تاثیر بحران قطر بر روابط انرژی کشورهای حوزه خلیج فارس

با افزایش تنش میان قطر و عربستان و کشورهای عضو شورای همکاری‌های خلیج فارس نگرانی‎هایی در باره عرضه نفت و ال‌ان‌جی قطر به بازارهای جهانی ظاهر شده است.

به گزارش انتخاب، پایگاه اطلاع رسانی نفت و انرژی (شانا) در گزارشی به بررسی تاثیر بحران قطر بر روابط انرژی کشورهای حوزه خلیج فارس پرداخته که آمده است: هر چند تعدادی از کارشناسان تاثیر این تنش را بر بازارهای نفت و گاز طبیعی مایع شده (ال‎ان‌جی) به ویژه با توجه به مازاد عرضه در بازار چندان جدی نمی دانند اما بن ‌بست سیاسی میان قطر و کشورهای همسایه عرب اش نه تنها بر شهرت این کشور به عنوان عرضه کننده باثبات نفت و ال ان جی تاثیر می گذارد بلکه بر پیچیدگی معاملات نفتی و حمل و نقل آن می‌افزاید و چالش‌هایی را برای قطر و مشتریان نفت و ال‌ان‌جی این کشور به وجود می‌آورد.

 

عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر هفته گذشته روابط سیاسی و اقتصادی خود با ادعای حمایت قطر از گروه‌های تروریستی، به طور کامل با این کشور قطع رابطه کردند به‌طوری که همه مرزهای زمینی قطر با عربستان بسته شده است و برای مرزهای هوایی و دریایی هم محدودیت ایجاد شد.

 

ورود هواپیماهای قطری در فرودگاه‌های کشورهای یادشده ممنوع و حمل و نقل دریایی و خدمات بندری نیز برای کشتی‌های قطری و کشتی‌هایی که به مقصد قطر می روند نیز متوقف شد.

 

با این وجود به نظر نمی رسد با توجه به موقعیت جغرافیایی میدان‎ها و تاسیسات نفت و گاز قطر مشکل جدی بر سر راه صادرات نفت و ال ان جی این کشور به وجود آید هر چند اختلال های کوچک نیز بر معاملات این کشور با مشتریانش تاثیر منفی می گذارد.

 

به هر حال قطر در مواجهه با این صف آرایی سیاسی و اقتصادی با محدودیت‌های لجستیکی و اقتصادی روبه‎رو می شود هرچند میزان وابستگی به واردات از کشورهای عرب همسایه این کشور به حدی نیست که جبران آن برای این کشور مشکل جدی ایجاد کند. با این وجود، این فقط قطر نیست که از این شرایط متضرر می شود چراکه دیگر کشورهای عرب که در این چالش سیاسی در مقابل هم قرار گرفته اند نیز متضرر خواهند شد. به عنوان مثال ممکن است بانکرینگ در فجیره تحت تاثیر قرار گیرد. بعضی از منابع صنعتی اعلام کردند ممکن است این محدودیت حداقل 170 هزار تن در ماه معادل 13 تا 17 درصد مجموع بانکرینگ سالانه در فجیره را کاهش دهد.

 

قطر به خطوط دریایی برای عرضه نفت و ال‌ان‌جی خود دسترسی دارد و این امکان تاثیر تنش بر عوامل بنیادین بازارهای نفت و گاز را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد اما با این وجود جو روانی بازار را تحت تاثیر قرار می ‌گیرد.

 

قطر بزرگترین عرضه کننده ال‌ان‌جی در جهان است، شبکه خبری بلومبرگ به نقل از شرکت جرا ژاپن نوشت که این شرکت با وجود تنش دیپلماتیک اخیر محموله ال ان جی خود را برداشت کرده است. این شرکت بزرگترین خریدار ال ان جی قطر در قالب قرارداد بلند مدت است.

 

قطر 62/79 میلیون تن ال ان جی را که معادل 30 درصد عرضه جهانی است را صادر می کند. قطر پترولیوم چهارمین شرکت دولتی بزرگ نفت و گاز جهان است و فقط 5 کشور خاور میانه ای مشتری گاز این شرکت هستند: کویت ، عمان ، اردن ، امارات و مصر. صادرات ال‌ان‌جی به این کشورها حدود 10 درصد مجموع صادرات قطر را شامل می شود. فرض کنید که امارات واردات ال ان جی خود از قطر را قطع کند. مشکلی ایجاد نمی شود چون بازار با مازاد عرضه روبه‎روست.

امارات متحده عربی 30 درصد از 69 میلیارد متر مکعب گاز مصرفی خود را وارد می کند. بیش از 95 درصد گاز وارداتی که در سال 2015 معادل 6/19 میلیارد متر مکعب بود را از قطر وارد کرده است. همین میزان را در سال 2016 نیز وارد کرده است. 90 درصد این گاز از طریق خط لوله دلفین وارد می شود در سال 2015 معادل 7/17 میلیارد متر مکعب بوده و جودی (JODI) همین میزان را در سال 20166 نیز اعلام کرده است. میزان واردات ال ان جی به دبی نیز افزایش یافته و در سال 2015 به 43/2 میلیون تن رسیده است که حدودد 6/1 میلیون تن یا 9/1 میلیارد متر مکعب آن از قطر بوده است.

