تنش در روابط ریاض و برلین/بن‌سلمان وارد نقشه ترامپ علیه برجام شد

محمد بن سلمان ولیعهد سعودی دستور کاهش سطح روابط اقتصادی با برخی شرکت های آلمانی فعال در این کشور را صادر کرده است.

دستوری که به نظر می رسد در راستای تحقق نقشه های ترامپ علیه 'برجام و حمایت های اروپا ' از آن صادر شده است.

حدود 800 شرکت آلمانی در عربستان سعودی فعالیت می‌کنند که قرار است با تصمیم مقامات سعودی با محدودیت روبرو شوند. گفته می‌شود در سال 2017 میزان صادرات آلمان به عربستان سعودی حدود 6٫6 میلیارد یورو و بیش از دو برابر میزان صادرات به ایران بود. این فقط شامل 0٫5 درصد تمام صادرات آلمان در سال گذشته بوده است.

روابط عربستان با آلمان به ویژه از زمان روی کار آمدن خاندان سلمان در سال 2015 میلادی با تنش های گاه و بیگاه هم روبرو بوده است. به نظر می رسد علاوه بر اختلاف آلمان و عربستان بر سر بقا یا مرگ برجام ، طی سه سال گذشته چند موضوع بر روابط دو جانبه این دو کشور سایه افکنده است ؛

شاهزاده جنگ

«بی .ان دی» سرویس اطلاعاتی آلمان زمانی درباره حرص محمد بن سلمان برای رسیدن به قدرت هشدار داده بود. این نهاد اطلاعاتی آلمان در گزارشی تحلیلی در همین مورد در دسامبر 2015 گفته بود که قدرت‌گیری فرزند ملک سلمان «این خطر پنهان را در بر دارد که او در جریان تلاش برای تثبیت موقعیت خود به عنوان جانشین پادشاه، در زمان حیات پدرش نیز زیاده‌روی کند.»

کارشناسان امور کشورهای عربی و تحلیل‌گران سرویس اطلاعاتی آلمان، همچنین به این نتیجه رسیده بودند که محمد بن سلمان طرفدار نوعی «سیاست فعال مداخله‌ جویانه» است و تلاش می‌ کند فضای تأثیرگذاری خود را در حوزه نظامی گسترش دهد؛ امری که می‌تواند «مناسبات با دولت‌های دوست و به ‌ویژه دولت‌های مؤتلف در منطقه» را به خطر بیندازد.

این گزارش همچنین پیش بینی کرده بود؛ آنچه بن سلمان قرار است تحت عنوان اصلاحات در عربستان انجام دهد باعث نارضایتی مردم و شاهزادگان این کشور خواهد شد. درست دو سال بعد از این پیش بینی اقداماتی که ولیعهد جویای نام تحت عنوان اصلاحات انجام داد، مردم این کشور را به ستوه آورد و شاهزادگان آل سعود را آزرد.

اسناد افشا شده توسط این نهاد اطلاعاتی آلمان حوزه هایی را که عربستان در آن ها به اتخاذ سیاست های جنگ افروزانه و متخاصم روی آورده است به صورت یک فهرست ارائه کرده بود. از جمله این کشور در اوایل سال 2015 حمایت های گسترده ای را از تأسیس «جیش الفتح» به انجام رساند. این گروه عمدتاً از عناصر وابسته به «جبهه النصره» که به القاعده وابسته است، تشکیل شده و به لحاظ ایدئولوژیکی پیرو تفکرات «احرار الشام» هستند. آل سعود علیه انصارالله و ارتش یمن نیز تهاجم هوایی را آغاز کرد؛ تهاجمی که هیچ نشانه ای دال بر پایان آن وجود ندارد.

طبق سند آژانس اطلاعاتی آلمان، از جمله کسانی که از جنگ عربستان در یمن بهره‌مند شدند ، گروه تروریستی القاعده در شبه جزیره عرب بود که سال‌هاست آمریکا با آن مبارزه می‌کند. با این حال هیچ یک از ماجراجویی‌های خارجی محمد بن سلمان تاکنون موفق نبوده‌اند.
دولت آلمان در آن زمان، دست‌کم نزد افکار عمومی، از این ارزیابی سازمان اطلاعاتی فاصله گرفت هر چند به نظر می رسد در وزارت خارجه و دفتر صدراعظم هم به همین نظر رسیده باشند، زیرا این ارزیابی کاملا دقیق بود.

پرونده سیاه نقض حقوق بشر سعودی ها

عربستان سعودی پرونده سیاهی در زمینه حقوق بشر دارد. از دستگیری های گسترده و بی حساب منتقدان ، بازرگانان ، تجار ، شاهزاده ها ، شعرا ، اساتید دانشگاه و مبلغان مذهبی گرفته تا جلوگیری از دستیابی اقلیت شیعه این کشور به حقوق قانونی خود که نمونه روشن آن اعدام بدون محاکمه شیخ نمر النمر از روحانیون برجسته شیعه این کشور است.

