پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : وزن يک کودک هفت تا ١٢ ساله بين ٢٠ تا ٣٥ کيلوگرم است. اما همين کودکان در راه رفت و برگشت از مدرسه کيف يا کوله‌پشتي‌هايي حاوي دفتر و کتاب و ديگر وسايل مدرسه را با خود حمل مي‌کنند که گاهي وزنشان به هشت کيلوگرم هم مي‌رسد.
فهيمه سادات طباطبايي در شرق نوشت: اين وزن چيزي در حد يک‌سوم وزن کل بدن اين کودکان است. اين در حالي است که بر اساس استانداردهاي جهاني وزن کوله‌پشتي بايد کمتر از ١٠ تا ١٥ درصد وزن کودک باشد. استانداردي که به گواه آمار، پژوهش‌هاي انجام‌شده و همين‌طور گفته‌هاي مسئولان وزارت آموزشوپرورش در ايران به ندرت رعايت مي‌شود. ميزان وزني که دانش‌آموزان ابتدايي ايراني در راه مدرسه بر دوش خود حمل مي‌کنند، چيزي کم از کار کولبري و کشاندن باري سنگين روي شانه‌هاي نحيف و کودکانه آنها ندارد.
هر سال، دقيقا يك ماه مانده به شروع سال تحصيلي، «كيف يا کوله‌پشتي دانش‌آموزان» به چالش بزرگي براي خانواده‌ها و دانش‌آموزان تبديل مي‌شود؛ از طرفي بچه‌ها به‌خصوص در دوره ابتدايي، دوست دارند كيف‌هايي با طرح‌هاي فانتزي براساس آخرين کارتون‌ها و انيميشن‌هاي دنيا داشته باشند اما مدارس تأكيد دارند كيف‌ها ساده و بدون طرح باشد، از طرف ديگر خانواده‌ها دنبال كيف‌هاي چرخ‌دار- به‌اصطلاح چمداني- هستند تا سنگيني كتاب و دفتر، فرزندشان را كمتر آزار دهد اما برخي مديران مدارس، آنها را از خريد اين نوع كيف‌ها منع مي‌كنند و دليلشان اين است كه حمل اين كيف‌ها در طبقات غيرهمكف، تردد دانش‌آموزان را سخت مي‌كند و نظم مدرسه را بر هم مي‌زند.
اما هر دانش‌آموز روزانه به طور ميانگين، پنج كتاب، چهار دفتر، دو تا سه كتاب كمك‌آموزشي، دفتر رابط درسي، يك جامدادي و مواد خوراكي به مدرسه مي‌برد كه به تناسب برنامه هفتگي، لوازم ورزشي شامل لباس و كتاني، مدادرنگي و دفتر نقاشي، كتاب‌هاي غيردرسي كه از كتابخانه مدرسه امانت مي‌گيرند، كاردستي و در دوره‌هاي راهنمايي و متوسطه كتاب‌هاي تست، كنكور و جزوات كمك‌درسي و ظرف غذا به محتواي كيف اضافه مي‌شود كه معاونت آموزش متوسطه اعلام كرد وزن تقريبي كيف هر دانش‌آموز ايراني بين هفت تا ١٠ كيلو است كه باعث مشكلات متعدد در نحوه رشد عضلاني آنها به‌ويژه در ناحيه شانه و كتف شده است.
هشت ميليون دانش‌آموز داراي اختلال عضلاني
آموزشوپرورش به طور رسمي در سال ١٣٨٦ به موضوع كيف دانش‌آموزان پرداخت و در زمستان سال ٨٧، غلامرضا كمانه، مدير كل تربيت بدني اين وزارتخانه اعلام كرد هشت ميليون دانش‌آموز ايراني معادل ٦٤ درصد از كل دانش‌آموزان «ناهنجاري قامتي و اسكلتي» مانند زانوي پرانتزي، كف پاي صاف، سر به جلو، پشت كج و شانه افتاده و نامتقارن دارند كه بخش زيادي از سه مورد آخر به كيف سنگين مدرسه و ميز و نيمكت‌هاي غيراستاندارد برمي‌گردد. نتايج اين تحقيقات ميداني باعث شد «بررسي كيف دانش‌آموزان و ميز و نيمكت مدارس» در جلسه معاونان وزارت آموزشوپرورش مطرح و كارگروهي ويژه در داخل وزارتخانه براي حل اين مشكل ايجاد شد.
