جزئیات برنامه‌های پیشنهادی آشتیانی درباره معضلات مالی معلمان

فخرالدین احمدی دانش آشتیانی تکنوکرات ۶۱ ساله و دانشیار دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی گزینه پیشنهادی دکتر روحانی برای تصدی وزارت آموزش وپرورش، چنانچه از مجلس دهم رای اعتماد بگیرد سیزدهمین کلیددار بزرگ‌ترین نهاد دولتی کشور می‌شود.

به گزارش انتخاب، برنامه‌های وزیر پیشنهادی به مجلس در گفتگویی به این شرح است:

هدایت دستگاه عظیم و پیچیده «آموزش وپرورش» که زیربنای توسعه کشور، تقویت اقتدار و امنیت ملی، تولید سرمایه فرهنگی و ارتقای سرمایه اجتماعی است، نیاز به برنامه‌های راهبردی و بلند مدت دارد. ما در آموزش و پرورش احتیاج داریم که در برنامه ریزی‌های کلان از روشهای علمی استفاده کنیم.

خوشبختانه به یمن تلاش‌هایی که در طول سالیان گذشته به عمل آمده، اسناد راهبردی متعددی تدوین شده و به تصویب مراجع مختلف رسیده است که به پشتوانه آن‌ها می‌توان برنامه‌های میان مدت و کوتاه مدت همسو با سیاست‌های کلان توسعه و چشم انداز‌های پیش بینی شده را طراحی کرد و به اجرا گذاشت.

دستگاهی که ویژگی بارز آن دیربازدهی نتایج سیاست‌ها و برنامه هاست، باید در عین قدر دانستن فرصت‌ها و استفاده صحیح از آن‌ها، به گونه‌ای حرکت کنند که در سایه اقدامات مشخص، دستاورد‌های مشهودی به دست آورند. البته باید مراقبت شود تا سرمایه اعتماد مردم و فرهنگیان نسبت به کفایت و لیاقت مدیریت دستگاه هم خدشه دار نشود.

به صورت مطلق من این حرف را قبول ندارم؛ به هر حال وزارتی مثل آموزش و پرورش هم به طرح‌های کوتاه مدت نیاز دارد و هم برنامه‌های بلند مدت. البته باید توجه کرد که دلبستگی و تاکید بیش از حد بر دستاوردهای ملموس و آنی به ویژه اگر به صورت شتابزده و تبلیغاتی باشد، می‌تواند علاوه بر زیر سوال بردن برنامه‌های تدوین شده، به نتایجی تهدیدآمیز و خسارت بار و حتی ضد توسعه‌ای منجر شود. معلمان و خانواده‌ها فراموش نکرده‌اند که در گذشته و بخصوص در اجرای مواردی از سند تحول بنیادین انجام کارهای شتابزده به چه نتایجی به همراه داشته است. به نظرم باید فارغ از منافع جناحی و مصالح گروهی به آموزش و مرورش ملی نگاه کنیم و دوراندیشانه و هوشمندانه در مرز پرهیز از اتلاف «فرصت‌ها» و «شتابزدگی» حرکت کنیم.

برنامه ارائه شده به مجلس شورای اسلامی؛ اولا مبتنی بر مجموعه اسناد بالادستی مصوب در زمینه تعلیم و تربیت و بویژه سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و نقشه جامع علمی کشور است، ثانیاً این برنامه بر باور‌ها (انگاره‌های) اینجانب نسبت به تعلیم و تربیت استوار است. برنامه پیشنهادی من می‌تواند به عنوان برنامه تعالی و توسعه نظام تعلیم وتربیت در افق ۱۴۰۴ (سال پایانی اجرای سند چشم انداز) محسوب شود؛ در عین اینکه در مقاطع زمانی ۱۴۰۰ (سال پایانی اجرای برنامه ششم) و ۱۳۹۶ (سال پایانی خدمت دولت یازدهم) خروجی‌هایی متناسب با بازه زمانی طی شده خواهد داشت.

