همه آنها كه معاف مي شوند/گزارشي از معافيت هاي خدمت سربازي

همه در محوطه بزرگ وسط پادگان جمع شده اند. گروهبان بالاي سكو ايستاده و اسامي را مي خواند؛ يك عده سمت راست، يك عده سمت چپ... همه فكر مي كنند تقسيم گروهان و دسته يا اعزام به پادگاني ديگر است.

به گزارش انتخاب، بعضي ها با هم آمده اند و دوستند، اما وقتي گروهبان اسم ها را صدا مي زند، هركدام مي روند يك طرف و جدا مي شوند. بعد از چند ساعت انتظار زير آفتاب، همه مي خواهند بدانند كه تكليف چيست كه ناگهان گروهبان مي گويد: «اونهايي كه اسمشونو خوندم رفتن اون طرف، معافند. بقيه، بريد لباس هاي نظامتونو تحويل بگيريد.» آنها كه معاف شده بودند سر از پا نمي شناختند و بقيه بايد دو سال زير پرچم پا مي كوبيدند.

اين روايت، روايت سال هاي تقريبا دور خدمت سربازي است. سال هايي كه اين همه قانون و ماده و تبصره براي معافيت از خدمت وظيفه عمومي نبود و ارتش و ژاندارمري، مازاد سربازهايشان را با همين شيوه معاف مي كردند و به خانه مي فرستادند.

 اما بعدها آرام آرام خدمت سربازي نظام مندتر شد، معافيت هاي پزشكي و خانوادگي و غيره به طور مدون درآمدند؛ موادهاي قانوني اي كه هر تبصره اش دو سال از بهترين روزهاي هر جواني را تحت تاثير قرار مي دهد و شايد مسير زندگي اش را تغيير دهد، از خبرهاي مهم جوان هاي مشمول و خانواده هاي آنهاست. بازار شايعه هم درباره خدمت سربازي هميشه داغ بوده است.

مشمولان خدمت وظيفه عمومي با خواندن اين گزارش، مجموعه معافيت هاي خدمت سربازي با همه تغيير و تحول هاي نهايي اش را مي بينند.
    
    معافيت هاي كفالت
    اگر پدر 59سال تمام و بالاتر داشته باشد و مشمول، برادر بالاي 18سال نداشته باشد؛ پدر كمتر از 59سال داشته باشد اما به تشخيص شوراي پزشكي وظيفه عمومي، نيازمند مراقبت باشد؛ مادر فاقد همسر (همسر مادر فوت شده يا از يكديگر طلاق گرفته باشند) يا شوهر مادر (ناپدري مشمول) كه بيش از 70سال سن داشته باشد يا به تشخيص شوراي پزشكي وظيفه عمومي بيمار و نيازمند به مراقبت باشد؛ پدربزرگ (پدري يا مادري) كه فرزند پسر نداشته و بالاي 70سال سن دارد يا به تشخيص شوراي پزشكي وظيفه عمومي نيازمند مراقبت باشد، در صورتي كه نوه پسر بالاي 18سال ديگري نداشته باشد؛ داشتن مادربزرگ (پدري يا مادري) فاقد همسر و فرزند پسر؛ داشتن برادر بالاي 18سال فاقد همسر، فاقد فرزند سالم بالاي 18سال و فاقد پدر كه به تشخيص شوراي پزشكي نيازمند مراقبت باشد؛ مشمول خواهر بيمار بالاي 18سال فاقد پدر، همسر و فرزند و نيازمند مراقبت به تشخيص شوراي پزشكي وظيفه عمومي داشته باشد؛ داشتن خواهر مجرد ازدواج نكرده، فاقد پدر داراي سن 18 تا 24سال تمام و داشتن خواهر و برادر زير 18سال صغير فاقد پدر، مواردي است كه مشمول با داشتن اين شرايط از خدمت معاف مي شود.

البته براي احراز شرايط معافيت كفالت علاوه بر اين موارد، داشتن سه شرط زير براي همه متقاضيان معافيت كفالت الزامي است؛ اول اينكه فرد به سن مشموليت يعني 18سال تمام رسيده باشد، مشمول فاقد غيبت باشد، مشمول يگانه مراقب و نگهدارنده از شخص مكفول (پدر، مادر، خواهر، برادر، پدربزرگ، مادربزرگ) باشد و در صورتي كه مشمول داراي برادر بالاي 18سال ديگري نيز باشد، در صورتي واجد شرايط معافيت كفالت است كه بنا به تشخيص شوراي پزشكي وظيفه عمومي آن برادر قادر به سرپرستي و مراقبت از شخص مكفول نباشد.

