قرار بود ترامپ با روحانی در محل هتل هیات ایرانی در نیویورک دیدار کند / مکرون واسطه شد و با روحانی درباره این دیدار صحبت کرد / اظهارات ترامپ در سازمان ملل، برنامه را به هم زد؛ پس از سخنرانی او یکی از مقامات ایرانی سرخود را تکان می‌داد و گفت «او همه چیز را خراب کرد» / پس از آن، روحانی حتی حضور در فاکس نیوز را هم لغو کرد / جایگزین سیاست فعلی ایران، انتظار برای اتمام دوره ترامپ است

المانیتور نوشت: در سال گذشته برنامه این بود که ساعت ۸.۳۰ بعد از ظهر در هتل محل استقرار رئیس جمهور ایران در نیویورک، دونالد ترامپ می خواست با حسن روحانی دیدار کند. این ایده درست چند ساعت پس ازسخنرانی ۱۹ سپتامبر دونالد ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شد که وی دراین جلسه گفت: «دولت ایران چهره دیکتاتوری فاسد خود را پشت نقاب دموکراسی پنهان کرده است... زمان آن رسیده که کل جهان به ما بپیوندد و از دولت ایران بخواهیم تا به تعقیب مرگ و نابودی پایان دهد.»

به گزارش «انتخاب»، المانیتور ادامه داد: درخواست برای برگزاری نشست بین طرفین، ابتدا از سوی مقامات وزارت امور خارجه آمریکا صورت گرفت و آن‌ها درصدد بودند از طریق همتایان فرانسوی خود بخواهند تا از طریق امانوئل ماکرون، پیام ترامپ را به روحانی بفرستند. بر اساس گفته یکی از دیپلمات‌های آمریکایی در مصاحبه با المانیتور، برقراری ارتباط با حسن روحانی بسیار سخت بوده است، اما پس از تلاش‌های متعدد روسای جمهور ایران و فرانسه با یکدیگر تلفنی گفتگو کردند. اما در مورد این که چه چیزی بین طرفین رد و بدل شد، به عنوان یک علامت سوال بزرگ باقی می‌ماند. یکی از مقامات فرانسوی به المانیتور گفت: «کاخ الیزه در مورد دیدار یا تماس‌های خصوصی رئیس جمهور اظهارنظری نمی‌کند.».

اما مقامات ایرانی در ماه گذشته برخی از این جزئیات را افشا کردند. رئیس دفتر حسن روحانی به خبرنگاران گفت که ایران هشت بار درخواست آمریکا برای دیدار را رد کرده است. با این حال این مسئله باید به همان اندازه مورد توجه قرار بگیرد، که درست چند روز قبل از رسیدن روحانی به نیویورک برای حضور در گردهمایی رهبران جهان، برخی از مشاوران ارشد وی مشتاق بودند با دولت جدید آمریکا بدون پیش شرط تعامل کنند. یکی از مشاوران ارشد رئیس جمهور پس از ورود به نیویورک گفت: «ما دوست داریم که دولت ترامپ، حرف‌های ما را در مورد برنامه هسته‌ای بشنود.» وی افزود: «البته این مشروط به احترام است.» در طی زمان مکالمات مشابه، یکی از خبرنگاران پوشش دهنده مجمع عمومی در سال گذشته، گفت که اگر ایران واقعا دوست دارد که حرف‌های آن‌ها توسط ترامپ شنیده شود، پیشنهاد حضور رئیس جمهور ایران به شبکه فاکس نیوز را داد. این ایده بلافاصله رد نشد، اما چند روز بعد انگیزه برای چنین مانوری از بین رفت.

پس از اظهارات ترامپ در مجمع عمومی در ۱۹ سپتامبر، هنگامی که ترامپ جایگاه خود را ترک می‌کرد، یکی از مقامات ایرانی سرخود را تکان می‌داد و گفت: «او همه چیز را خراب کرد» و سپس از آنجا دور شد. از آن زمان به بعد ایرانی‌ها به این نتیجه رسیدند که ترامپ در پیشنهاداتش جدی نیست.

یکی از مقامات عالی رتبه ایران که نخواست نامش فاش شود به المانیتور گفت: «این یک نمایش واقعیت نیست که ما فقط در مقابل دوربین‌ها قرار بگیریم و با یکدیگر دست بدهیم و سپس در مورد آینده خود قمار کنیم.»

در واقع آیت الله علی خامنه‌ای رهبر ایران در ۱۳ آگوست گفت: «این مسئله برای آن‌ها یک بازی، کلیشه است و از نظر سیاسی بی ارزش است. یک نفر از بدون پیش شرط سخن می‌گوید و دیگری پیش شرط تعیین می‌کند... هیچ جنگی نخواهد بود و ما هم با آمریکا مذاکره نخواهیم کرد.»

پس از ۴۰ سال، برنامه جامع اقدام مشترک کانال بی سابقه ایجاد کرد تا مقامات آمریکا و ایران بتواند رو در رو در مذاکرات با یکدیگر بنشینند. اما دولت ترامپ تمامی این کانال‌ها را بست و این مسئله با انتقادات شدید مقامات و کارشناسان آمریکایی و ایرانی روبرو شد. یکی از مشاوران رئیس جمهور ایران با اشاره به دیدار‌های طولانی بین محمد جواد ظریف و جان کری گفت: «پس از جلسات، هردو به صورت مستقیم در مورد بسیاری از مسائل با یکدیگر گفتگو می‌کردند.».