در صورت توفیق کسب رای اعتماد نمایندگان ، بی‌درنگ اقدامات خود را برای ساماندهی امور جاری و موضوعاتی از قبیل نیروی انسانی، برنامه‌های آموزشی و درسی، مشکلات و معضلات مالی و نظائر آن‌ها آغاز خواهم کرد که فرهنگیان و اولیاء دانش آموزان با کمترین دغدغه کار تعلیم وتعلم را دنبال کنند.

راهی که درآن گام گذاشته‌ام راه سخت و دشواری است؛ این سختی و دشواری را هم نمایندگان و هم کار‌شناسان آموزش و پرورش برآن صحه گذاشتند؛ من همواره به مدد حضور نیروهای فهیم و فکور آموزش و پرورش و حمایت‌های آینده اندیشانه و همه جانبه مجموعه عوامل سهیم و موثر مانند مجلس شورای اسلامی، سایر نهاد‌های سیاستگذاری، دستگاه‌های اجرایی ذیربط و تشکل‌های مدنی و خانواده‌ها، نخبگان دانشگاهی و حوزوی و کار‌شناسان تعلیم و تربیت و اصحاب رسانه‌ها، نیاز داشته و دارم و به حول و قوه الهی در پرتو سیاست‌ها، برنامه‌ها و روشهای نوین تعلیم و تربیت، نسل آینده ساز کشور به گونه‌ای پرورش یابد که با شکوفایی همه جانبه استعداد‌هایش، بتواند به عنوان شهروندی کارآمد در مدار ایمان، عقلانیت و خلاقیت، حیات طیبه را در همه ابعاد وجود خویش تجربه کند.

آموزش و پرورش رامهم‌ترین منبع مولد سرمایه فرهنگی و ارتقاء سرمایه اجتماعی و زمینه ساز توسعه همه جانبه و پایدار می‌دانم.

اعتقاد دارم تعالی و توسعه آموزش و پرورش جز در سایه مساعی همه جانبه مردم و حاکمیت و تقسیم کار ملی محقق نخواهد شد. فکر می‌کنم شان اصلی حاکمیت در آموزش و پرورش، سیاستگذاری، برنامه ریزی و نظارت بر کیفیت ارائه خدمات، آموزشی و پرورشی به مردم است.

آموزش و پرورش حلقه اتصال بین حاکمیت و مردم است و باید از این نظر به عنوان یک نهاد مدنی مبتنی بر سازوکارهای مشارکت جویانه و مردم سالارانه انگاشته شود.

معلم راتعیین کننده حد کیفیت و تعالی در آموزش و پرورش می‌دانم که باید از شایستگی‌های اخلاقی و حرفه‌ای لازم برخوردار باشد و بدون شک، تامین انگیزه‌مندی و شرایط مناسب و رضایت شغلی معلمان مهم‌ترین شاخص‌های موفقیت و پیشرفت آموزش و پرورش است.

