پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : از شامگاه بیست و یکم آبان ماه که زلزله خانه‌های هموطنان کرمانشاهی را ویران کرد و جان شماری از عزیزانشان را گرفت، همه مردم به صحنه آمده‌اند و تلاش می‌کنند از هر راهی که بتوانند به بازماندگان کمک کنند. در این میان شاهد اعلام شماره حساب‌های شخصی متعددی از سوی هنرمندان، ورزشکاران و افراد شناخته‌شده و فعال در عرصه اجتماعی برای کمک به زلزله‌زدگان و حتی حرکت برخی مردم با خودروی شخصی به سمت کرمانشاه بودیم، صرف نظر از اقدام نوع‌دوستانه افراد شناخته شده، علت استقبال از کمک‌های انفرادی و ایجاد چنددستگی در امدادرسانی و جمع‌آوری کمک‌های مردمی به مناطق زلزله‌زده را از جامعه‌شناسان جویا شدیم.
به گزارش انتخاب، حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران در گفت وگو با ایسنا، به چند نکته محوری در این باره اشاره و اظهار کرد: همیشه با واقعیت حوادث و سوانح طبیعی و غیرطبیعی مواجه بوده‌ایم. در هنگام بروز حوادثی چون زلزله، محور اول ضرورت حمایت از مردمی است که گرفتار شده‌اند. ما در این زمینه سازمان مدیریت بحران و به تبع آن دستگاه‌های دیگری داریم که انتظار می‌رود بحران از طریق همین سازمان‌ها مدیریت و ساماندهی شود.
وی افزود: البته این امر مانع اقدامات نوع‌دوستانه افراد سرشناس نمی‌شود؛ هرچند راهکار این نیست که این افراد خودشان مستقیما شماره حساب اعلام کنند و بخواهند انفرادی کمک رسانی کنند.
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران با طرح این پرسش که چه می‌شود این اتفاق می‌افتد؟ گفت: مردم علاقه‌مند می‌خواهند خودشان به مناطق زلزله‌زده بروند؛ این واقعیتی است که نمی‌توانیم آن را کتمان کنیم؛ در واقع بر اساس تجارب قبلی و دغدغه‌هایی که امروز از طریق شبکه‌های اجتماعی منتقل می‌شود می‌توان دریافت که فضا، فضای اعتماد نیست.
چلک با بیان این مطلب که «بوجود آمدن این جو به عملکرد و شفافیت مدیریتی بازمی‌گردد» افزود: وقتی عمدتا مدیران بحران را از افراد سیاسی انتخاب می‌کنیم و در شرایط بحران اینطور عمل می‌کنیم، نتیجه آن می‌شود که مردم ناراضی می‌شوند و یک اثر این نوع مدیریت، القای حس بی‌اعتمادی است.
وی با تاکید بر اینکه باید با یک بازنگری امور مدیریت بحران را نظام‌مندتر انجام دهیم اضافه کرد: این همه حادثه دیده‌ایم ولی درس نمی‌گیریم، مدام اشتباهات قبلی را تکرار می‌کنیم و این بسیار ناخوشایند است. واقعیت این است که مدیر بحران باید پخته‌ترین افراد باشد اما این طور نیست و در استانها نیز وضعیت بغرنج‌تر است.
موسوی چلک در ادامه پیشنهاد کرد که مدیریت یک ماه اول بحران را به ارگان‌هایی چون ارتش واگذار کنند.
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران افزود: وقتی فردی چون دکتر زیباکلام می‌تواند در 48 ساعت بیش از یک میلیارد تومان برای کمک به زلزله‌زدگان جمع‌آوری کند نشان‌دهنده سرمایه و اعتبار اجتماعی اوست. آیا همین اعتماد و ظرفیت در مورد دستگاه‌ها هم هست؟ بنابراین چقدر خوب است که این افراد در کنار سازمان‌ها قرار بگیرند و منابع به صورت مدیریت‌شده جذب شود. باید از ظرفیت افرادی که این ویژگی را دارند استفاده کنیم و البته به همه افرادی که نسبت به اعلام شماره حساب شخصی اقدام می‌کنند اعتماد نکنیم و تلاش کنیم تا نظم در امدادرسانی حفظ شود.
