می‌گویند ایران سرزمینی غنی و ثروتمند است که با درآمد معادنش می‌شود کشور را بدون نفت اداره کرد، هزینه‌اش هم لابد همین است، هر از چندی لرزیدن خانمان‌برانداز زمین و ویرانی در طرفی از کشور، روزهای عذاب و استرس و عزای عمومی، بد و بیراه گفتن به زمین و زمان و سازمان‌های امداد رسان. بسیج عمومی برای جمع‌آوری کمک و اهدای خون و پول و آب و غذا برای رساندن به دست مصدومان. و بعد از آن؟ انتظار برای زلزله‌ای دیگر و دوباره عزاداری دیگر.
اما می‌شود این حلقه بسته را شکست. درست است که نمی‌توانیم همه بساز بفروش‌ها را راضی کنیم که در سیمانی که در بنای ساختمان‌ها به کار می‌برند کم فروشی نکنند، و زمینی که روی آن ساختمان می‌سازند را بررسی کنند تا مطمئن شوند که بنا روی گسل ساخته نشده است. درست است که نمی‌توانیم موجودی همه انبارهای کالای هلال احمر را مدام بررسی کنیم، یا آموزش عمومی در مورد آمادگی و برخورد با حوادث غیرمترقبه را وارد سرفصل‌های آموزشی وزارت آموزش و پرورش کرد، اما حتما به غیر از مردگان، هیچ کس دست بسته نیست!
اینجا می‌توانید سه راه اساسی برای آمادگی در برخورد با زلزله را بخوانید، آن را به کار بگیرید و به دیگران هم توصیه کنید، شاید همین دستورالعمل ساده، بتواند در زلزله بعدی جلو اشک‌هایی را بگیرد و جان‌هایی را نجات دهد.
راه اول، برنامه‌ای برای مقابله با فاجعه در خانه و محل کارتان آماده کنید
قبل از زلزله، به این فکر کنید که خودتان و خانواده یا همکارانتان باید در برخورد با زلزله چه کاری انجام دهید. برنامه را با همراهی اعضای خانواده یا همکارانتان بنویسید تا همه در جریان نوشته شدن این برنامه و اصول پایه‌ای آن باشند. مهم‌تر از هر چیزی این است که بدانید در اولین دقایق بعد از زلزله باید چه کاری انجام دهید.
مناسب‌ترین جاها برای پناه گرفتن در خانه یا ساختمان محل کارتان را پیدا کنید. زیر میزهای محکم بدون منبت کاری و چارچوب درها، معمولا جاهای مناسبی برای پناه گرفتن هستند. اگر چنین جاهایی نزدیک‌تان نیست یا توسط افراد دیگر گرفته شده است، روی زمین در کنار دیوارهای داخلی ساختمان دراز بکشید و سر و گردن خود را با دست و بازوها بپوشانید. از آینه، پنجره، مبل‌ها و اثاث بزرگ، آشپزخانه، کمدهایی که به دیوار و زمین پرچ نشده‌اند و هر چیزی که احتمال سقوط آن می‌رود دور بمانید.
به همه اعضای خانواده و دوستان و اطرافیانتان یاد بدهید که چطور در مواقع بحران یا زمانی که گیر افتاده‌اند، پیام‌هایی برای کمک گرفتن ارسال کنند. تیم‌های نجاتی که بعد از زلزله به مناطق آسیب دیده می‌رسند، در ساختمان‌های آسیب دیده به دنبال صدای آدم‌های گیر افتاده می‌گردند،. سه بار ضربه زدن پی در پی به دیواری که احتمالا پشت آن گیر افتاده‌اید می تواند به ماموران امداد کمک کند تا شما را پیدا کنند.
تمرین کنید. فراموش نکنید که تکرار کردن نکات ایمنی برای خودتان و اعضای خانواده و نزدیکانتان کافی نیست. بازی کردن و تمرین شرایط اضطراری مانند مانورهای خانگی می‌تواند به شما و اطرافیانتان کمک کند تا در شرایط واقعی رفتار درستی داشته باشید. فراموش نکنید که زلزله تنها چند ثانیه طول می‌کشد و بعد از بحران، زمان زیادی برای نجات جان نخواهیم داشت.
«زمین گیر شدن، پوشاندن خود و صبر کردن» را آن قدر تمرین کنید تا ملکه ذهن‌تان شود.