 

اما در حالیکه واردات ال ان جی امارات متحده عربی در سال 2016 به 35/3 میلیون تن رسید سهم قطر از 65 درصد به 38 درصد کاهش یافت چون با مازاد عرضه در جهان و متنوع شدن منابع ال ان جی امارات سعی کرد منابع متنوع تری را برای خود در نظر بگیرد. از نظر حجمی میزان عرضه ال ان جی قطر به امارات با 20 درصد کاهش به 265/1 میلیون تن رسید.

جدای از بحث ال ان جی، همان طور که اشاره شد خط لوله دلفین هم مطرح است. این خط لوله متعلق به شرکت توسعه مبادله ابوظبی، شرکت توتال و اکسیدنتال است. این خط لوله به امارات و عمان 2/3 میلیارد فوت گاز در هر روز ارسال می کند هرچند اکنون فقط دو سوم ظرفیت آن استفاده می شود. توقف عرضه گاز از طریق این خط لوله در فصل گرمای ضربه شدیدی برای امارات است هر چند این اقدام می تواند شهرت قطر به عنوان عرضه کننده با ثبات را خدشه دار کند. افزون بر این بخشی از گاز خط لوله دلفین از امارات به عمان ترانزیت می شود کشوری که در این مناقشه بی طرف بوده و قطر نمی خواهد نخست عمان را با مشکل رو‌به‌رو کند و دوم در موضع گیری این کشور خدشه ای به وجود آورد.

موضوع دیگری که وجود دارد فرآیند بارگیری نفت خام به ویژه در فروش تک محموله ای است. در برنامه بارگیری واردکنندگان نفت قطر با توجه به محدودیت های ایجاد شده تغییراتی ایجاد خواهد شد و این وارد کنندگان مجبورند از نفت کش هایی با یک مقصد استفاده کنند و نمی توانند در بنادر کشورهای همسایه که قطر با آنها وارد تنش شده استفاده کنند.خریدار، یک نفت کش غول‌پیکر (VLCC) را اجاره می کند و به‎طور عمومی از چند نوع نفت خام عربستان، قطر، امارات و عمان و کویت بارگیری می کند.

برای نمونه 500 هزار بشکه از قطر مارین و سپس 500 هزار بشکه از داس بلند امارات و در نهایت یک میلیون بشکه موربان در فجیره. به نظر می رسد این روند نیز دچار مشکل شود. این امر می تواند اختلاف قیمتی تک محموله‌ها را با نفت خام قطر افزایش دهد.

نگرانی هایی در مورد تردد نفت کش ها و کشتی های حمل ال‌ان‎جی قطری از کانال سوئز وجود دارد. مصر هم به صف مخالفان قطر پیوسته است و بر این باور است که این کشور از اخوان المسلمین حمایت می کند. هر چند هنوز در این معادلات اقدامی در مورد کانال سوئز اعلام نشده اما حتی اگر این اتفاق هم بیفتد تاثیر چندانی بر صادرات نفت قطر ندارد مگر اینکه جو روانی بازار را متشنج کند. قطر کلا دو کشتی مدیوم رنج و 3 افرامکس دارد بیشتر صادرات این کشور به صورت FOB و چارتر است فقط چند تا از کشتی ها با پرچم قطر هستندد که از کانال سوئز عبور می کنند و از سوی دیگر سه نوع نفت قطر یعنی الشاهین، قطر مارین و قطر لند بیشتر به پالایشگران آسیاییی فروخته می شود. البته با ایجاد محدودیت برای بارگیری چندگانه باز هم پیش بینی می شود میزان تقاضا برای نفت کش های سوئز مکس افزایش یابد.
شانا افزود، در مورد کشتی های حمل ال ان جی نیز باید گفت از نظر حقوقی محروم کردن آنها از گذشتن از کانال سوئز خیلی سخت است چون این کشتی‌ها از نظر تجاری توسط شرکتهایی کنترل می شوند که قراردادهای چارتر بلند مدت دارند و نکته دیگر این که مالکیت 100 درصدی حامل های ال ان جی قطر شیپ متعلق به این شرکت نیست و شرکای بین المللی دیگری هم سهم دارند.

نکته دیگر در مورد شاخص نفت خام است. در ژانویه 2016، پلاتس (Platts) نفت خام الشاهین قطر و موربان ابوظبی را به سه نوع نفت‌خام دیگر یعنی به دبی، زاکوم و عمان اضافه کردند. این اقدام به دلیل افزایش حجم نفت خام فیزیکی مرجع نفت خام عمان-دبی صورت گرفت که درر معاملات در بازارهای آسیا میانگین قیمت آن به عنوان قیمت مرجع مد نظر قرار می گیرد. هر چند هنوز در مورد تاثیر بالاگرفتن تنش سیاسی بین قطر و کشورهای همسایه اش بر قیمت این نفت خام مرجع اطلاعاتی در دست نیست، اما احتمال تاثیر کاهش قیمت الشاهین قطر بر قیمت نفت خام مرجه عمان دبی دور از ذهن نیست.

با وجود آنکه مقامات قطری و ناظران بازارهای نفت تاثیر تنش سیاسی میان کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس بر بازارهای نفت را چندان جدی نمی‌دانند اما هنوز بسیار زود است که در مورد پیامدهای آن اظهار نظر کرد. با این وجود به نظر می رسد این موضوع می تواند چالش‌هایی را در کوتاه مدت و میان مدت و حتی در بلند مدت به ویژه از منظر تاثیری که بر جو روانی بازار دارد، بررسی کرد.