باید تمرکز بر اجرای مضامین سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با توجه به زیر نظام‌ها و مبتنی بر سه برنامه جامع دوره ابتدایی، دوره متوسطه (اول و دوم) و آموزشهای فنی و حرفه‌ای و مهارت آموزی، توجه متوازن به ساحت‌های شش گانه تربیت، بهسازی سرمایه انسانی با محوریت دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجائی و استفاده ازظرفیت سایر دانشگاه‌ها و نهادهای ذی‌صلاح به عنوان مکمل، مشارکت گسترده و موثر معلمان و خانواده‌ها در تنظیم برنامه‌های مختلف با استفاده از ابزار‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، چابک سازی تشکیلات و اصلاح فرآیند‌ها و توسعه همزمان اختیارات و مسئولیت‌های مدیران صف و مدیران مدارس، توسعه عدالت آموزشی و ایجاد فرصت‌های برابر با تاکید بر مناطق روستایی و کمتر توسعه یافته، ایجاد همسویی و هم افزایی تعلیم و تربیت غیر رسمی با آموزش و پرورش بویژه در جهت توسعه فرهنگی و مقابله با آسیب‌ها و ناهنجاریهای اجتماعی، مدیریت و سیاستگذاری در همه سطوح بر اساس یافته‌های پژوهشی، ایجاد تحول در اقتصاد آموزش و پرورش با بهره گیری بهینه از قابلیت‌ها و منابع ملی در جهت توسعه کمی و کیفی تعلیم و تربیت، تقویت انگیزه‌های حرفه‌ای معلمان و مدیران با تاکید بر حرمت، حقوق، منزلت اجتماعی، توانمند سازی و ارتقاء وضعیت معیشتی آنان و تلاش برای رفع تبعیض در نظام پرداخت‌های دولتی، پاسداشت سرمایه‌های نمادین و بزرگداشت مفاخر تعلیم و تربیت کشور و تکریم بازنشستگان و تلاش برای ارتقاء منزلت و معیشت ایشان به عنوان پیشکسوتان تعلیم و تربیت، رصد تحولات و مطالبات جهانی در باب تعلیم و تربیت و تطبیق برنامه‌ها و نیازهای زیستن در عصر اطلاعات و ارتباطات در چارچوب استلزامات تعلیم وتربیت اسلامی، بالا بردن سطح دانش، مهارت و رفتار دانش آموزان نسبت به پدیده‌های زیست محیطی و مسائل توسعه پایدار، توسعه تعاملات و مبادلات بین المللی بویژه با جهان اسلام وتوسعه نظاممند دوره پیش دبستانی با همکاری نهادهای اجتماعی و مشارکت خانواده‌ها مهم‌ترین این راهبردهاست.

قطعا اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مبنای تعیین راهبردهای اساسی در برنامه‌ها بوده است وبه همین منظور استمرار گفتمان تحول در آموزش و پرورش با تشکیل شورایی از صاحب نظران آموزش و پرورش به منظور بررسی محتوایی «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» و «سند برنامه درسی ملی» و ارزیابی اقدامات انجام شده موردتایید است.

 دراین راستا باز مهندسی نظام مدیریت آموزش و پرورش با رویکرد شایسته سالاری و تمرکز زدایی، تاکید بر تقویت آموزش کیفی و اثر بخش مدیران مدارس به عنوان موثر‌ترین حلقه نیروی انسانی در فرآیند تعلیم و تربیت با رویکرد مساله محور برای ارتقای سطح دانش حرفه‌ای، بینش و مهارت‌های آموزشی و تربیتی آنان جهت ایفای نقش رهبری آموزشی و تربیتی، طراحی نظام بهره گیری هدفمند و مداوم از تجارب صاحب نظران اعم از فرهنگیان، استادان و بازنشستگان در جهت افزایش کارایی درونی و بیرونی و اثر بخشی نظام آموزشی، واگذاری تدریجی اختیارات متناسب با ظرفیت‌ها و مقتضیات به مدارس به عنوان اصلیترین کانون تعلیم و تربیت و ارتقای جایگاه و نقش آن در توسعه جامعه محلی، طراحی نظام واگذاری اختیارات اداری و اجرایی در راستای کاهش تمرکز با تاکید بر تقویت نقش شورای آموزش و پرورش استان‌ها، مناطق و مدارس متناسب با مقتضیات آموزشی و افزایش کارآمدی شوراهای درون مدرسه، جلب مشارکت نهادهای محلی و منطقه‌ای در تعیین سیاست‌های اجرایی به منظور ارائه خدمات آموزشی و تقویت فرهنگ خودباوری و مسئولیت پذیری در استان و منطقه متناسب با ویژگی‌های سازمان یادگیرنده به عنوان جهت دهی برنامه‌ها درراستای ارتقای مدیریت مدارس قابل اجراست.