در یک زلزله واقعی، «آمادگی» اولین دفاع شما در برابر بحران است. زیر یک میز محکم پناه بگیرید و قرص و محکم صبر کنید. آماده باشید که شاهد لرزیدن یا افتادن چیزها در اطرافتان باشید. این تمرین را در همه اتاق‌ها و گوشه و کنارهای خانه تکرار کنید. بدانید که در هر کجای خانه که باشید، نقطه امن شما کجاست و باید در کجا پناه بگیرید.
اگر بیرون از خانه هستید و زلزله را حس می‌کنید، خودتان را به محل باز برسانید. از درخت‌ها، تیرهای برق و ساختمان‌ها یا هر چیزی که ممکن است فرو بریزد یا کنده شود و سقوط کند دور بمانید. سر و گردن‌تان را از چیزهایی که ممکن است سقوط کند محافظت کنید و هر جایی که هستید تا پایان لرزیدن زمین همان‌جا بمانید.
کمک‌های اولیه را یاد بگیرید یا مطمئن شوید که حداقل یک نفر در اطرافتان هست که کمک‌های اولیه و اصول احیای قلبی-ریوی را می‌داند.
سازمان‌ها و نهادهای متفاوتی در اطراف شما هستند که به صورت رایگان یا در ازای هزینه کم، کمک‌های اولیه و اصول احیای قلبی، ریوی و برخورد با حوادثی از قبیل آتش‌سوزی را آموزش می‌دهند. تا هنوز زمان باقی است و در شرایط خطرناکی نیستیم، برای آموزش دیدن به این سازمان‌ها مراجعه کنید. نزدیک‌ترین پایگاه‌های هلال احمر و آتش‌نشانی در اطراف محل زندگی و محل کارتان را پیدا کنید. در چنین جاهایی می‌توانید آموزش‌هایی ببینید تا بتوانید کمک‌های مقدماتی به مصدومان را انجام دهید. اگر فرصت ندارید که به کلاس‌های آموزشی و آمادگی برخورد با شرایط بحرانی بروید، کتاب‌هایی که در این زمینه وجود دارد را بخرید، بخوانید و در جاهای مختلف خانه در دسترس قرار دهید. در خانه جعبه کمک‌های اولیه نگهداری کنید و کپسول آتش نشانی داشته باشید.
محلی را تعیین کنید که در صورت بروز حادثه و جدا شدن اعضای خانواده، همه در آن جمع شوند. محلی که انتخاب می‌کنید باید دور از ساختمان‌ها یا چیزهایی که می‌تواند سقوط کند، باشد. اطمینان حاصل کنید که تمام اعضای خانواده از جایی که در صورت بروز حادثه باید در آن تجمع کنند مطلع هستند و می‌دانند که چطور خودشان را به آنجا برسانند. مکانی که انتخاب می‌کنید باید تا جایی که ممکن است به محل اسکان، کار یا مدرسه بچه‌ها نزدیک باشد تا بتوانید در کوتاه‌ترین زمان خودتان را به آنجا برسانید.
یک نفر بیرون از محل سکونت‌تان انتخاب کنید که در صورت بروز حادثه، اعضای خانواده یا آشنایان و دوستانتان با او تماس بگیرند و بتوانید در مورد اعضا خانواده و آشنایان با او صحبت کنید. در شرایط بحرانی وقتی نمی‌توانید با اعضای خانواده یا آشنایان‌تان تماس بگیرید، باید بدانید که همه به یک نفر بیرون از منطقه خطر دسترسی دارد و سلامت یکدیگر را از او جویا شوید.
یاد بگیرید که چه طور لوله‌های آب و گاز را ببندید و برق را قطع کنید. یک لوله گاز شکسته یا باز مانده، می‌تواند موجب مسمومیت، خفگی، حالت تهوع و حتی آتش سوزی شود که می‌تواند خسارات را تا چندین برابر افزایش دهد. باید یاد بگیرید و به اعضای خانواده و آشنایان و نزدیکانتان یاد دهید که چه طور گاز و آب را ببندند و برق را قطع کنند. به یاد داشته باشید که حتی نشتی‌های بسیار کوچک هم می‌توانند باعث مشکلات بسیار جدی شوند.
