سه خطای بارزانی از نظر امیرعبداللهیان: نگرانی بابت کردستان ایران نداریم

حسین امیرعبداللهیان، معاون سابق عربی -آفریقایی وزارت امور خارجه ایران و مدیرکل فعلی امور بین‌الملل مجلس شورای اسلامی و دستیار علی لاریجانی است. او که به مدت ۵ سال (۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵) در سمت معاونت وزارت خارجه فعالیت می کرد از لحظه ورود داعش به عراق و تسلط این گروه تروریستی در بخشی هایی از عراق و سوریه از نزدیک شاهد این تحولات بوده است و حالا اگر چه حضورش در عرصه دیپلماسی سیاست خارجه ایران چندان مانند سابق پر رنگ نیست اما از آخرین تحولات خاورمیانه به خصوص بحث جدایی اقلیم کردستان عراق و تحولات مربوط به این موضوع نیز غافل نبوده است. او در خصوص پیامدهای مهم برگزاری رفراندوم کردستان هشدار می دهد و معتقد است: هرگونه تغییر در جغرافیای سیاسی عراق می تواند امنیت داخل عراق را تحت تاثیر قرار بدهد. اگر چه نگرانی جمهوری اسلامی ایران از کردستان ایران نیست، بلکه بیشترین نگرانی مربوط به بحث امنیت ملی است و در این خصوص آقای بارزانی دچار خطای استراتژیکی شده است که در آینده نزدیک پیامدهای آن گریبانگیر خود کردستان عراق خواهد شد.

متن گفت وگوی شفقنا با امیر عبداللهیان را می خوانید:

*با برگزاری همه پرسی اقلیم کردستان آیا به لحاظ امنیتی تمهیداتی به منظور حفظ ثبات و امنیت در مرزهای غربی ایران اندیشیده شده است؟و فکر می کنید چه اندازه احتمال تشکیل کشور مستقل کُرد در جوار ایران می تواند خطر آفرین باشد؟ در حال حاضر هم ایران و هم ترکیه مرزهای هوایی خود را بر روی اقلیم کردستان بسته اند. فکر می کنید این تحرکات می تواند کردستان عراق را از تشکیل یک کشور مستقل بر حذر بدارد؟

عبداللهیان: قبل از اینکه به سوال شما پاسخ بدهم این موضوع را اشاره کنم که نگرانی جمهورری اسلامی از برگزاری رفراندوم کردی در عراق چیست؟برخی تصور می کنند که نگرانی ما در تراز نگرانی برخی از کشورهایی است که با پدیده معارضه کردی در داخل کشورشان مواجه هستند حقیقتاً نگرانی جمهوری اسلامی ایران از کردستان ایران نیست، بلکه بیشترین نگرانی و عمده‌ترین نگرانی ما برمی گردد به بحث امنیت ملی.

بالاخره ما با عراق بیش از  ۱۶۰۰ کیلومتر مرز  مشترک از جمله مرز دریایی و خشکی داریم. هرگونه تغییر در جغرافیای سیاسی عراق می تواند امنیت داخل عراق را تحت تاثیر قرار بدهد و ناامنی ها در عراق را تشدید کند. بیش از یک دهه گذشته به ما اثبات شده که تحولات عراق، تغییر رژیم صدام ، اشغال عراق توسط آمریکا، خروج آمریکایی ها از عراق، طراحی بازگشت داعش و احیای داعش در عراق و مجدداً بازگشت نظامیان آمریکایی به بهانه مبارزه با تروریست در عراق همه این موارد می تواند تاثیرات جدی بر امنیت ملی ما بگذارد.

اگر یادتان باشد اتفاق تروریستی داعش که در پارلمان مجلس و حرم مطهر امام خمینی افتاد امنیت ما را به خطر انداخت که می توان گفت بخشی از آموزش ها و ارتباطات آن‌ها به سرویس موساد برمی گردد همچنین  بخش دیگر نیز به مناطق کردستان عراق بر می گردد که در زمان مشخص همه‌ اطلاعاتی که توسط بخش‌های امنیتی ما جمع آوری شده به افکار عمومی اطلاع رسانی خواهد شد. لذا ناامنی ها و تشدید ناامنی ها در عراق  بر امنیت ملی ما اثر می گذارد.

