های جدید این است که ایران را وادار کند تا ایجاد تغییراتی را در سیاست داخلی و خارجی خود بپذیرد. این تغییرات شامل پایان دادن به حمایت از حزب الله در لبنان، حماس در غزه و حوثی‌ها در یمن می‌شود. کارشناسان کمی امید دارند که دولت فعلی ایران بتواند این شروط را بپذیرد و پس از آن قادر به ادامه حیات خود باشد.

رابرت آینهورن یکی از مقامات ارشد موسسه بروکینگز می‌گوید "به هیچ وجه امکان ندارد دولت ترامپ به خواسته‌های دوازده گانه اش برسد چراکه آن‌ها به شدت غیرواقع بینانه هستند. اگر تغییرات چشمگیری در این سیاست ایجاد نشود، نتیجه نهایی آن چیزی جز شکست نخواهد بود". اما پیگیری سیاست تشدید فشار بر اقتصاد ایران در ماه جاری می‌تواند عواقبی مانند دور شدن متحدان اروپایی از آمریکا، تخریب بیشتر روابط با چین، ضایع شدن دهه‌ها تلاش برای جلب همکاری هند و متزلزل شدن شرایط سوریه و نبرد با داعش داشته باشد. اما مقامات رسمی دولت آمریکا این فرضیات را قبول ندارند چرا که پیش از این، هشدار‌ها درباره پیامد‌های ترک توافق هسته‌ای عموما غلط از آب درآمدند.

محور توسعه اقتصادی آتی ایران، صادرات نفت و گاز است و ترامپ مدت هاست تهدید کرده که کشور‌های واردکننده نفت از ایران پس از تاریخ ۴ نوامبر را به شدت تنبیه خواهد کرد تا صادرات نفت ایران را به صفر برساند؛ عملی که می‌تواند به طرز موثری اقتصاد ایران را فلج کند. به تازگی رابرت پالادینو سخنگوی وزارت امور خارجه در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد "هدف ما همچنان این است که در سریع‌ترین زمان ممکن خرید نفت از ایران را به صفر برسانیم. در عین حال آماده همکاری با کشور‌هایی هستیم که خرید خود از ایران را به طور مرتب کمتر و کمتر کنند".

تحریم‌هایی که از ۵ نوامبر اعمال می‌شوند بانک مرکزی ایران، شرکت‌های فروش نفت و نفتکش‌ها را هدف قرار می‌دهند که بر تحریم‌های پیشین در ماه آگوست خواهند افزود. این تهدیدات تاکنون خریداران زیادی در اروپا، کره جنوبی و ژاپن را به توقف خرید نفت از ایران ترغیب کرده است. در نتیجه صادرات نفت خام ایران از ۲.۳ میلیون بشکه در روز در ماه می‌به ۱.۸ میلیون بشکه در ماه سپتامبر رسید. گفته می‌شود در ماه اکتبر این روند نزولی ادامه یافته است.

اما طی برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر، وزرای امور خارجه برتانیا، فرانسه و آلمان و نماینده اتحادیه اروپا به همکاری با ایران، چین و روسیه رضایت دادند تا سازوکار مالی مستقلی از دلار ایجاد کنند که ادامه مبادلات اقتصادی با ایران را میسر سازد. دولت آمریکا در مقابل این عمل واکنشی خشمگینانه نشان داد. حتی در اروپا کارشناسان باور ندارند که تاسیس این سازوکار اثر قابل توجهی بر به چالش کشاندن سلطه جهانی دلار در کوتاه مدت داشته باشد. اما ارزش نمادین آن پابرجاست ـ. هرگونه تلاش برای اعمال تحریم بر این سازوکار یا سایر تلاش‌های اروپا موجب شکاف بیشتر در همکاری‌های فرااقیانوسی بین اروپا و آمریکا می‌شود.

پکن چالش دیگری در این ماجراست. چین بزرگترین خریدار نفت ایران است و اگرچه به دو شرکت بزرگ نفتی اش گفته از خرید نفت خودداری کنند، احتمالا بزرگترین خریدار نیز باقی می‌ماند. به گفته یک تحلیلگر، آمریکا انگیزه‌ای به چین نداده است تا از مقررات آمریکا علیه ایران پیروی کند. برخی اعتقاد دارند ترامپ پیش از انتخابات میان دوره و برای خوشایند هوادارانش، جریمه‌هایی علیه برخی شرکت‌های چینی درنظر می‌گیرد. اما این تحریم‌ها بیشتر جنبه نمادین خواهند داشت. تا همین حالا نیز وضع تعرفه بر کالا‌های چینی موجب وحشت وال استریت و تضعیف چشم انداز رشد جهانی شده است و تحریم بیشتر بر وحشت بازار‌ها می‌افزاید.

در هند که دومین خریدار عمده نفت ایران است، خرید‌های قابل توجه ادامه می‌یابد. یک کارشناس امور هند معتقد است انتخابات بهار آینده که در انتظار مودی، نخست وزیر هند است او را از پیروی از سیاست‌های آمریکا علیه ایران باز می‌دارد چراکه افکار عمومی در این باره چندان نگاه مثبتی به آمریکا ندارند. هدر نائرت، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اخیرا اقدام هند به ادامه خرید نفت را کمک کننده ندانست و گفت که در پایان کار هند متوجه خواهد شدـ، اما اعمال تحریم علیه هند آثار مخربی بر اهداف اولویت دار آمریکا خواهد داشت از جمله تلاش برای کنترل اوضاع افغانستان، برخورد با چین و پاکستان و فروش نفت، گاز طبیعی و تسلیحات آمریکایی.

به اعتقاد اغلب تحلیلگران، ترکیه که بخش اعظم نفت و گاز مورد نیازش را از ایران و روسیه تهیه می‌کند، به روابط اقتصادی با ایران ادامه خواهد داد. اعمال مجازات علیه ترکیه موجب تخریب روابط تازه گرم شده ترکیه و آمریکا پس از آزادی کشیش آمریکایی می‌شودـ

تحریم‌ها تاکنون برای ایران دردسرساز شده اند، اما برای موفقیت ترامپ راه زیادی در پیش است. علی رغم اتخاذ سیاست مشابه علیه روسیه، کره شمالی و ونزوئلا، پیونگ یانگ هنوز تولید موشک و بمب هسته‌ای را متوقف نکرده، موقعیت پوتین مستحکم‌تر از همیشه شده و ونزوئلا هنوز در هرج و مرج دست و پا می‌زند.