كارگروه ويژه براي حل مشكل ناهنجاري قامتي دانش‌آموزان چندين پيشنهاد ارائه داد كه يكي از آنها به كاهش حجم كيف دانش‌آموزان و ايجاد فضايي در كلاس‌هاي درس براي نگهداري كتاب‌هاي غيرضروري تأكيد داشت؛ از سويي معاونت برنامه‌ريزي و تأليف كتب موظف به كاهش حجم كتاب‌هاي درسي شد اما مصوبات اين كارگروه در حد حرف ماند و هيچ‌گاه اجرائي نشد.
كودكان مبتلا به آرتروز
اين چالش به ظاهر ساده اما مهم موجب شد «محمدرضا جمالزاده» دبير اجرائي بيست‌ويكمين كنگره فيزيولوژي ايران هشدار دهد كه «استفاده از كيف‌هاي كوله‌اي سنگين براي كودكان مدرسه‌اي باعث ايجاد اختلالات عملكردي در ستون فقرات و آرتروز مي‌شود».
جمالزاده مي‌گويد «اين مشكل از هشت‌سالگي قابل‌شناسايي و تا ١٢سالگي قابل‌درمان است و زماني كه دانش‌آموز وارد سن رشد و بلوغ شود، روش‌هاي درماني سخت‌تر و پرهزينه‌تر مي‌شود».
همچنين سميه رستمي از ديگر فيزيوتراپ‌هاي ايراني كه روي اين مسئله متمركز شده، معتقد است «شايع‌ترين ناهنجاري در دانش‌آموزان نشانه‌هاي نامتقارن و افزايش قوس کمر و دفورميتي اندام‌ها به دليل حمل کوله‌پشتي‌هاي دوطرفه و يک‌طرفه سنگين است که باعث خميدگي غيرطبيعي و بيش از اندازه ستون مهره پشت به طرف عقب شده که در صورت شديدبودن اين حالت، ريه تحت فشار قرار مي‌گيرد و اختلال در تنفس را به وجود مي‌آورد.
به گفته جمالزاده، آکادمي جراحان ارتوپدي آمريکا و سازمان جهاني بهداشت توصيه كرده است كه «وزن کوله‌پشتي بايد کمتر از ١٠ تا ١٥ درصد وزن کودک باشد» اما در ايران مي‌بينيم که گاه کودکان مجبور مي‌شوند وزني معادل يك‌سوم وزن خود و حتي بيشتر را حمل كنند.
كيف دانش‌آموزان غيرايراني چگونه است
بررسي سه كشور فرانسه، آمريكا و كانادا نشان مي‌دهد كه ظاهرا آنها اين چالش را با ايجاد «قفسه كتاب در كلاس» و حذف كيف مدرسه حل كرده‌اند. مادر يك دانش‌آموز ايراني مقيم ايالت تگزاس در آمريكا مي‌گويد فرزندش يك كيف كوچك شامل مواد خوراكي مثل ميوه و ساندويچ با خود به مدرسه مي‌برد و تمام لوازم تحرير آنها به جز دو دفتر مشق در خانه است. سرير مصطفي‌نژاد كه دخترش «سبا» به‌تازگي به كلاس پنجم در يكي از مدارس اين ايالت رفته است، مي‌گويد در اين پنج سال تنها در روزهاي معدودي دخترش كتاب يا دفتري را به خانه مي‌آورد يا به مدرسه مي‌برد.
سودابه كاشاني نيز كه پسر ١١ساله‌اش در مدرسه‌اي در حومه پاريس درس مي‌خواند، مي‌گويد اميرعلي تنها چهار دفتر و كتاب درسي در خانه دارد و بقيه لوازم درسي و وسايل ورزشي‌اش را در كمد مدرسه نگهداري مي‌كند، او فقط اجازه دارد كتاب‌ها و سي‌دي‌هاي آموزشي را كه از كتابخانه مدرسه امانت گرفته به خانه بياورد و در فصل امتحانات، كتاب مرتبط درسي را همراه داشته باشد.