*نگرانی ایران دقیقا از چه مواردی می تواند باشد؟

عبداللهیان:  اول اینکه، نگرانی ما از اکراد در ایران نیست که پیوند تاریخی قوی با حاکمیت و تمامیت ارضی شان در داخل  کشور دارند. دوم ، آقای مسعود بارزانی بخشی از آموزش های  چریکی خود را در اسرائیل سپری کرده است. درست است که ما همیشه از آقای بارزانی به عنوان یک دوست یاد می کنیم، درست است که در سال های سخت ما در کنار هم بودیم اما هیچ گاه این را در طراحی هایمان در روابط با اقلیم کردی عراق که چنین پیشینه ای را از آقای مسعود  بارزانی می شناسیم نادیده نگرفته ایم. اگر دانشمندان هسته ای ما در ایران ترور شدند بخشی از عناصر کردی در کردستان عراق با سرویس موساد همراهی کردند و زمینه دسترسی آنها را فراهم کردند لذا در سطوح امنیتی همیشه مذاکرات صریح و روشنی با اکراد و با مقامات کردی در این رابطه انجام شده است.

*مهمترین خطای آقای بارزانی چطور ارزیابی می کنید؟

عبداللهیان:  به نظر من، آقای بارزانی در دوره رهبری خود در حزب دموکرات کردستان عراق چند خطای استراتژیک انجام دادند، اولین خطای استراتژیک آقای بارزانی در دهه ۹۰ بود. در دهه ۹۰ در حالی که آقای بارزانی و  طالبانی از دو حزب عمده کردی در شمال عراق در کنار هم قرار داشتند اما یکباره به دلیل اختلافاتی که در درونشان پیش آمد و نوع نگاه آقای بارزانی در ارتباط با ارتش صدام، علیه طالبانی و اتحادیه میهنی کردستان شدند و به سلیمانیه حمله کردند؛ یعنی ارتش عراقی که دشمن بارزانی بود، آمد و در کنار بارزانی قرار گرفت.   

من یادم هست آن زمان همه‌ ساکنین استان سلیمانیه به خاطر این جنگ و این عملیات مشترک نظامی پیشمرگ های کرد، در واقع ارتش صدام وارد مرزهای ایران شدند و چندماه مهمان مرزهای ایران بودند. بعد با پشتیبانی و حمایت جمهوری اسلامی ایران اینها توانستند دوباره برگردند و در استان سلیمانیه مستقر بشوند. یعنی مسعود بارزانی نشان داد که حتی یک هم پیمان کرد خودش، آن هم یک چهره شناخته شده بین المللی در حد آقای جلال طالبانی را در حالی که هم پیمان با او در مبارزه با صدام شده بود به راحتی  می تواند بفروشد و عبور کند.

دومین خطایی که آقای بارزانی انجام داد این بود که ایشان وقتی موصل قرار بود در اختیار داعش قرار بگیرد بخشی از این اتفاق در پی توافق جبهه عربی، آمریکایی و عِبری و کردی مربوط به شخص آقای بارزانی و تیم ایشان شکل گرفته بود. چیزی که اولین شاهد مثال برای این موضوع هست  به محض این که داعش بر موصل تسلط پیدا کرد فرماندهان داعش اولین پیام تلویزیونی خود را به خارج موصل از طریق یکی از شبکه های تلویزیون کردی که در اختیار آقای بارزانی است منتشر کردند و  البته آقای بارزانی فکر می کرد در این بازی، داعش موصل را در آینده در اختیار  کردستان عراق قرار خواهد داد.

به نظر من، سومین خطای راهبردی آقای مسعود بارزانی، خطای برگزاری رفراندوم است.  آقای  بارزانی دچار محاسبات غلط شده است و این محاسبات غلط اولاً ،با امنیت کردستان عراق بازی می کند. ثانیا،ً امنیت عراق را به بازی گرفته است و ثالثاً،  امنیت منطقه را به بازی گرفته است.  البته ما از این که آمریکایی ها مخالفت کردند این که مثلاً بگویم آمریکایی ها نیت خیر دارند، کدهایی که ما داریم اینطور نیست. آمریکایی ها در ورای بحث تجزیه کشورهای اسلامی منطقه  قرار دارند و به ظاهر بر روی میز از وحدت و  یکپارچگی عراق صحبت می کنند اما در  ملاقات های پنهانی که با آقای  بارزانی و برخی مقامات کردی دارند به نوعی گفتگو می کنند که حداکثر خواسته آنها تعویق رفراندوم است. یعنی آنها پذیرفتند که رفراندوم در عراق برگزار بشود که عمق این مسئله خیلی خطرناک است. یعنی آمریکایی ها به دنبال تجزیه عراق و تجزیه سوریه هستند حتی اگر بتوانند به دنبال تجزیه جمهوری اسلامی نیز هستند.  اما سعی می کنند که با روش های پیچیده در واقع این اقدام را انجام بدهند. من فکر می کنم پیامدهای فوری این رفراندوم، متوجه اقلیم کردستان عراق خواهد شد. آقای بارزانی کردستان عراق را با این تصمیم نادرست خود در معرض یک خطر بزرگ و جدی قرار داده است و رفاه و امنیت مردم کرد را به بازی گرفته و بعد تبعات آن همه کشورهای منطقه و امنیت منطقه را با خود درگیر خواهد کرد.

