ماهنامه دیپلمات نوشت: پرونده خصومت 4 دهه ای ایران و آمریکا تا حد زیادی ریشه در گروگانگیری سفارت آمریکا در اوایل انقلاب دارد. همزمان با جدی تر شدن بحران گروگان گیری، مذاکراتی محرمانه بین ایالات متحده و ایران در خصوص بهبود روابط و حل مساله گروگانگیری انجام شد که ناکام ماند و در نهایت با مذاکرات الجزایر که به بیانیه الجزایر منتهی شد، موضوع گروگانگیری فیصله یافت.
آنگونه که بررسی ها نشان می دهد و البته افرادی ادعا کردند، صادق طباطبایی، صادق قطب زاده و علی شمس اردکانی هر کدام از طرق مختلف مامور میشوند که ضمن برقراری ارتباط با دولت آمریکا برای بهبود روابط و حل و فصل بحران گروگانگیری وارد عمل شوند.
در همین خصوص ماهنامه دیپلمات در شماره جدید خود با بازگشایی این پرونده به مصاحبه با برخی از افراد مطلع در این روند پرداخت. در این خصوص علی شمس اردکانی از جزئیات مذاکرات محرمانه خود با آندرو یانگ نماینده وقت آمریکا در سازمان ملل خبر داد و در عین ادعا کرد که بهزاد نبوی با تاثیر گذاری روی شهید رجایی مانع از نهایی شدن توافقش با آمریکایی ها شد.
صادق طباطبایی هم در مصاحبه ای دیگری در سال 91 مدعی شده بود که با دولت آمریکا از طریق آلمان توافقی انجام داده بود که طی آن کارتر 25 صفحه موافقت خود با مفاد این توافق را امضا کرده و به تهران فرستاده بود.
با این حال بهزاد نبوی معاون دولت شهید رجایی و مسئول مذاکرات مربوط به آزادی گروگان ها هر دو ادعا را رد کرده و میگوید هیچ سندی در این خصوص وجود ندارد.
از سوی دیگر گری سیک مشاور امنیت ملی وقت دولت کارتر هم ضمن اینکه اذعان میکند در بطن تمام ماجرا بوده است، مذاکره با شمس اردکانی را تکذیب کرده اما مذاکرات صادق طباطبایی را تایید میکند و البته ذکر میکند که مذاکرات با طباطبایی به توافق منجر نشد و کارتر و هیچ یک از مقامات آمریکا چیزی را امضا نکردند.
در ادامه گزیده گفت و گوی ماهنامه «دیپلمات» با این افراد مطلع بحران گروگانگیری می آید:
علی شمس اردکانی: "شهید رجایی و بهزاد نبوی زیر توافقم با آمریکایی ها زدند"
امام مرا مامور کرد که روابط با #آمریکا را بهبود ببخشم. ایشان گفتند شما این روابط را كه تلخ شده است تلطیف كنید.
امام كارها را تقسیم كردند. به من گفتند در مورد روابط با آمریکا صحبت كنم و به #صادق_طباطبایی گفتند كه در مورد آزادی گروگانها صحبت كنند.
كار ما در اثر دیپلماسی #بهزاد_نبوی كه سواد سیاسی نداشت شكست خورد و مرحوم #رجایی هم تسلیم ایشان بود.
من اصلاً آقای رجایی را درك نكردم كه چرا بر خلاف كاری كه برای آن مأمور شده بود عمل كرد و چرا از #امام عدم اطاعت داشت.
در گفت‌و‌گوهای تلفنی با #تهران ما با رمز صحبت می‌كردیم و من اطلاعی از رمزگشایی و اینکه #اسناد مربوط به آن نگه داشته شوند ندارم.