فراهم آوردن زمینه دسترسی معلمان به تجارب خلاق و سازنده در ایران و جهان با استفاده از فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، اصلاح نظام پرداخت بر اساس شایستگی‌ها و صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان و مدیران متناسب با ویژگی‌های شغلی، طراحی و اجرای نظام معیشتی و رفاهی ویژه فرهنگیان جهت تامین امنیت و منزلت شغلی آنان، ساماندهی و به کارگیری بهینه منابع انسانی با هدف افزایش اثربخشی نظام تعلیم و تربیت، ارتقای دانش و مهارت حرفه‌ای معلمان از طریق اقدام پژوهشی، دوره‌های کوتاه مدت و تقویت مرجعیت و منزلت فرهنگی و اجتماعی معلمان، حفظ و توسعه سرمایه اجتماعی آن‌ها با اتکا به ظرفیت‌های درون و بیرون آموزش و پرورش برنامه‌هایی است که می‌تواند به بهسازی نیروی انسانی آموزش وپرورش کمک کند.

افزایش سهم آموزش و پرورش از بودجه عمومی کشور و مدیریت بهینه بر مصرف منابع از طریق افزایش بهره وری، کسب منابع جدید از طریق ایجاد فرصت‌ها و ظرفیت‌های متنوع، افزایش سهم بخش غیر دولتی در منابع آموزش و پرورش با گسترش و تقویت شوراهای استان و مناطق و توسعه و تقویت مدارس غیر دولتی، طراحی سازوکارهای فرهنگی و حقوقی برای استفاده از معافیت‌های مالیاتی، عوارض خاص آموزش و پرورش، موقوفات و نظائر آن و برنامه ریزی برای ارتقای سطح مشارکت خیرین مدرسه ساز و بسط فرهنگ نیکوکاری و تعاون بخشی از راهکار‌ها برای جذب منابع مالی درتحقق برنامه‌ها خواهدبود.

ما مکتب اهل بیت و قرآن را به عنوان منابع غنی تربیتی و ترسیم خط زندگی داریم که باید با ظرافت با بهره گیری از آن و محور قرار دادن آن در تعمیق تربیت دینی و اخلاقی دانش آموزان برنامه ریزی کنیم. ما برای پرورش حس مذهبی و تعالی هویت دینی و مقابله با آسیب‌ها و آفت‌های تربیتی و اخلاقی در بچه‌ها باید همکاری‌های بهتری باحوزه‌های علمیه و مراکز دینی داشته باشیم، واگذاری اختیارات برنامه ریزی درسی به استان‌ها به تناسب ظرفیت‌ها و توانایی‌ها، ایجاد شبکه مدیریت دانش به منظور تسهیل تبادل تجربیات و حمایت از نوآوری‌ها در سطح استان، منطقه و مدرسه یک ضرورت است. ما امروز باید به سمتی برویم که شاهد توسعه مشارکت نخبگان، صاحب نظران در انجام امور مربوط به تولید، چاپ و توزیع مواد و منابع آموزشی درچهارچوب سیاست‌های آموزش و پرورش باشیم. باید تولید بسته‌های آموزشی و سیاست چند تالیفی کتاب‌های درسی، کاستن از حجم و تعدد دروس برای ارتقای کیفیت یادگیری با اتخاذ رویکرد در هم تنیده (تلفیقی) در طراحی برنامه‌های درسی را دنبال کنیم. در برنامه‌های درسی از طریق اجرای الگوی برنامه درسی سه وجهی الزامی (تجویزی)، انتخابی (نیمه تجویزی)، اختیاری (غیر تجویزی) وفق مبانی نظری سند تحول انعطاف ایجاد کنیم، تاسیس «سازمان ملی سنجش آموزش» مبتنی بر ضرورت پایش دقیق و نظاممند مولفه‌های کلیدی تعلیم و تربیت در مدرسه را دنبال خواهم کرد وبه دنبال تصویب آن توسط مراجع ذیصلاح خواهم بود. جهت جذب دانش آموزان مستعد در رشته علوم انسانی و بهبود کیفیت آموزش در این شاخه سرمایه گذاری بیشتری خواهم کرد.

