زاينده رود مرده است!

خبرنگار سرویس اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی انتخاب گزارش داد: خشکسالي در استان اصفهان به چهارمين سال پي در پي رسيده است. اين در حالي است که راهکارهاي زيادي از سوي هر يک از مسؤولان مربوطه ارايه شده و بعضاً هنوز نتيجه مطلوبي هم به دست نيامده است حال آنکه آبخيزداري يکي از شيوه هاي نوين حفاظت آب و خاک، مهار و پخش سيلابهاست که باعث کنترل سيلابهاي مخرب و نفوذ آب به داخل سفره هاي آب زيرزميني مي شود.

اين شيوه بويژه در مناطق خشک، نيمه خشک و حواشي کوير که معمولاً هر از گاهي با جاري شدن سيلابهاي مخرب با دبي لحظه اي بالا، مواجهند، بسيار مؤثر و راهگشاست.

يکي از ويژگي هاي سرزمينهاي خشک (نظير ايران) دارا بودن زيست بوم هاي ناپايدار است که درصورت خسارت ديدن، احياي آنها بسيار دشوار است.

بهره برداري از اين گونه زمين ها، در دوره هاي خشکسالي، همانند دوره هاي فراواني رطوبت، نتايج مصيبت باري براي گياهان، جانوران، خاک و ساکنان به همراه دارد که با توجه به شرايط اقليمي ايران، پيش بيني مي شود تا 20 سال آينده، کشور ما نه تنها مرحله تنش و فشار ناشي از کم آبي را تجربه مي کند، بلکه با کاهش سرانه آب تجديد مي شوند.

قطعاً يکي از راه هاي کاهش و مهار بحران کمبودهاي آب، پرداختن به آبخيزداري است که به عنوان مديريت علمي، ضمن توجه به مسايل اقتصادي اجتماعي، حفظ منابع آب و خاک در حوضه هاي آبخيزداري، از علوم و تجربيات مختلف بهره گيري مي کند، بدون آنکه نقش مردم از نظر دور بماند، به طوري که برنامه هاي حفاظت خاک و آبخيزداري همسو با توسعه پايدار و با اعمال مديريت مسؤولانه بر منابع، علاوه بر نيازهاي امروز به منافع آينده نيز توجه دارد که در اين راستا استفاده از دانش و اطلاعات فراهم آمده از طريق پژوهشهاي علمي و تلفيق آنها با علوم طبيعي، آموزش، فرهنگ، ارتباطات و علوم اجتماعي از اهميت و حساسيت ويژه برخوردار است.

مديرکل مديريت بحران استان اصفهان با اشاره به اينکه طرحهاي آبخيزداري شهري موجب رفع مشکلات کم آبي شهرها و روستاها مي شود، اعلام کرد: دستگاه هاي دولتي و انجمنهاي غيردولتي در به اجرا در آوردن طرحهاي آبخيزداري شهري بايد تعامل و همکاري مشترک داشته باشند.

منصور شيشه فروش افزود: در اين راستا نياز به هم انديشي، برگزاري جلسات مشترک و تصميم گيريهاي نهايي در به اجرا در آوردن طرحهاي آبخيزداري شهري است که در حد توان در انجام آن حمايت خواهد شد.

وي در ادامه اظهار داشت: آبخيزداري علم مديريت بهينه از آب وخاک و منابع طبيعي در استفاده صحيح آن است که در سطح ملي با فنون سنجش از راه دور، تعيين اولويتها در آن صورت گرفته و سند آن را سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري کشور تهيه کرده است.

مديرکل مديريت بحران استان اصفهان ادامه داد: در برنامه پنجم اجراي طرحهاي آبخيزداري در سطح 8 ميليون هکتار مصوب شده که 500 هزار هکتار آن مربوط به استان اصفهان مي باشد و عمليات اجرايي آن از سال جاري شروع شده است.