بر اساس رفاقتی که با #آندرو_یانگ نماینده وقت آمریکا در سازمان ملل داشتم موضوع را از طریق او جلو بردم و وقتی که یانگ موافقت #کارتر را اخذ کرد در نیویورک و قبل از سفر شهید رجایی در مهر 59 مذاکرات را کلید زدیم
ما اسم رمزی به ایشان داده بودیم که کارتر باید بگوید تا ما بفهمیم که دولت آمریکا در جریان این #مذاکرات است و از آن حمایت میکند. کارتر چند روز بعد در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی این اسم رمز را گفت.
با هماهنگی شهید #بهشتی قرار شد ایران و آمریکا بر روی یک متن #محرمانه به توافق برسند که در آن آمریکا #عراق را متجاوز بشمارد و از طریق شورای امنیت جنگ تمام شود و ما هم گروگان ها را آزاد کنیم.
متن توافقنامه را به صورت سری فرستادیم تهران و در مکالمه‌ی بعدی، #سید_محمد_خاتمی گفت آقای بهشتی متن را تأیید کردند، حالا آقای نخست‌وزیر (شهید رجایی) باید بیاید که تمام شود. این متن از آن چیزی که بعداً به اسم #بیانیه (الجزایر) درآمد بیشتر به نفع ایران بود
شهید رجایی گفتند نیازی به توافقنامه نداریم. متن سخنرانی را که برای قرائت در شورای امنیت برای ایشان آماده کردیم هم نپذیرفت و گفت #جنگ موضوع اصلی ما نیست و مساله #انقلاب و رویکرد استکبار ستیزانه آن را باید مطرح کنیم و جلسه با دبیر کل سازمان ملل را لغو کرد.
گفتم با چه کسی این تصمیم را گرفته‌اید؟ شهید رجایی گفتند شما به این کارها کار نداشته باشید، نخست وزیر من هستم. #بهزاد_نبوی هم تأیید می‌کرد.
بهزاد نبوی خودش اجتهاد می‌کرد و حرف کسی را نمی‌پذیرفت در صورتیکه امام خواهان بهبود روابط با آمریکا بود.
بعد از بازگشت به تهران من نزد امام رفتم و مرحوم #بروجردی هم بود. امام سؤال كرد بین شما و شهید رجایی چه گذشت؟ من گفتم ایشان رشته‌های ما را پنبه كرد و تلاش ما را بی‌اثر كرد. امام فرمودند رجایی از رفتار شما ناراضی بوده است. من هم عرض كردم اینجانب بی‌ادبی نكردم و اصرارم بر دفاع از #منافع_ملی و حقوق ایران بوده است. ما صحنه را برای دفاع از تمامیت ارضی ایران و متجاوز شناخته شدن عراق و همچنین بهبود رابطه با آمریکا، آماده كرده بودیم و آقایان گفتند این مسأله ما نیست و مسأله اصلی ما حقانیت انقلاب است.
بهزاد نبوی: "مطالب شمس اردکانی سناریو پردازی است. سند توافق 25 صفحه ای صادق طباطبایی با کارتر کجاست؟"
امام و #هاشمی با تداوم گروگانگیری مخالف بودند. امام دو مرتبه ما را در این خصوص احضار کرد. در یکی از این جلسات آقای دکتر یدالله #سحابی هم بودند که گریه میکردند و می گفتند اینها (بهزاد نبوی و دولت) نمی خواهند مساله گروگانها را حل کنند. امام در پاسخ، به ما فرمودند یک تیم بی طرف بگذارید تا مساله را حل کنند.
بعد از جدی شدن موضوع #گروگانگیری و آغاز مذاکرات الجزایر هر روز گزارش آن به دست آقای #بنی‌صدر می رسید و ایشان هیچ نظری به ما نمی دادند فقط بعد از آزادی گروگانها گفتند آنها را مفت آزاد کردید و علیه ما اعلام جرم کردند.
در زمینه مذاکره آقای #شمس_اردکانی با آندرو #یانگ نماینده وقت آمریکا در سازمان ملل برای بهبود رابطه با آمریکا و آزادی گروگان ها، در اسناد وزارتخارجه هیچ گونه سندی وجود ندارد. اینها سناریو پردازی است.