لیستی از شماره‌های ضروری آماده کنید و آن را در اختیار همه اعضای خانواده قرار دهید. آن را در جایی که برای همه قابل دیدن باشد نصب کنید و در تلفن همه اعضا خانواده ذخیره کنید. باید بدانید که در موقعیت اضطراری روی چه کسی حساب کنید، با چه کسی تماس بگیرید و از چه کسی کمک بخواهید، یا اگر نتوانستید اعضای خانواده را پیدا کنید با چه کسی تماس بگیرید. علاوه بر شماره‌هایی که به عنوان تماس اضطراری انتخاب می‌کنید، شماره‌های اضطراری را هم در جایی قابل دیدن برای تمام اعضای خانواده نصب کنید. از بچه‌ها مرتب بخواهید تا شماره‌ها را برای شما تکرار کنند و در مانورهای آزمایشی تماس با افراد آشنا را تمرین کنید. این شماره‌ها می‌تواند شامل شماره و اسم همسایه‌ها، اطلاعات مهم در مورد سلامتی اعضای خانواده و شماره‌های اضطراری آتش‌نشانی، اورژانس، پلیس و مانند آن باشد.
راه‌های رسیدن به خانه بعد از زلزله را تمرین کنید. زلزله ممکن است در هر زمانی از روز یا شب رخ دهد. ممکن است وقتی زلزله رخ می‌دهد در محل کار، خیابان، اتوبوس، قطار یا جاهای دیگری مانند آن باشید، یاد بگیرید و به اطرافیانتان یاد دهید که از چه راه‌های مختلفی می‌توانند به خانه برگردند. ممکن است برخی راه‌ها یا مسیرها به سمت خانه‌تان بسته باشند. باید بدانید که چه راه‌هایی را می‌توانید جایگزین راه و مسیر معمول به سمت خانه‌تان کنید.
راه دوم، بسته‌ای برای شرایط اضطراری فراهم کنید
بسته‌ای برای شرایط اضطراری آماده کنید. مطمئن شوید که همه در اطرافتان می‌دانند که این بسته را کجای خانه باید پیدا کنند. زلزله می‌تواند شما را برای روزها در خانه محصور کند. برای بدترین شرایط آماده باشید. در چنین وضعیتی شما نیاز خواهید داشت که برخی نیازهای اولیه را در خانه برطرف کنید. اگر خانواده بزرگی دارید، اگر اعضای خانواده‌تان بیشتر از 4 یا 5 نفر هستند بسته‌های اضافه‌ای آماده کنید که به اندازه نیاز همه اعضای خانواده باشد. رادیو موج کوتاه، جعبه کمک‌های اولیه، چراغ قوه، کنسرو و آب معدنی در خانه لازم است.
سعی کنید آب و غذای بسته بندی شده برای مصرف حداقل سه روز در خانه داشته باشید. باید برای هر یک از اعضای خانواده حداقل یک بطری آب برای هر روز و تعدادی بتری آب برای شرایط اضطراری وجود داشته باشد. علاوه بر این مقداری غذا از هر نوعی که ترجیح می‌دهید در خانه ذخیره داشته باشید. این بسته می‌تواند شامل میوه، غذای بسته‌بندی شده، کنسرو و مغزها باشد. بسته‌هایی که آماده کرده‌اید را هر از چند گاهی بررسی کنید. مواد ذخیره شده را به صورت دوره‌ای با مواد تازه عوض کنید تا در شرایط اضطراری با موادی که تاریخ مصرف آنها تمام شده است یا باتری‌هایی که قابل استفاده نیستند روبه‌رو نشوید.
چراغ قوه و رادیو بخرید و چند باتری اضافه در کنار آن بگذارید. باید به تعداد افراد خانواده در خانه چراغ قوه داشته باشید. علاوه بر آن به یک رادیو باتری‌خور در خانه نیاز خواهید داشت. نوار چسب، شمع و پیش‌بینی برای جایگزین آنها هم لازم است، در خانه وجود داشته باشد.