*این خطر شامل حال ایران هم می شود؟

عبداللهیان: تبعاً اگر عراق ناامن بشود  به عنوان یک همسایه بزرگ و مهم ما، این ناامنی می تواند تاثیر مستقیم بگذارد بر نوار مرزی کشور ما و حتی بر بخش های دیگری از کشور ما و  در سرزمین  جمهوری اسلامی ایران. به همین دلیل ما در موضوع تامین حداکثری امنیت ملی خودمان هیچ تعارفی نه با آقای بارزانی داریم نه با حزب دموکرات و نه با دیگر رهبران کردی در عراق. ما معتقد هستیم در چارچوب قانون اساسی فدرالی عراق،  کردستان عراق می تواند به فعالیت خود ادامه بدهد و هر اقدام و زیاده خواهی فراتر از آن را حتماً جمهوری اسلامی ایران وقتی که در حوزه مخاطرات امنیتی برایش قرار بگیرد در مقابل آن پاسخ خواهد داد و برخورد خواهد کرد.

*آیا در حال حاضر در سطح بین المللی و امنیتی چگونگی این مخاطرات و راههای برخورد با آن پیش بینی شده است؟

عبداللهیان: در سطوح سیاسی و در سطوح  امنیتی پیش بینی های لازم برای این موضوع  شده که هرگام متناسب  با تحولات در داخل عراق اجرایی خواهد شد. نگاه ما به امنیت عراق  است.  نگاه ما به امنیت همه اقوام و همه طرف ها در عراق است. اعم از شیعه، ترکمن، کرد، و سنی  نگاه ما به حاکمیت و  تمامیت ارضی عراق هست. ممکن است از طریق یک معادله کلی تشکیل یک کشور شیعی در جنوب عراق بتواند قدرت شیعه را در عراق بیش از پیش تحکیم کند، اما نگاه جمهوری اسلامی ایران حتی در موضوع شیعه هم به حاکمیت، وحدت ملی و تمامیت ارضی عراق برای رفاه و امنیت همه مردم عراق و برای امنیت منطقه و از جمله امنیت جمهوری اسلامی ایران است.

*آینده رفراندوم کردستان عراق را چطور می بینید؟

عبداللهیان: به نظر من، رفراندومی که در چارچوب قانون اساسی عراق برگزار نشود، اصلاً این رفراندوم قانونی نیست.  از اساس این رفراندوم مشکل دارد. یعنی اگر  قرار باشد که اقلیم کردی بخواهد خودش رأساً رفراندوم برگزار کند  اصلاً این مغایر با قانون اساسی است و اصل رفراندوم باطل است. یک هیجانی را به نظرم  آقای مسعود بارزانی با این کارش دارد ایجاد می کند که متأسفانه بازخورد این هیجان تشدید ناامنی ها و تشدید درگیری ها است. در واقع بدبختی برای اقلیم کردی عراق خواهد بود و فکر می کنم آقای بارزانی باید از توهم فاصله بگیرد و با مردم کرد بازی نکند. تاریخ کردی نشان می دهد که مردم کرد سختی های زیادی را متحمل شدند، نباید با  عدم دوراندیشی و با رفتارهای احساسی و با تفکر قوم گرایانه آینده مردم کرد را به بازی گرفت. حقوق مردم کرد در چارچوب  قانون اساسی عراق پیش بینی شده است. اگر هرگونه ملاحظه ای راجع به این مسئله وجود دارد این بایستی در چارچوب گفتگو و مذاکره به نتیجه برسد. آقای بارزانی در همسایگی عراق دیدند که در سوریه به جای راه حل سیاسی و گفتگو  استفاده از تروریست ها و روش های نظامی و امنیتی توسط برخی از کشورها و بازیگران اعمال شد،  نتیجه آن کشته شدن  ده ها هزار مردم سوریه بود. نتیجه آن تبدیل شدن سوریه به حیات  خلوت گروه های تروریستی از آمریکا و اروپا و چچن و تونس و لیبی و جاهای دیگر شد که تا امروز  هم مردم سوری نتوانستند طعم شیرین امنیت را در کشور خودشان احساس بکنند. من احساس می کنم آقای مسعود بارزانی با این خطای راهبردی کردستان عراق را تبدیل به یک سوریه و تبدیل به یک لیبی جدید می کند و این بزرگترین خیانت رهبر کردی به مردم خودش هست.