چلک در ادامه با بیان اینکه اعلام شماره حساب شخصی برای کمک نشان‌دهنده کاهش اعتماد اجتماعی به نهادها و زنگ خطری است که باید آن را جدی بگیریم، گفت: همه این رفتارها پیام دارد. در این میان نهادی چون هلال احمر باید مردم را توجیه کرده و شفاف عمل کند و تلاش کند از ظرفیت تشکل‌های غیردولتی و هنرمندان بهره‌برداری کند در حالی که ما این کارها را انجام نمی‌دهیم.
وی همچنین به ظرفیت سه تا چهار هزار نفره مددکاران اجتماعی اشاره کرد که می‌توانند در این موراد همکاری خوبی داشته باشند و افزود: اما با وجود آنکه در آیین‌نامه مدیریت بحران بر استفاده از مددکاران تاکید شده، اما تا کنون سازمان مدیریت بحران حتی یک جلسه با ما ترتیب نداده؛ هرچند مددکاران اجتماعی استان‌های اطراف کرمانشاه به مناطق زلزله‌زده رفته‌اند و برخی دیگر آماده اعزام هستند.
در همین ارتباط امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس هم در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه « عملکرد سازمان‌های امدادی در زلزله‌های بم، منجیل، گناباد و ... مناسب نبود» به وجود گزارش‌هایی پس از زلزله بم از سرقت چادرها و حتی اقلام بی‌ارزش اشاره کرد و این موضوع را موجب بروز بی اعتمادی دانست.
وی افزود: حتی خود بنده که قصد داشتم کمکی را از طریق یکی از نهادهای مربوطه به دست زلزله‌زدگان برسانم بارها از سوی بستگان مورد سرزنش قرار گرفتم که چرا به آنها می دهید؟ مردم به برخی افراد چون علی دایی و مرحوم تختی که در زلزله گناباد کمر همت بست و کمک‌ها را جمع‌آوری کرد اعتماد بیشتری دارند؛ بنابراین اینها همه جلو آمده‌اند تا به زلزله‌زدگان کمک کنند.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه جو بی‌اعتمادی برای جامعه خطرناک است گفت: به قول فوکویاما جامعه‌شناس بزرگ، وقتی اعتماد در سطح افقی بین مردم و در سطح عمودی بین مردم و مسئولان کاهش یابد، جامعه به سوی انفجار و فروریختگی در ابعاد مختلف حرکت می‌کند. فوکویاما اعتماد را مهمترین عنصر سرمایه اجتماعی و فرهنگی می‌داند. همچنین وقتی اعتماد وجود نداشته باشد مردم به سمت تحرکات رسانه‌های بیگانه می‌روند.
قرایی مقدم ادامه داد: وقتی جوانی در کرمانشاه در روز اول مصاحبه می‌کند که چادر نداریم و رسانه‌های بیگانه آن را بزرگنمایی می‌کنند علت چیست؟ مگر مسئولان می‌دانستند که زلزله می‌آید تا صبح روز حادثه تمام چادرها پشت در کرمانشاه باشد و تمام امکانات از قبل فراهم شده باشد؟ وقتی این بدگویی رسانه‌های بیگانه مورد قبول برخی از مردم قرار می‌گیرد، علت این است که اعتماد به مسئولان کمرنگ شده و این موضوع دارای یک پیشینه فرهنگی است.
وی با تاکید بر اینکه مردم باید ببینند که کمک‌ها به دست زلزله‌زدگان می‌رسد و باید از سوی سازمان‌های مربوطه گزارش‌های شفافی ارائه شود از بی اعتمادی به عنوان یک بلا یاد کرد و گفت: چرا مردم به گفته‌های رسانه‌های بیگانه اعتماد می‌کنند؟ از منظر جامعه شناسی این امر به معنای فروریختگی و یک درد است. نتیجه هم همین می‌شود که مردم به سمت افراد شناخته‌شده‌ای می‌روند که خودجوش کمک می‌کنند. هرچند این امر باید ساماندهی شود و نهادهای امدادی و مدیریتی تلاش کنند از این ظرفیت مردمی که وجود دارد به نحو احسن استفاده کنند.