در خانه جعبه کمک‌های اولیه داشته باشید؛ جعبه کمک‌های اولیه یکی از مهم‌ترین چیزهایی است که باید در خانه وجود داشته باشد. جعبه کمک‌های اولیه باید شامل وسایل زیر باشد:
باند و گاز استریل برای زخم بندی
الکل و داروی ضد عفونی کننده برای بستن زخم
داروی مسکن
قرص آنتی‌بیوتیک
داروهای ضد اسهال
قیچی
دستکش و ماسک گرد و غبار
سوزن و نخ
چسب زخم بندی
قرص های تصفیه آب
نسخه‌های به روز از داروهایی که به طور معمول استفاده می‌کنید
وسایل اولیه‌ای که برای باز کردن در خانه در شرایط اضطراری لازم است را یک جا و دم دست بگذارید. ممکن است نیاز باشد که به دیگران کمک کنید، یا خودتان را از خانه نجات دهید، برای این کار باید وسایل زیر را دم دست داشته باشید:
آچاری برای بستن لوله گاز
چکش سنگین
دستکش کار
وسایلی برای خاموش کردن آتش
نردبان طنابی
دیلم
برخی لوازم متفرقه هستند که ممکن است در دقایق اولیه ضروری نباشند، اما به سرعت بعد از حادثه مورد نیاز خواهند بود. اگر زمان و پول اجازه می‌دهید وسایل زیر را تهیه کنید و در خانه در جایی بگذارید که در دسترس باشد:
بالش و پتو
کفش رو بسته
کیسه پلاستکی
کارد و چنگال یک بار مصرف
پول نقد برای شرایط اضطراری
یک تکه اسباب بازی مورد علاقه بچه‌ها
وسایلی برای نوشتن
راه سوم، خانه را برای کاهش هر چه بیشتر صدمات آماده کنید
وسایل سنگین که قابلیت سقوط دارند را به دیوار پیچ کنید. یک سری وسایل در خانه وجود دارد که در هنگام بروز زلزله می‌تواند با یکدیگر برخورد کند، یا روی زمین سقوط کند و آسیب زا باشد. در داخل خانه، بزرگترین خطری که در زمان زلزله شما و اعضای خانواده‌تان را تهدید می‌کند وسایل خانه هستند. تمام قفسه‌ها را به دیوار پیچ کنید. از قفسه‌های استاندارد استفاده کنید و در هنگام چیدن قفسه‌ها، وسایل سنگین‌تر را در طبقه‌های پایین تر قرار دهید. زیر وسایلی که احتمال می‌دهید سقوط کنند، از ترمزهایی مانند موکت یا ترمز فرش استفاده کنید که جلو لغزش وسایل را بگیرد.
برای جلوگیری از شکستن شیشه‌ها که می‌تواند خطرات جدی برای سلامت اعضای خانواده و دیگران داشته باشد، از نوارهای محافظ روی شیشه استفاده کنید. این لایحه‌های محافظ در انواع مات و شفاف وجود دارد و می‌تواند از پراکنده شدن خرده شیشه‌ها در هنگام زلزله جلوگیری کند.
وسایل شکستنی را در کابینت‌هایی بگذارید که در آنها چفت و قفل وجود دارد. درهای این کابینت‌ها را قفل نگه دارید، زیر وسایل تزئینی از لرزه‌گیر استفاده کنید تا امکان سقوط آنها را کم کنید.
از قرار دادن مبل‌ها و تخت‌ها زیر پنجره، آینه، یا قاب‌های بزرگی که امکان سقوط دارند خودداری کنید. قاب عکس‌های بزرگ، چراغ‌های شب خواب یا چراغ مطالعه‌های بزرگ که می‌تواند سقوط کند، باید از تخت خواب و مبل‌های نشیمن دور باشند. قاب‌ها و لوسترها را با پیچ‌های محکم به محل نصب‌شان ثابت کنید.
به همراه یک کارشناس مهندسی یا اعضای هیات مدیره ساختمان، خانه را از نظر مسائل ایمنی مربوط به زلزله بررسی کنید. شکاف‌های عمیق در سقف یا دیوارها، باید بلافاصله تعمیر شوند. در اتصالات لوله‌ها از جمله در اتصال لوله‌های گاز، از اتصالات انعطاف‌پذیر استفاده کنید. اگر خانه شما دودکش دارد، دودکش را بنا بر اصول ایمنی امن کنید. سیم کشی برق، لوازم الکتریکی و اتصالات گاز را ارزیابی کنید. تعمیرات لازم را در اولین فرصت ممکن انجام دهید. اتصالات معیوب و سیم‌کشی‌های مساله‌دار می‌تواند در زمان زلزله بسیار خطرناک باشد.
با همسایه‌ها و هم محلی‌ها در مورد لزوم توجه به شرایط ایمنی ساختمان، آموزش اعضای خانواده و موارد دیگری که در بالا آمده است، صحبت کنید. سعی کنید، گروهی ایجاد کنید که در آن در مورد مسائل ایمنی مربوط به ساختمان و زلزله تصمیم‌گیری شود. اولین گام برای برخود با زلزله این است که در مورد آن آموزش ببینید و دیگران را در مورد روبه‌رو شدن با آن آموزش دهید.