وي بيان داشت: اجراي پروژه هاي آبخيزداري در چند سال اخير توانسته است تا حدود زيادي از وقوع سيلابها جلوگيري کند و اميد است در اجراي آبخيزداري شهري با جلوگيري از روان آبها به منظور تأمين آب شهرها و روستاها بتوانيم با مشارکت دستگاه هاي دولتي و مردم نهاد استاني مؤثر واقع شويم.

اجراي برنامه ريزي درست

مدير مجمع عالي نخبگان ايران در استان اصفهان در اين خصوص اعلام کرد: با وجود مساحت 85 درصدي و حداکثري منابع طبيعي کشورمان، بايد به گونه اي برنامه ريزي کنيم که آب و خاک کشورمان حفظ شود و ضرورت دارد طرحها و پروژه هايي که بازدهي بهتري دارند، امکان تهيه و اجراي آنها را فراهم نماييم.


رسول رضواني درادامه افزود: در اين راستا کارگروه منابع طبيعي آمادگي کامل در همکاري و مشارکت در ايجاد بستر مناسب به منظور تهيه و اجراي اين گونه طرحهاي تخصصي که مقوله جديد آن آبخيزداري شهري است، با ديدگاه هاي اقتصادي- اجتماعي فراهم نمايد.

وي گفت: در طي هشت سال دفاع مقدس حفظ خاک کشور از دست دشمن واجب شرعي و ضرورت ملي و ميهني بود، اما در شرايط فعلي حفظ آب و خاک در جلوگيري از دست رفتن آن در اثر فرسايش و خشکسالي بايد مورد توجه ويژه مسؤولان و مردم قرار گيرد و حفظ و نگهداري آن را همان گونه از وظايف ملي و واجبات ديني بدانيم.

توسعه ناموزون و رشد بي رويه

معاون آبخيزداري اداره کل منابع طبيعي استان اصفهان در ادامه تصريح کرد: توسعه ناموزون، رشد بي رويه و در نتيجه تغيير کاربري اراضي در حوضه هاي آبخيز موجب ايجاد اثرات منفي از قبيل سيل و فرسايش شده که اين موضوع مي تواند در ناپايداري توسعه شهري تأثير فراواني داشته باشد.

ابوطالب اميني گفت: تمامي بارشها در محدوده شهري از يک نقطه خروجي در داخل مرز شهر تخليه مي شود که حوضه آبخيز شهري نام دارد که در اين حوضه به دليل افزايش سهم سطوح نفوذ ناپذير نسبت به سطوح با نفوذپذيري طبيعي، بخش زيادي از بارندگي ها به روان آب تبديل مي شود و در سطح شهر درون جويها و کانالها جريان مي يابد.

وي با اشاره به اينکه تاکنون مديريت صحيحي بر روان آب به شهرها صورت نگرفته است، خاطر نشان کرد: آبخيزداري شهري به راهکارهايي مي پردازد تا مديريت روان آب شهري تنها به پاک کردن صورت مسأله و خروج آن از شهر محدود نگردد، بلکه راهکارهايي که در سه محور کاهش روان آب، ايجاد تأخير در حرکت روان آب و استفاده از آب حاصل از روان آب ارايه شده اند که با هزينه اندک و بازدهي بالا مي توانند در زمينه هاي مختلف مديريت شهر راهگشا باشند.

در ادامه مدير کارگروه منابع طبيعي مجمع عالي نخبگان ايران در استان اصفهان با توجه به محورها و اهداف هفتمين همايش ملي و مهندسي آبخيزداري کشور، با موضوع آبخيزداري شهري در ارديبهشت ماه در دانشگاه صنعتي اصفهان اعلام کرد: يکي از اهداف و سياستهاي اين همايش آسيب شناسي آبخيزداري شهري بود که انتظار مي رود همايشي با اين موضوع با همکاري سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري کشور، انجمن آبخيزداري ايران، مديريت بحران استان، شوراي اسلامي شهر اصفهان، شهرداري اصفهان، اداره کل منابع طبيعي و آبخيزداري استان، اداره کل محيط زيست استان، گروه آبخيزداري دانشگاه صنعتي اصفهان، بخش برنامه ريزي شهري و روستايي گروه جغرافياي دانشگاه اصفهان، شرکت آب منطقه اي استان، شرکت آب و فاضلاب استان، مديريت شيلات جهاد کشاورزي استان و ديگر دستگاه هاي مرتبط استان و با حضور دستگاههاي دولتي و غيردولتي استان به اجرا در آيد.