    همچنين در معافيت هايي هم كه نداشتن پدر شرط است، مانند كفالت خواهر و برادر صغير و مثل آنها، چنانچه پدر با راي مراجع قضايي زنداني بوده و حداقل يك سال از حبس قطعي وي باقي مانده باشد نيز مشمولان مي توانند در صورت داشتن شرايط تقاضاي معافيت كفالت كنند. همچنين يگانه سرپرست خواهر مجردي كه به سن 24 سالگي رسيده از خدمت معاف مي شود.
    
    معافيت هاي پزشكي
    معافيت هاي پزشكي هم ماجرايي دارد و بسيار پيچيده تر از معافيت هاي ديگر است. نداشتن كفايت رشد و نمو جسمي و عضلاني كافي كه موجب ناتواني در انجام تكاليف نظامي مي شود، منجر به معافيت دايم خواهد شد. پايين افتادگي احشاء توام با اختلالات عملي نيز منجر به معافيت دايم مشمول مي شود.
    مشمولان مبتلابه بيماري هاي غدد مترشحه داخلي نيز با توجه به نوع بيماري كه به آن مبتلاهستند از معافيت استفاده مي كنند. برخي بيماريهاي غده تيروييد، غدد پاراتيروييد، بيماريهاي غدد بيضه، بيماريهاي تغذيه و متابوليك، امراضي هستند كه شامل را از خدمت معاف مي كنند. برخي بيماري هاي پوستي مثل انواع اگزماهاي وسيع و شديد، عفونت هاي قارچي عميق و وسيع پوست، هيپرييدروز (عرق كردن كف دست) شديد، پسوريازيس كف دست و پا و پسوريازيس هاي شديد و گسترده وانور سه، سل هاي پوستي، هيپودرميتهاي ندولر شديد و منتشر و مقاوم و توام با علايم سيستميك و... بيماري هاي پوستي اي هستند كه منجر به معافيت دايم مي شوند.
    در مورد بيماري هاي عصبي هم اختلالات استحاله اي سلول هاي عصبي مثل فريدريش و...؛ اختلالات تعادلي مخچه اي معاف دايم، انواع ميليت هاي شديد و سكل آنها، بيماري ام اس، انسفاليت ها و انسفالوياتي ها در صورتي كه عوارض جسمي يا رواني پايدار و ناتوان كننده داشته باشد، انواع صغر عضلاني بزرگ مشروط بر اينكه اختلال شديد و مشهود ايجاد كرده باشد، انواع صرع به شرط ثبوت كلينيكي يا پاراكلينيكي در يكي از مراكز درماني دانشگاهي يا نظامي، انواع فلج اعصاب كراينال شديد و مداوم، انواع سكته هاي مغزي و ضايعات عروقي مغز با عارضه عصبي، تورتيكولي و... نيز معافيت مشمول را به همراه دارد.

انوع پسيكوزها شامل اسكيزوافكتيو، اختلالات هذياني، پسيكوزهاي آتيپيك مزمن؛ اختلالات خلقي شديد، انواع اختلالات شخصيتي انواع سايكوپات و نوع مرزي و نوع اسكيزوييد و همچنين در صورت ناتوان كننده بودن، انواع نوروزهاي شديد و مقاوم به درمان و مزاحم، اختلالات تكلم و لكنت زبان در صورتي كه علت رواني يا نورولوژيك داشته باشد به شرط شديد بودن و... بيماري هاي رواني اي هستند كه منجر به معافيت مشمول مي شوند.

انحرافات ستون فقرات مادرزادي يا اكتسابي در صورت اشكال شديد و ناتوان كننده، هرگونه اعمال جراحي استخواني ستون فقرات، ومورهاي استخواني متعدد يا با ايجاد اختلال مشهود در كار عضو، شكستگي هاي استخوان هاي بلند كه منجر به نصب پيچ و پلاك يا كونچر شده باشد يا در گچ باشد چنانچه كمتر از شش ماه از عمل گذشته باشد، كوتاهي بيش از 3/5سانتي متري پا، دررفتگي مكرر يا قديمي و مادرزادي مفاصل بزرگ، پارگي بهبود يافته تاندون آشيل، و... بيماري هاي معمولي هستند كه منجر به معافيت پزشكي مي شوند.