محسن احمدي، پدر كيانا احمدي كه در «كبك» كانادا زندگي مي‌كند هم مي‌گويد چون زمان حضور فرزندش در مدرسه طولاني است و بيشتر درس‌هاي آنها در شبكه ملي هوشمند دنبال مي‌شود، اصلا نيازي به خواندن و نوشتن در خانه نمي‌شود و كيانا بيشتر در خانه بازي مي‌كند، بنابراين نيازي به كتاب‌هاي درسي‌اش ندارد و با لپ‌تاپ تكاليفش را در خانه انجام مي‌دهد.
هوشمندسازي مدارس و حذف كيف
در ايران به غير از طرح كاهش حجم كتاب‌هاي درسي و ايجاد قفسه در كلاس‌هاي درس، بحث هوشمندسازي مدارس هم مطرح شد. حميدرضا حاجي‌بابايي، وزير وقت آموزشوپرورش در سال ٩٠، ايده مدارس هوشمند را با هدف كاهش محوريت كتاب‌هاي كاغذي و معلم و دخيل‌كردن حواس پنج‌گانه در آموزش مطرح كرد. خريد تخته‌هاي الكترونيك براي مدارس و مجهزكردن كلاس‌ها به رايانه با قيد فوريت در مدارس سراسر كشور دنبال شد. مسئولان آموزشوپرورش استان‌ها هر روز آمار تازه‌اي از مدارسي كه در حوزه مديريت‌شان هوشمندسازي مي‌شد، ارائه مي‌دادند.
فاطمه قربان، معاون آموزش ابتدايي وزارت آموزشوپرورش، در دهم دي ١٣٩١ با بيان اينکه به نسل امروز ديگر نمي‌توان کتب درسي را با شيوه‌هاي سنتي و سخنراني آموزش داد، گفته بود: با وجود فناوري‌هاي نوين در کلاس طبيعتا دانش‌آموزان ديگر نيازي به كيف و كتاب و دفتر ندارند و اين موضوع با هوشمندسازي كتاب‌هاي درسي خودبه‌خود حل مي‌شود.
البته هوشمندسازي مدارس كه توانسته بود تا حدودي اين مشكل را حل كند، به‌دليل كمبود اعتبارات و آماده‌نبودن زيرساخت‌ها دنبال نشد و به فراموشي سپرده شد تا همچنان دانش‌آموزان با كيف‌هاي سنگين راهي مدرسه شوند.
چاره چيست
فيزيوتراپ‌ها كه از آموزشوپرورش نااميد شدند، معتقدند كه والدين مي‌توانند با روش‌هاي گوناگوني، وزن كيف فرزندانشان را كاهش دهند تا استانداردهاي لازم رعايت شود، جمالزاده مي‌گويد پدرها و مادرها بايد در خريد كيف دقت كنند، كيف‌هايي بخرند كه دو بند داشته باشد و بچه‌ها را موظف به انداختن هر دوي آنها براي حفظ تعادل كنند. اين فيزيوتراپ افزود كه «راه‌حل دوم اين است كه كتاب‌هاي درسي را كه اغلب صحافي خوبي ندارند و ورق ورق مي‌شوند، همان ابتداي سال نصف كنند و هركدام را جداگانه سيمي كنند و دفترهايي براي بچه‌ها بخرند كه ورق آنها سبك است و تعداد برگه‌هاي كمتري دارد. سومين راه حل از نظر جمالزاده، موظف‌كردن دانش‌آموزان به نرمش‌هاي كوتاه پنج دقيقه‌اي سرشانه‌ها و عضلات كمر است كه آنها را تقويت مي‌كند و ميزان آسيب را به حدقل مي‌رساند.
او در پايان مي‌گويد بايد انجمن اوليا و مربيان، مسئولان مدرسه را راضي كنند كه برنامه‌ريزي درسي دانش‌آموزان را با محور كاهش حجم كيف دانش‌آموزان انجام دهند و با اين روش اين حق قانوني را از آموزشوپرورش طلب كنند.