آبخيزداري شهري

مديرکارگروه منابع طبيعي مجمع عالي نخبگان ايران در استان اصفهان در اين خصوص افزود: عوامل متعددي مانند کاهش بارندگي ها و استفاده بي رويه از آب زاينده رود دربالا دست موجب شده تا طومار شيخ بهايي در استفاده بهينه و اصولي از آب زاينده رود در هم بپيچد و در شرايط فعلي تنها راهکاري که مي تواند اين معضل و پيچيدگي را برطرف کند، آبخيزداري شهري است.

سيدحسين سيدحسيني تأکيد کرد: آبخيزداري شهري که واحد برنامه ريزي آن حوضه آبخيز مي باشد بايد از ابعاد گوناگون مورد مطالعه قرار گيرد و نقش همکاري دستگاه هاي دولتي و مردم نهاد در زمينه هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، علمي، فني، تخصصي و اجرايي و ساير موارد قابل پيش بيني در آن قيد شود تا خللي در اجراي آن پيش نيايد.


وي با اشاره به الزام مطالعات طرح جامع آبخيزداري شهري اظهارداشت: بايد حوضه آبخيز بالاي سد زاينده رود و حوضه آبخيز پايين سد زاينده رود تا گاوخوني مورد توجه و بررسي قرار گيرد.

مدير کارگروه منابع طبيعي مجمع عالي نخبگان ايران در استان افزود : بنابراين با تهيه طرح جامع آبخيزداري شهري و اجراي آن بخصوص در شهرها و روستاهاي بالادست سد زاينده رود و پايين سد تا گاوخوني مي تواند موجب کاهش بهره برداري بي رويه از آن شود وعلاوه بر آن آب مازاد حاصل از اجراي طرحهاي آبخيزداري شهري به اين رودخانه هدايت شود وهمچنين در زمان بارشهاي سيل آسا دچار بحران و فرسايش نشود.

سيد حسيني خاطر نشان کرد: همان گونه که طومار شيخ بهايي با مشارکت همه جانبه آن زمان شکل گرفت، اميد است آبخيزداري شهري نيز با مشارکت و همدلي مسؤولان و مردم تحقق يابد و خشک رود زاينده رود با تجديد حيات زنده رود شود و تالاب گاو خوني احيا گردد.

وي گفت : علاوه برلزوم اجراي همايش آسيب شناسي آبخيزداري شهري بايد ترتيبي اتخاذ نمود تا ضمن فرهنگ سازي و شناساندن آن با برگزاري کارگاه هاي آموزشي آبخيزداري شهري در سطح شهرها و روستاها با مشارکت اين دستگاه ها اقدام عملي صورت پذيرد تا بتوان به اهداف نهايي اين طرح جامع دست يافت.

سيدحسيني اظهار داشت : آبخيزداري شهري با هدف مديريت روان آبها، جلوگيري از سيل و خشکسالي، تأمين آب و توسعه فضاي سبز شهري وروستايي مي باشد که موجب ايجاد هواي پاک با خروجي آب زلال و گوارا در حوضه آبخيز مي شود و شرايط زيست محيطي بهتري را براي زندگي مهيا مي نمايد و نيز فرصتي را براي تجديد حيات مجدد گونه هاي گياهي و جانوري فراهم مي نمايد و از سير قهقرايي طبيعت بر اثر فعاليتهاي انساني جلوگيري به عمل مي آورد.

× مريم شريعتي