''سارا لی ویتسون' مدیر اجرایی سازمان دیده بان حقوق بشر در امور خاورمیانه، درباره موضوع حقوق بشر عربستان معتقد است : اگر مقامات عربستان سعودی، بتوانند فردی را بدون هیچگونه تفهیم اتهامی برای ماه ها زندانی کنند، می توان به وضوح اعلام کرد که سیستم قضایی و کیفری این کشور، ناعادلانه و بی پایه و اساس است.

وی می افزاید که به نظر می رسد طرح اصلاحات 'محمد بن سلمان' شاهزادۀ عربستان سعودی، که «چشم انداز٢٠٣٠» نام دارد، بیشتر بیان کنندۀ مدت زمان زندانی ها و بازداشت های بدون جرم باشد تا افق و چشم اندازی بلند پروازانه برای اصلاحات در این کشور.

دولت سعودی در سال های اخیر حقوق مردم کشورها همسایه را هم نقض کرده است . تهاجم نظامی به یمن با ساخت ائتلاف خود خوانده و کشتار مردم مظلوم و بی دفاع این کشور یا حمایت از خاندان حاکم بر بحرین برای کشتار مردم طی سالیان اخیر با واکنش منفی سازمان های ناظر حقوق بشر مواجه شده است.

دولت آلمان پیشتر هم از رائف محمد بدوی نویسنده و فعال حقوق بشر که به سال ها حبس و 600 ضربه شلاق محکوم شده بود ، حمایت کرد. موسسه دویچه وله هم جایزه آزادی بیان خود را به رائف داد . این اقدام با واکنش منفی عربستان روبرو شد و برلین متهم به تلاش برای بر هم زدن ثبات این کشور شد.

از ابتدای جنگ یمن مردم آلمان فشار زیادی بر روی دولت این کشور آوردند تا صادرات سلاح به این کشور را متوقف کند.
نظرسنجی یک موسسه آلمانی که نشریه بیلد منتشر کرد، نشان می دهد که 60 درصد آلمانی ها معتقد بودند که دولت باید به روابط تجاری خود با ریاض به دلیل نقض اشکار حقوق بشر پایان دهد و 78 درصد افراد هم معتقد بودند که دولت برلین باید صادرات اسلحه به این کشور را ممنوع کند.

متعاقب این درخواست ها در سپتامبر سال 2017 شرکت صنایع اسلحه سازی آلمان ( هکلر آند کوخ) : صادرات اسلحه به چند کشور در راس آنها عربستان را به دلیل فساد و جنگ ممنوع کرد.

این تصمیم ریاض را خشمگین کرد. عربستان سومین مشتری سلاح های آلمان بود به نحوی که نود درصد از صادرات اسلحه آلمانی به عربستان را تجهیزات ، سلاح و ادوات نظامی هوایی تشکیل می دهد.
دولت آلمان همچنین در خصوص اقدام دولت سعودی در ربودن سعد الحریری نخست وزیر لبنان و اجبار وی به استعفا ، انتقادهایی را به این کشور مطرح کرد.

زیگمار گابریل وزیر خارجه وقت پس از دیدار با همتای لبنانی خود، جبران باسیل تاکید کرد که لازم است این پیام به طور مشترک از سوی کشورهای اروپایی ارسال شود که 'ماجراجویی‌های' ماه‌های گذشته در لبنان 'به سادگی و در سکوت' پذیرفته نخواهد شد.
این اظهارات و مواضع پیشین آلمان در مورد ماجراجویی های دولت سعودی موجب شد تا ریاض سفیر خود را از برلین فراخوان کند.
خبرگزاری رسمی عربستان سعودی 18 نوامبر 2017 ( 27 آبان 96 ) گزارش داد که این کشور سفیر خود در برلین را برای رایزنی درباره اظهارات اخیر زیگمار گابریل وزیر خارجه آلمان فراخوانده است.
نقض حقوق بشر توسط دولت سعودی در جریان آخرین سفر اخیر آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان در آوریل سال 2017 میلادی به مقامات ریاض یادآوری شد .
یک مقام غربی هم در این زمینه می گوید : سخنان مرکل در این زمینه درست زمانی ایراد شد که ملک سلمان در کنار او نشسته بود.

اجرای نقشه ترامپ با فشار اقتصادی آل سعود

روز هجدهم اردیبهشت‌ بود که دونالد ترامپ، رئیس‌ جمهوری آمریکا، از برجام خارج شد ؛ تصمیمی که با محکومیت جهانی و حمایت رژیم صهیونیستی ، عربستان ، امارات و بحرین روبرو شد.

«فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سخنانی که پس از اقدام ترامپ بیان کرد، ضمن حمله به اقدام یکجانبه آمریکا ، التزام دولت های اروپایی به برجام را مورد تاکید قرار داد.

روز بعد از خروج آمریکا از برجام و اولتیماتوم ترامپ برای شرکت‌های تجاری، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا اعلام کرد: این اتحادیه برای محافظت از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار است مقررات بازدارنده را به اجرا درآورد.