شب اولی که به #نیویورک سفرداشتیم شمس اردکانی به اتفاق #احمد_جلالی به اتاق #شهید_رجایی رفتند. متنی تهیه کرده بودند که شهید رجایی آن را در جلسه شورای امنیت قرائت کند . بعد از بررسی متن ایشان عرض کردند این متن را نمی پسندم و باید تغییراتی در ان صورت بگیرد. ما آن شب تا صبح بیدار ماندیم و با شهید رجایی متن جدیدی را تنظیم کردیم و ایشان آن متن را در شورای امنیت سازمان ملل قرائت کردند.
حتی اگر ادعای آقای شمس را در خصوص #توافق با آمریکایی ها بپذیریم، این سوال مطرح می شود که شورای امنیت #قطعنامه های زیادی تصویب کرده است، آیا تمامی آنها بلافاصله اجرا شده است و از طرف مقابل غرامت هم گرفته شده است؟ چه تضمینی وجود داشت که #شوروی قطعنامه شورای امنیت را در خصوص تجاوز #عراق وتو نکند؟
#صادق_طباطبایی میگوید که 25 صفحه با آقای #کارتر در خصوص گروگانها قرارداد امضاء کردند و مرداد مساله حل شد. چرا صادق طباطبایی آن قراردادی که با کارتر بسته بود را برای امام علنی نکرد؟
وقتی هیات الجزایری برای مذاکره به تهران آمدند، در یکی از مذاکرات بیان کردند که فردی به نام صادق طباطبایی به ما رجوع کرده و خواسته است که در خصوص اتباع آمریکایی که در ایران به گروگان گرفته شده اند با ما مذاکره کند. دولت #الجزایر در پاسخ به طباطبایی اشاره کرده بود که تنها با دولت ایران در این خصوص مذاکره می کند.
روز آخر قبل از امضای بیانیه الجزایر، شهید رجائی و بنده قبل از آزادی گروگانها خدمت امام رفتیم و شرایط را برای ایشان توضیح دادیم که کدام یک از شروط ابلاغی شما به مجلس در بیانیه الجزایر عملی شده است و کدام عملی نشده است. آنجا توضیح دادیم که شرایط مجلس قابل تحقق نیست که امام گفتند تمامش کنید. شهید رجائی گفتند من هیچ جا نخواهم گفت امام بیانیه الجزایر را تایید کردند. بگذارید اگر قرار باشد به کسی حمله و انتقاد کنند، آن فرد من باشم.
گری سیک مشاور امنیت ملی دولت کارتر: مذاکره ای با #شمس_اردکانی نداشتیم، مذاکراتمان با #صادق_طباطبایی به توافقی منجر نشد
تلاش های بسیار زیادی از سوی #آمریکا صورت گرفت تا مذاکراتی برای آزادسازی گروگان ها صورت بگیرد و بسیاری هم ادعا می کردند که به صورت انحصاری این اختیار را از سوی دولت #ایران برای مذاکره دارند که برخی از آنها درست هم بودند مثل آقای #قطب_زاده ، یا آقای #بنی_صدر
این نخستین باری است که درباره مذاکرات #شمس_اردکانی با #آندرو_یانگ و دولت آمریکا می شنوم. من از طرف آمریکا عمیقا در بطن تمام مذاکرات انجام شده برای آزادی گروگان های آمریکا حضور داشتم بودم و هرگز چیزی در خصوص این #مذاکرات نشنیده ام.
آقای صادق #طباطبایی از سوی آیت الله #خمینی به عنوان نماینده انتخاب شد و ملاقاتی در سپتامبر ۱۹۸۰ بین ایشان و #وارن_کریستوفر معاون وقت وزیر خارجه آمریکا در بن #آلمان صورت گرفت. در آن ملاقات هر دو طرف بر سر اینکه چگونه می توانند بر سر این موضوع به توافق برسند با یکدیگر مذاکره کردند. دو طرف خواسته های خود را طرح کردند، اما هیچ توافقی حاصل نشد. هرگز هیچ توافقی بر سر موضوع #گروگانها تا ژانویه ۱۹۸۱ (توافق الجزایر) ایجاد نشد. نه توافقی و نه امضایی از سوی پرزیدنت #کارتر .