محتوا و فعالیت‌ها و تشکیلات پرورشی نیازمند یک بازبینی است تا مجموعه این برنامه‌ها و فعالیت‌ها مورد یک ارزیابی جدید قرار گیرد. ارزیابی اجرای قانون احیاء معاونت پرورشی با رویکرد تعلیم و تربیت اسلامی به منظور توسعه و تقویت کارکرد پرورشی نظام آموزش و پرورش در ساحت‌های شش گانه تعلیم و تربیت باید مورد توجه قرار گیرد. ظرفیت‌های قانونی سازمان دانش آموزی به صورت مطلوب در جهت توسعه مشارکت فعال دانش آموزان برای انجام فعالیت‌های پرورشی استفاده نشده و باید از این ظرفیت به خوبی استفاده کنیم. در بحث فعالیت‌های پرورشی و تربیتی ناچار هستیم که ظرفیت‌ها و امکانات سایر سازمانهای دولتی و غیر دولتی، سمن‌ها را به کار بگبریم. تشکلهای دانش آموزی مانند بسیج دانش آموزی، اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش آموزان، پیشتازان و فرزانگان، شورا‌ها و مجلس دانش آموزی، را باید جدی‌تر بکار ببریم. رشد هویت دینی، ملی و اجتماعی دانش آموزان و کسب شایستگی‌ها و مهارت‌های شهروندیشان از بستر فعالیت‌های پرورشی و تربیتی مدارس محقق می‌شود که باید مورد توجه قرار گیرد.

افزایش مهارتهای هنری و خلاقیت فکری دانش آموزان با استفاده از ظرفیت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و برنامه‌های فرهنگی و هنری مدارس به عنوان برنامه‌های راهبردی در بخش فعالیت‌های پرورشی و تربیت بدنی هم در این بحث می‌تواند راهگشا باشد.

تاکید بر یادگیری مهارت‌های فناوری و کارآفرینی در آموزش عمومی متناسب با آمایش منطقه‌ای و توانایی‌ها و نیازهای سنی دانش آموزان وپایه‌های تحصیلی مختلف جهت توسعه شایستگی حرفه‌ای و اقتصادی دانش آموزان از برنامه‌های من است. طراحی نظام جذب، نگهداشت و ارتقاء هنرآموزان و نیروی انسانی مورد نیاز در این زمینه با توجه به ویژگی‌های این آموزش هارا پیش بینی کرده‌ام، مشارکت در طراحی و تدوین برنامه کلان توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای با توجه به سیاست‌های کلی اشتغال را مد نظر دارم. برنامه دارم تاباایجاد تنوع در منابع مالی و استفاده از ظرفیت و امکانات بخش دولتی و غیر دولتی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای را افزایش دهم تا با افزایش کیفیت آن‌ها و افزایش کارایی بیرونی، آموزشهای فنی و حرفه‌ای ما برای پاسخگویی به نیاز بازار کار و اشتغال مثمر ثمر باشد.

من به دنبال اجرای کامل مصوبات قانون مدارس غیر دولتی هستم؛ بر ایجاد صندوق حمایت از مؤسسان مدارس غیر دولتی تاکید دارم و بازنگری قوانین و مقررات مربوط به مدارس غیر دولتی با رویکرد پشتیبانی از مؤسسان و سرمایه گذاران مدارس را در نظر دارم. از سوی دیگر نیز احساس می‌کنم نیازمند بازتعریف نقش انجمن‌های اولیا و مربیان هستیم تا شاهد به افزایش میزان مشارکت خانواده‌ها در فعالیت‌های آموزشی و تربیتی مدرسه باشیم.

