پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : شکی وجود ندارد که راز ماندگاری و مانایی هر جریانی در سیر فراز و فرود تاریخی اش، به ثبت وجوه تحقق آن رویداد به تمامی باز می‌گردد، روایتی آشکار، بدون هیچ افزودن و یا کاستن از آن رویداد، در حقیقت مهم‌ترین بستر ماندگاری آن رخداد و رسیدن به نسل‌های آینده به عنوان میراثی بزرگ از گذشتگان به شمار میرود.
به گزارش ایرنا، حماسه عاشورا و واقعه کربلا با توجه به تمامی ابعاد اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و سیاسی آن که در سال 61 هجری قمری همزمان با حکمرانی خاندان بنی امیه صورت گرفت؛ اگر با وجود کاتبان، راویان و یاران صدیق حضرت امام حسین (ع) همراه نبود، بی‌هیچ تردیدی آن‌گونه که امروز با تمام ابعاد جریان سازش در تار و پود زندگی مسلمانان به دست آنها رسیده، حاصل نمی‌‌شد.
کیست که در این میان نقش راویان صدیق و همچنین همراهان حسین علیه السلام را در ثبت و روایت مظلومیت، شهادت، ایثار و از جان‌گذشتگی او و یاران باوفایش را فراموش کند.
** مقتل‌خوانی، کهن‌ترین شیوه سوگ و تعزیت عاشورایی
در مرور آیین‌های مختلف مذهبی و دینی به ویژه آیین‌های متکی بر واقعه عاشورا در ایران زمین، به یکی از گونه‌های ماندگار و ثبت شده به شکل ملی در کشورمان بر می‌خوریم که آن را آیین «مقتل‌خوانی» می‌نامیم.
آیینی که طی آن شاهد رفتارهای نمایشی و مذهبی مردم سرزمین‌مان در رثای امام سوم شیعیان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) هستیم. شیوه اجرای «مقتل‌خوانی»، امروزه به عنوان یکی از گران‌سنگ‌ترین منابع مکتوب و مرثیه‌سرایی سید و سالار شهیدان در تاریخ کشورمان درج شده است.
در حقیقت آیین «مقتل‌خوانی» یکی از قدیمی‌‌ترین آیین‌های سوگ با اشکال نمایشی و مذهبی در فرهنگ ایران شیعی به شمار میرود که ریشه آن از کتاب‌های موسوم به نام «مقتل» که برگرفته شده از واقعه عاشورا هستند سرچشمه می‌گیرد.
به گواهی تاریخ و با استناد به اسناد متقن موجود در تاریخ، بعد از واقعه عاشورا در سال 61 هجری قمری نخستین شاهدان و راویان این اتفاق خانواده امام حسین علیه السلام به ویژه حضرت سجاد (ع) و راوی حادثه کربلا حضرت زینب کبری سلام الله علیها بودند.
شکی در این مسئله وجود ندارد که در روایت واقعه عاشورا، برخلاف رفتارهای نمایشی ایرانیان به هیچ وجه نیازمند افزودن تخیلات یا اغراق در رفتارها، رخدادها و حوادث صورت گرفته نیستیم؛ چرا که حماسه شهامت ایثار و مظلومیت حضرت امام حسین علیه السلام و یاران با وفایش در واقعه عاشورا چنان تراژدی عظیمی را رقم زد که بی‌هیچ کم و کاستی تنها ذکر روایت آن می‌‌تواند همراه با سوگ و ماتم برای اهالی و دلدادگان خاندان عصمت و طهارت باشد.
** عرض ارادت دفترخوانان و نقالان به مقتل‌خوانی
هر چند شاید امروزه مداحی نقش پررنگ‌تری نسبت به مقتل‌خوانی در کشور ما پیدا کرده و طی یکی دو دهه اخیر شاهد اجراهای کمتری از روایت‌های مقتل‌خوانی در دهه نخست ماه محرم هم سو و هم‌داستان با آیین سوگواری حضرت امام حسین علیه السلام هستیم؛ اما نباید فراموش کنیم که ریشه هنر آیینی مانند مداحی نیز کاملا سرچشمه‌اش به مقاتل و کتاب‌های ثبت شده از اتفاق و حوادث روز عاشورا و شهادت حضرت امام حسین باز می‌گردد.
با مرور گذشته تاریخی آیین «مقتل‌خوانی» به این نکته پی می‌بریم که شاید در ابتدا شاهد اجرای این آیین صرفا در بخشی از نقاط فلات مرکزی ایران به شکلی کاملاً محدود بوده‌ایم؛ اما ارادت ایرانیان به ساحت مقدس حضرت امام حسین علیه السلام و واقعه جانگداز عاشورا و عزاداری‌های ماه محرم و صفر باعث شد تا این شکل از ارادت و رفتار آیینی از فلات مرکزی ایران راه خود را به تمامی نقاط کشور باز کند و امروز حداقل با تورق تاریخ دو قرن اخیر، شاهد اجرای «مقتل‌خوانی» در تمامی نقاط کشور هستیم.
«پرده‌خوانان» و «نقالان» به عنوان راویان همیشه همراه آیین های نمایشی ایرانی نیز با توجه به ارادت مردم در ماه های مذهبی خاص مانند ماه محرم، ماه صفر و یا شب‌های شهادت حضرت امیرالمومنین علی(ع) در ایام ماه مبارک رمضان سعی می‌کردند در روایت خوانی، نقالی و یا پرده‌خوانی خود به روایت حماسه‌سازی روزهای حماسه‌سازان دشت کربلا و در نهایت واقعه عاشورا بپردازند.
به همین دلیل است که در آیین «مقتل‌خوانی» ریشه‌های بسیار عمیقی از پیوندهای آیین‌های نمایشی باستان ایران را چون نقالی، دفترخوانی، پرده‌خوانی و همچنین در مواردی چاووش‌خوانی را شاهد هستیم.