برنامه هرساله دولت افزایش قیمت ارز در پاییز و کاهش آن در بهمن برای جبران کسری بودجه است / امسال انتقال دلار به کشور از دبی با مشکل مواجه شد و اختیار کاهش قیمت دلار از دست دولت خارج شد / عدم شفافیت بانک مرکزی و دولت با مردم، هیجانات بازار ارز را غیرقابل کنترل کرده

 مجیدرضا حریری، نایب رییس اتاق بازرگانی ایران و چین گفت: دولت بازیگر اصلی بازار ارز بوده و بنابراین اختیار اصلی این بازار در دست دولت است.

حریری در گفت و گو با خبرنگار «انتخاب»، درباره علت افزایش دوباره قیمت دلار گفت: در حال حاضر هر ساله حدود 50 هزار میلیارد دلار صادرات نفت داریم و با کمی بالا و پایین، رقمی در حدود 45 تا 50 میلیارد دلار نیز صادرات غیرنفتی داریم.

او ادامه داد: صادرات نفت به طور طبیعی در اختیار دولت است و در خصوص صادرات غیرنفتی هم 75 تا 80 درصد از آن شامل پتروشیمی، گاز و میعانات و حتی بخش هایی مانند سیمان و ... نیز یا در اختیار دولت است و یا دولت در آن دخالت دارد. یعنی در مجموع حدود 80 درصد این 100 میلیارد دلار عایدات ارزی کشور در اختیار دولت است.

حریری افزود: از طرفی، خود دولت هم بزرگترین مصرف کننده ارز است. یعنی دولت و بانک مرکزی بزرگترین بازیگر بازار ارز به شمار می‌رود.

این عضو اتاق بازرگانی تهران با طرح این سوال که آیا مصارف ارزی ما از درآمدها بیشتر است که منجر به افزایش قیمت دلار شده، تصریح کرد: این فرض هم درست نیست؛ چون در مقابل 100 میلیارد دلار عایدات ارزی، حدود 45 دلار واردات رسمی داریم. بنا بر اعلام دولت 12 میلیارد دلار هم قاچاق صورت می گیرد و اگر فرض کنیم حدود 15 میلیارد دلار، کمی بالاتر یا پایین تر هم خرج مسافرت های خارجی و ... می شود، می توان گفت در مجموع حدود 80 میلیارد دلار مصارف ارزی کشور است. یعنی 20 میلیارد دلار هم مازاد داریم. منابع جهانی هم می‌گویند ایران در سال 2017 حدود 21 میلیارد دلار مازاد ارز داشته است که با آمار فوق مطابقت دارد.

حریری در پاسخ به چرایی افزایش قیمت دلار با وجود آمارهای فوق، گفت: در این خصوص، دو فرض مطرح است؛ فرض بدبینامه آن این است که دولت دلار را گران می کند تا بتواند ریال های بیشتری به دست آورد و کسری بودجه را جبران کرده و پرداخت های ریالی مانند حقوق و دستمزد و یارانه را انجام دهد.

نایب رییس اتاق بازرگانی ایران و چین ادامه داد: فرض دوم هم این است که ارزهای حاصل از فروش نفت، به طور کامل در اختیار دولت نیست. به طور مثال به هند نفت می فروشیم ولی نمی توانیم پول آن را به راحتی وارد کشور کنیم چراکه این امر مستلزم آن است که بانک مرکزی ما در مناطقی از دنیا که می خواهد از آن خرید کند، برای آن حساب باز کنند.

حریری ادامه داد: این فرض می تواند صحت داشته باشد؛ دلیل اصلی این موضوع  هم این است که دیروز آقای جهانگیری، بخشنامه ای صادر کردند که از این پس در کشورهای چین، کره، هند و ترکیه، یعنی بالاترین خریدارهای نفت ما، ثبت سفارش بدون تقاضای ارز قابل قبول نیست یعنی باید از منابع بانک مرکزی در این کشورها استفاده کنیم.

او افزود: می شود به صورت سرانگشتی این میزان ارز را که در گوشه و کنار دنیا باقی مانده و در اختیار بانک مرکزی نیست، حدود 22 و 23 میلیارد دلار برآورد کرد. ضمن اینکه همچنان فرض اول نیز  که دولت تمایل دارد ارز را گران بفروشد، وجود دارد. تا جایی که اگر روی نمودار نیز بررسی کنیم متوجه می شویم که طی چند سال گذشته از سال 93 تا کنون در ماه های میانی پاییز قیمت ارز بالا رفته و در بهمن ماه سقوط سقوط کرده و به نظر می رسد امسال هم همین برنامه وجود داشت که بنا به دلایلی پایین آمدن قیمت ارز با مشکل مواجه شد.

حریری در خصوص عملکرد بانک مرکزی در زمینه افزایش قیمت دلار و اینکه آیا بانک مرکزی نمی تواند این موضوعات را به صورت شفاف مطرح کند، گفت: مشکل این است که بانک مرکزی و دولت مشکلات و حقایق را به صورت شفاف با مردم در میان نمی‌گذارد تا از مردم کمک بخواهند و اعتماد عمومی به این سیاست ها وجود داشته باشد تا مردم عکس العمل های هیجانی انجام ندهند.

او ادامه داد: اتفاق دیگری که در هفته های اخیر رخ داد، ناآرامی ها بود. قبل از ناآرامی ها دلار روی کانال 4200 بود اما با حوادث رخ داده، به کانل 4500 تومانی رفت. پس از ناآرامی ها نیز بحث  مالیات بر ارزش افزوده در دبی پیش آمد. دبی برای فعالان اقتصادی 5 درصد مالیات بر ارزش افزوده تعیین کرد. البته نه اینکه 5 درصد روی ما اثر بگذارد اما سیستم مالیات بر ارزش افزوده بر گزارش دهی دوره ای به آن کشور مبتنی است.  از طرفی، بخش عمده ای از ارز ما از دبی به داخل کشور ترانسفر می شود. بنابراین با بحث مالیات بر ارزش افزوده، این کانال منظمی که در 7، 8 سال تحریم ها، برای خودمان تعریف کرده بودیم دچار اختلال شد زیرا شرکت های صوری کاغذی که صرفا نقل و انتقال پول انجام می دادند، نمی توانستند به فعالیت خود ادامه دهند.

حریری افزود: این اتفاقات باعث شد تا برنامه هر ساله دولت برای بالا بردن نرخ ارز در پاییز و کاهش آن در بهمن ماه با مشکل مواجه شود. در نتیجه اختیار از دست دولت در رفت و هیجانات بازار و همزمانی آن  با کاهش نرخ سود سپرده ها در بانک که سرمایه های کلانی را در دست صاحبان سرمایه کلان راکد نگاه داشته بود، سوداگری دلار هم پرسود شد.

او در پایان گفت: چون این سیاست ها را دولت با مردم در میان نمی گذارد و اعتماد عمومی وجود ندارد بنابراین هیجانات بازار غیرقابل کنترل می شود.