اما ایران همیشه مذاکرات را در چارچوب توافق هسته‌ای حفظ کرده است. در این راستا، غلامعلی خوشرو سفیر ایران در سازمان ملل به المانیتور گفت: «رهبر ایران گفت: اگر مذاکرات هسته‌ای خوب پیش برود تهران در مورد مسائل اختلافی دیگر با غرب هم مذاکره می‌کند.»، اما یکی از مقامات ایرانی که با رئیس جمهور ایران در سفر سپتامبر وی به نیویورک حضور داشت گفت: «دولت آمریکا تنها شانس و فرصتی را که داشتند از بین بردند.»

قبل از پیشنهاد ترامپ به حسن روحانی برای ملاقات بدون پیش شرط، بین مقامات ایران و آمریکا در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل دیدار‌هایی صورت گرفته است که می‌توانست زمینه ساز گفتگو بین طرفین باشد. اولین دیدار در نشست کمیسیون برجام در سطح معاونان وزیر امور خارجه و دومین ملاقات در سطح وزرای امور خارجه بود که برای نخستین بار رکس تیلرسون وزیر امور خارجه سابق دولت ترامپ با همتای ایرانی خود گفتگو کرد. اما با خروج آمریکا از برجام در ماه می، دیگر برای شکل گیری گفتگو با ایران دستورکاری وجود ندارد.

دولت ایران همیشه در واکنش به پیشنهاد مذاکره آمریکا، رویکردی محتاطانه و حساب شده اتخاذ کرده است. برخی از این احتیاط و تاکید بر پروتکل ممکن است به سیاست‌های داخلی ایران برمی گردد که به طور فزاینده روحانی را تحت فشار قرار می‌دهد. در واقع نمایندگان مجلس درصددند تا رئیس جمهور ایران را برای پاسخ به برخی سوالات در مورد سیاست‌های اقتصادی دولت به مجلس احضار کنند. اعضای پارلمان همچنین انتظاردارند در مورد مکانیسم‌هایی که دولت در مقابل نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل توسط آمریکا اتخاذ کرده، آگاهی پیدا کنند. حسن روحانی به احتمال زیاد قبل از آغاز سفر سالیانه خود به نیویورک درماه آینده برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل در مجلس حاضر شود. این که چگونه پارلمان بر رویکرد و سیاست‌های دولت در مقابل آمریکا تاثیر خواهد گذاشت باید منتظر ماند.

در همین حال به نظر می‌رسد که رویکرد دولت ایران همکاری با جامعه بین الملل تحت قوانین و مقررات سازمان ملل است. به این ترتیب احساس کنونی مقامات ایران، مقاومت در برابر سیاست‌های دولت ترامپ است. باربارا اسلاوین رئیس آینده ابتکار عمل ایران در شورای آتلانتیک به المانیتور گفت: «ایران از دوره بسیار دشوار داخلی به دلیل تحریم ها، فروپاشی ارز و ناامیدی به توافق هسته‌ای که قرار بود مسیر کشور را تغییر دهد عبور کرده است.» وی افزود: «مذاکرات جدید با آمریکا می‌تواند حداقل پتانسیل یک وضعیت بهتر را فراهم کند حتی اگر اعتماد به انگیزه دولت ترامپ دشوار باشد.»

کریم یکی از سربازان قدیمی دوران جنگ ایران و عراق به المانیتور گفت: «پس از ترک توافق هسته‌ای و تحمیل تحریم‌های علیه ایران توسط آمریکا، پیشنهاد بدون پیش شرط ترامپ با ایران را شنیدم، یادآور زمانی بود که در طی جنگ، صدام حسین ۷ استان ما را تصرف کرده بود و سپس خواستار مذاکره بدون پیش شرط شد.»

گلناز آذری مادر تنها با دو پسر ۸ و ۱۴ ساله گفت: «ما به روحانی و تیمش رای دادیم به این دلیل که آن‌ها حامی دیپلماسی و گفتگو بودند. من نگران آینده فرزندانم هستم و به ترامپ هیچ اعتقادی ندارم. حس من این است که مشاوران ترامپ می‌خواهند تا ۴ نوامبر – زمان بازگشت تحریم ها- از هر گونه اقدامی که فشار بر ایران را کاهش می‌دهد جلوگیری کنند.»

آلترناتیو بلندمدت مذاکرات با آمریکا این است در کنار برقراری تعامل با تمامی کشور‌های جهان، منتظر بمانند که دوره ترامپ تمام شود. دولت ایران یک رویکرد صبر و انتظار را نسبت به انتخابات میان دوره‌ای کنگره اتخاذ می‌کند که ممکن است دموکرات‌ها بر مجلس و سنا کنترل پیدا کنند و مخالفان ترامپ به ابزار فشار بیشتری بر کاخ سفید دست پیدا کند. در واقع اگر ایالات متحده آمریکا به برجام بازگردد، دولت روحانی در‌های دیپلماسی را نبسته است. ممکن است مذاکرات مستقیمی بین طرفین در ماه بعد در مجمع عمومی سازمان ملل شکل بگیرد، اما تاکنون هیچ گزارشی از نشست برنامه ریزی شده در هر سطحی بین طرفین وجود ندارد.

اسلاوین گفت: «ممکن است اولین حضور کیم جونگ اون در مجمع عمومی سازمان ملل، تمام اکسیژن دیپلماتیک را از اتاق خارج کند». اما اگر این رویداد شکل نگرفت، این ممکن است شانس و احتمال تعامل بین ایران و آمریکا را افزایش دهد – به خصوص که تمام نگاه‌ها به جای دیگری معطوف خواهد شد. زمانی که این موضوع به روابط پرمخاطره ایران و آمریکا مربوط می‌شود، حداقل یکی از طرفین ترجیح می‌دهد در شرایط فعلی خارج از مرکز توجه قرار بگیرند.