البته بيماري هايي كه منجر به معافيت پزشكي مي شوند گسترده تر از اين هستند و در قالب اين گزارش نمي گنجد. معافيت قد و وزن يعني چاقي و لاغري مفرط نيز فعلااجرا نمي شود مگر اينكه ثابت شود اين مشكل از يك بيماري در غدد درون ريز ناشي شده باشد كه در اين صورت فرد از طريق آن بيماري تعيين تكليف خواهد شد.

در مورد نحوه دريافت اين معافيت هم، گاهي فرد مشمول به دليل بيماري امكان خدمت را ندارد كه در اين خصوص وي با مراجعه به سازمان وظيفه عمومي معافيت موقت پزشكي تا حداكثر يك سال دريافت مي كند و در پايان سال به وضع فرد رسيدگي شده و اگر بيماري همچنان ادامه داشته باشد، حداكثر يك سال تمديد مي شود و در پايان سال دوم به وي معافيت دايم داده مي شود.

البته افرادي هم هستند كه از سلامت كامل برخوردار نيستند اما بيماري آنها در حد معافيت نبوده است. اين افراد هم مي توانند مراجعه كرده و چنانچه بيماري آنها تاييد شود، به عنوان معاف از رزم شناخته شده و در كارهاي خدمات رزمي يا پشتيباني خدمات رزمي به كارگرفته مي شوند. افرادي نيز به دليل بيماري به هيچ عنوان قادر به خدمت نيستند كه اين افراد هم در صورت تاييد بيماري، مطابق قانون از معافيت دايم برخوردار مي شوند كه بيماري آنها را قانون مشخص كرده است.
    
    معافيت تعهد به خدمت
    بعضي از افراد مشمول به جاي خدمت دوره ضرورت، متعهد به خدمت در بعضي از مراكز دولتي مي شوند كه اين مراكز عبارتند از تربيت معلم با پنج سال تعهد خدمت، آموزش و پرورش تعهد به خدمت دو برابر مدت تحصيل، قوه قضاييه 10سال، سازمان هواپيمايي 12سال، سازمان كشتيراني 10سال، وزارت بهداشت پنج سال، يا استخدام در نيروهاي مسلح است كه اين افراد برابر سهميه سازمان هاي ذكر شده گزينش و جذب شده و بعد براي صدور كارت معافيت به سازمان وظيفه عمومي معرفي مي شوند. جدا از اينها، خانواده اي كه داراي پدر يا مادر معلول يا دو برادر معلول باشد، يكي از افراد مشمول آن مي تواند با مراجعه به سازمان بهزيستي براي دريافت معافيت وظيفه عمومي معرفي شده و از معافيت برخوردار شود. كساني كه همسرشان بعد از ازدواج معلول شده باشد نيز از انجام خدمت معاف مي شوند.
    
    معافيت هاي خاص:
    در مورد معافيت هاي خاص هم آن گونه كه در قانون آمده است، دو نفر از فرزندان شهدا، يك نفر از فرزندان مفقو دالاثر، يك فرزند جانباز 30درصد و دو فرزند جانباز 60درصد و فرزندان آزادگاني كه 36ماه سابقه اسارت داشته باشند، مي توانند از خدمت معاف شوند. اگر ميزان اسارت فرد آزاده كمتر از 36ماه باشد مدت خدمت فرزند او به ازاي هر سال اسارت شش ماه كسر خواهد شد.
    يكي از فرزندان رزمندگان داراي 30ماه جبهه و دو فرزند رزمندگان داراي 60ماه سابقه جبهه از خدمت معاف مي شوند و يكي از فرزندان افرادي كه جمع درصد جانبازي و سابقه جبهه آنها به 30 امتياز و دو فرزند افرادي كه جمع درصد جانبازي و سابقه جبهه آنها به 60 برسد از خدمت معاف مي شوند.
    از سوي ديگر يكي از برادران شهدا، مفقود الاثرها و آزادگان كه به واسطه پسر آنها (شهيد، مفقودالاثر، آزاده) از معافيت خانواده شهدا سرباز شناخته شده از خدمت معاف مي شود. در عين حال يكي از فرزندان مفقودالاثرها و آزادگان كه قبلابرادرش (فرزند ديگر مفقودالاثر و آزاده) از معافيت خانواده شهدا استفاده كرده، اما به دليل فوت يا مهاجرت تا پايان سال 89 نزد خانواده اش نباشد نيز، از خدمت معاف است. آن دسته از خانواده شهدا، مفقودالاثرها، جانبازان، آزادگان، رزمندگان كه يكي از فرزندان آنها از خدمت معاف شده ولي ضرورت استفاده از معافيت صادره مذكور به دليل فوت، استخدام در نيروهاي مسلح و غيره منتفي شده، مي توانند با ابطال كارت معافيت صادر شده، كارت معافيت جديد را براي نفر دوم خانواده اختصاص دهند. همچنين يكي از فرزندان خانواده هايي كه سه فرزند آنها در حين خدمت، فوت كرده است از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي شود. يكي از فرزندان تمام مادران فاقد شوهر تحت پوشش كميته امداد حضرت امام خميني (ره) كه حداكثر داراي دو فرزند ذكور بالاي 18سال باشند از خدمت معاف است و از طرفي آن دسته از خانواده هاي شاهد كه داراي فرزند معلول جسمي و ذهني باشند، يكي از فرزندان آنها از خدمت معاف مي شود.
    