در اوایل نوامبر ایران یک طرح برای آزادی گروگان ها ارائه کرد که از سوی آمریکا مورد قبول قرار نگرفت. آن طرح که از سوی #مجلس_ایران تهیه شده بود و تنها منافع ایران را در نظر گرفته بود و توجهی به موضوعات مورد علاقه آمریکا نداشت و در نتیجه طبیعی بود که آمریکا آن را نپذیرد. وقتی آن طرح از سوی ایران به آمریکا رسید که فکر می کنم اواخر #اکتبر یا اوایل نوامبر بود، پرزیدنت کارتر از کمپین انتخاباتی خود بازگشت تا این طرح را بررسی کند اما هم خود پرزیدنت و هم کل تیم ایشان موافق بودند که این طرح قابل پذیرش نیست. در نتیجه همانجا موضوع متوقف و انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده برگزار شد و آقای #ریگان انتخابات را برد.
برای اینکه متوجه شوید چرا آن طرح مجلس از سوی #ایالات_متحده مورد قبول واقع نشد، کافیست که آن طرح را با توافق نهایی در #الجزایر مقایسه کنید. تفاوت های بسیاری میان آن طرح یکطرفه مجلس ایران و توافق نهایی در الجزایر وجود دارد
احمد عزیزی اولین قائم مقام وزارت خارجه و مسئول کارگروه آزادی گروگان های آمریکایی
گروگانگیری همه جای دنیا اتفاق می افتد و می روند سفارتی را می گیرند و توافق می کنند اما در #تهران 444 روز از چیزهای عجیب تاریخ بود.
هیچ کس در شورای انقلاب موافق گروگان گیری نبود از جمله مرحوم #هاشمی . با ادامه آن هم موافق نبودند.
در قضیه گروگانها چیزی که واقعا روشن نشد دلیل تداوم آن بود. اینکه #امام واقعا دلیلش برای اینکه آن را #انقلاب_دوم دانستند چه بود؟ تاریخ باید به آن جواب دهد. ما نمی دانیم چطور شد یک اشغال برنامه ریزی شده برای 48 ساعت تبدیل به یک گروگان گیری 444 روزه شد!
مثل خیلی چیزهای دیگر که در نظام ما طول می کشد، این مساله هم طول کشید. قضیه #هسته‌ای هم می توانست زودتر تمام شود اما بعد از به جان خریدن #تحریم های بسیاری حل شد. جنگ هم همینطور بود.
آن زمان تندرو بودم ولی الان با گذشت زمان میانه رو شده ام. تداوم مساله گروگانگیری #پروژه امام بود و باید ادامه می یافت. در نتیجه کسی دیگر به خود اجازه دخالت در قضیه نمی داد
در مورد گروگانگیری بحثی نمی کردیم، چیزی نبود که بحث کنیم زیرا اتفاق افتاده بود و امام هم تایید کرده بود و کسی دیگر بحث نمی کرد. یکی از مشکلات نظام ما همین #دورویی مسئولان ماست.
چطور می شود ماموریتی که آقای #شمس_اردکانی دارد، شهید #رجائی که نخست وزیراست قبول ندارد؟ آقای رجائی نخست وزیر مورد اعتماد و علاقه امام بود چطور از این ماموریت اطلاع ندارد؟
چطور ممکن است اقای #بهزاد_نبوی روی آقای رجائی اثر بگذارد تا همه چیز (توافق با آمریکایی ها) را به هم بزند. تصورش ممکن است؟ آقای نبوی در یک شب نخست وزیر را متقاعد کند تا یکدفعه زیر همه چیز بزند؟
.