«ژان کلود یونکر» رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، اعلام کرد که این اتحادیه قصد دارد مقرراتی مشابه قانون 1996 را اجرایی کند که مانع از همکاری شرکت‌های اروپایی با تحریم‌هایی شود که آمریکا قرار است علیه ایران وضع کند. بعد از آن اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی در نشست بروکسل و صوفیه بر این نکته تأکید کردند.

آلمان چه در چارچوب اتحادیه اروپا و چه به صورت مستقل بعد از تصمیم یکجانبه ترامپ برای خروج از برجام ، از توافق با ایران حمایت کرد . آلمان به موازات فرانسه و بریتانیا خواستار حفظ و اجرای توافق هسته‌ای با ایران است.
آنگلا مرکل صدراعظم آلمان چند بار تأکید کرده است که سیاست‌های دونالد ترامپ نشان می‌دهد که اروپا نمی‌تواند به آمریکا تکیه کند.

افزون بر سیاست خارجی آلمان در خاورمیانه، صاحبان قدرت در عربستان از سیاست آلمان در قبال توافق هسته‌ای با ایران به ویژه بعد از خروج آمریکا از آن نیز ناخرسند هستند.
وزیر امور خارجه آلمان روز چهارشنبه گذشته پس از دیدار با دو مقام ارشد آمریکایی گفت که اروپا و ایالات متحده هنوز اختلاف نظر عمیقی برسر اقدام‌های آینده خود پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای با ایران دارند.

هیکو ماس، پس از دیدار با مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا افزود که به نظر وی، آنها از دستیابی به یک توافق هنوز فاصله بسیاری دارند. وی پیش از پمپئو با جان بولتون، مشاور امنیتی تازه دونالد ترامپ نیز دیدار کرده بود.

وزیر امور خارجه آلمان گفت که امیدوار است در دیدار چهار جانبه آینده آلمان، بریتانیا، فرانسه و آمریکا، جزئیات بیشتری درباره طرح‌های واشنگتن برای ایران مشخص شود.
از سوی دیگر، همزمان با دیدار وزیران امور خارجه آلمان و آمریکا، رسانه‌های آلمانی گزارش دادند که شش بانک کوچک در جنوب این کشور با وجود تحریم‌های آمریکا علیه تهران به مبادلات مالی مرتبط با ایران ادامه می دهند.

آمریکا بعد از مواضع اتحادیه اروپا به ویژه آلمان تلاش کرد تا از طریق «ریچارد گرنل» سفیر خود در آلمان ، این کشور را وادار به حمایت از سیاست های یکجانبه خود علیه برجام کند.
گرنل هم در سخنانی مداخله جویانه با اشاره به تصمیم ترامپ برای بازگرداندن تحریم های ایران ، ادعا کرد شرکت های آلمانی باید بین تجارت با آمریکا یا تجارت با ایران یکی را انتخاب کنند.

او در گفت‌وگو با شبکه «فاکس‌ نیوز» در پاسخ به این سوال که آیا شرکت‌های آلمانی که با ایران تجارت می‌کنند باید دست از این تعاملات خود بردارند؟ گفت: «ترامپ درباره تحریم‌های ایران بسیار شفاف و صریح بوده و مشخص کرده است که شرکت‌ها باید بین تجارت با ایران یا تجارت با آمریکا یکی را انتخاب کنند این وظیفه دیپلمات‌هاست که از سیاست‌ها و رویکرد ترامپ پیروی کنند اما شرکت‌ها خود می‌توانند درباره دولت یا بازاری که می‌خواهند با آن تجارت کنند، تصمیم بگیرند».

در مقابل، مقامات آلمانی تاکنون بدون توجه به درخواست های آمریکا به ویژه بی اعتنایی به سخنان سفیر آنها در برلین بر لزوم حمایت از برجام به عنوان یک توافق مهم بین المللی تاکید دارند و در جلسات کارشناسی ایران و اتحادیه اروپا برای ادامه همکاری در قالب برجام هم حضور فعالی داشته اند.

به نظر می‌رسد ترامپ و همکاران خاورمیانه‌ای او سیاست‌های خود را با جدیت علیه ایران شروع کرده‌اند؛ از سویی ترامپ شرکت‌های بین‌المللی را تهدید می‌کند و در سوی دیگر عربستان سعودی قرار دارد که می‌خواهد شرکت‌های اروپایی بین همکاری با آنها و ایران یکی را انتخاب کنند.

هم‌زمان با تهدیدهای عربستان علیه شرکت‌های آلمانی، دونالد ترامپ هم به اختلاف خود با شرکت چینی ZTE، یکی از ناقضان تحریم ایران، پایان داد. این شرکت چندملیتی شرکتی پیشرو در عرصه تجهیزات مخابراتی است که قرار شد با پرداخت یک‌ میلیارد ‌و 300 میلیون دلار فعالیت خود را از سر بگیرد. پیش‌تر ترامپ تحریم این شرکت را هفت سال به تعویق انداخته بود.

در این میان جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است تنها زمانی به تعهدات خود در برجام ادامه خواهد داد که تضمین های لازم از اروپا را برای بهره مندی از این توافق نامه بین المللی دریافت کند.