    معافيت زلزله
    گاهي زلزله هاي بزرگي در كشور به وقوع مي پيوندد كه اين زلزله ها مي تواند سرنوشت يك فرد را نيز تغيير دهد و بنابراين به منظور حمايت از افراد زلزله زده معافيت هايي پيش بيني شده است. به اين ترتيب افرادي كه تمامي خانواده خود را در زلزله از دست داده باشند، افرادي كه همسر و فرزند خود را از دست داده باشند يا منزل مسكوني آنها 100درصد تخريب شده باشد مي توانند از معافيت استفاده كنند.
    
    معافيت افراد خارج از كشور
    افرادي كه تا سال 82 از كشور خارج شده اند و حداقل دو سال در خارج از كشور اقامت داشته باشند مي توانند با پرداخت مبلغ 50ميليون ريال معافيت دايم بگيرند. مشمولاني كه بعد از سال 83 از كشور خارج شده اند نيز اگر دانشجوي يكي از دانشگاه هاي خارج از كشور باشند و تا پايان شهريور ماه سال 85 نيز از كشور خارج شده اند، به شرط آنكه يكي از دانشگاه هاي داخلي آنها را پذيرش كند، مي توانند به كشور آمده و در دانشگاه داخلي بدون اينكه غيبت سربازي داشته باشند، ادامه تحصيل دهند. همچنين اگر فرد به صورت غيرقانوني نيز از كشور خارج شده باشد در مورد غيبت مشكلي ندارد و مي تواند با پذيرش دانشگاه داخلي بدون غيبت ادامه تحصيل بدهد. همچنين در برخي مواقع با موافقت رهبر انقلاب، افرادي كه چند سال از تاريخ اعزام آنها گذشته و غيبت كرده اند، از خدمت وظيفه عمومي معاف مي شوند.
    
    كاهش خدمت بسيجيان
    ميزان كسر خدمت بسيجيان پيش از اين، حدود يك سال بود كه در مقررات جديد ميزان كسر خدمت بسيجيان شش ماه شده است. در رابطه با جبهه خلبانان هوانيروز مبدا شروع ماموريت ها و مناطق عملياتي كادر خلبانان و فني، هوانيروز مدت خدمت در نقاط در كوي تقدم تا تاريخ 27مرداد سال 67 معادل جبهه محاسبه مي شود. خدمت خلبانان و ديگر عوامل پروازي كه در عمليات بمباران شناسايي، حمل مهمات و غيره به مدت 30ماه شركت داشته باشند معادل جبهه محسوب مي شوند.
    
    مدت خدمت سربازي در سال 90
به گزارش انتخاب به نقل از شرق، مدت خدمت دوره سربازي در سال 90 نيز همچنان 18 ماه است كه براي مشمولان ليسانس يك ماه، فوق ليسانس دو ماه، دكتري سه ماه و همچنين خدمت در مناطق عملياتي و امنيتي دو ماه و مناطق محروم و بد آب و هوا يك ماه كسر مي شود. مدت خدمت محققان فوق ليسانس و بالاتر به ازاي تحقيق يا اختراعي كه درخصوص مسايل نيروهاي مسلح و انرژي اتمي ارايه مي كنند، براساس ضوابط ابلاغي از سوي ستاد كل دو ماه تا پايان خدمت كسر مي شود. سربازان متاهل غيرغايب نيز در استان هاي محل سكونت خود به كارگرفته مي شوند. البته آن گونه كه جانشين اداره منابع انساني ستاد كل نيروهاي مسلح گفته است، سالانه 60هزار نفر از مشمولان و سربازان غايب دستگير مي شوند كه امسال اين موضوع تشديد مي شود.