به دو روش، نخست توسعه فرصت‌های دسترسی به آموزش‌های با کیفیت مطلوب به منظور توانمندسازی مربیان ساکن در مناطق محروم، روستا‌ها، حاشیه شهر‌ها، عشایر کوچ رو و مناطق دو زبانه و دوم توسعه فرصت‌های دسترسی به آموزش‌های با کیفیت مطلوب برای دانش آموزان دارای نیازهای ویژه (استعدادهای درخشان و استثنائی) از طریق بازنگری عملکرد آموزش و پرورش در این عرصه می‌توان به گسترش عدالت آموزشی کمک کرد.

 آیا در برنامه‌های جناب عالی استفاده از ظرفیت نهادهای صنفی و مدنی دیده می‌شود؟ بله

گسترش ارتباط و تعامل با تشکل‌های صنفی فرهنگیان و نهادهای مدنی و انجمن‌های علمی فرهنگیان و تقویت نقش و جایگاه آن‌ها در فرآیند تصمیم سازی و انتقال مطالبات، انتظارات و ایده‌های فرهنگیان به مدیریت آموزش و پرورش و تدوین طرح تشکیل سازمان نظام معلمی برای ارتقای منزلت حرفه‌ای فرهنگیان و واگذاری بخشی از مسئولیت‌های غیر حاکمیتی آموزش و پرورش به آن می‌توان از این ظرفیت بهره برد.

دو برنامه اصلی درنظرگرفته شده است؛ یکی طراحی و ساخت فضاهای آموزشی متناسب با مقتضیات و الزامات برنامه درسی و تجهیز فضاهای آموزشی با رعایت الگوی معماری اسلامی ایرانی و ایمن سازی مدارس.

رئوس این برنامه‌ها به این ترتیب است:

- همکاری با مجلس در خصوص احکام مرتبط با آموزش و پرورش در برنامه ششم به منظور حصول اطمینان از لحاظ شدن جایگاه کلیدی و زیربنایی تعلیم و تربیت در برنامه.

- سامان بخشیدن به وضعیت صندوق ذخیره فرهنگیان و بانک سرمایه و بنگاه‌های وابسته به آن‌ها در جهت حفاظت از دارایی‌های فرهنگیان، مشارکت ایشان در نظارت بر عملکرد‌ها و بهره گیری از نخبگان اقتصادی در افزایش بازدهی این واحد‌ها.

- جذب منابع مالی مورد نیاز برای پرداخت پاداش بازنشستگان آموزش و پرورش و سایر معوقات فرهنگیان در سال جاری و ارائه گزارش کامل آن به دولت و مجلس شورای اسلامی.

- تدوین و تصویب برنامه آموزش و پرورش ۲۰۳۰ جمهوری اسلامی ایران بر اساس تعهد بین المللی کشور.

- تدوین و تصویب زیر نظام‌ها و برنامه جامع سه گانه (ابتدایی، متوسطه (اول و دوم)، فنی و حرفه‌ای و مهارتی) و بازبینی نقشه راه سند تحول بنیادین بر آن اساس.

- تدوین و ارائه لایحه رتبه بندی معلمان به مجلس شورای اسلامی ایران.

- تقویت ساختار پژوهشی آموزش و پرورش و رفع موانع اثربخشی آن.

- بازبینی رویه‌های مدیریتی در نظام آموزش و پرورش و اصلاح آن‌ها بر اساس معیار‌ها و شاخص‌های اسلامی و علمی مدیریتی

- طراحی سازوکارهای تخصصی برای بازبینی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر اساس استلزامات بخش سوم فصل هشتم آن.

- بررسی و ارائه راهکارهای ایجاد ظرفیت‌های قانونی به منظور افزایش حقوق و مزایای فرهنگیان.

- رفع ابهام از برنامه هدایت تحصیلی در سال اول دوره دوم متوسطه و حل مشکلات و نارسایی‌های ناشی از اجرای آن در سال جاری.

- پیگیری افزایش سرانه‌های پرداختی به مدارس و تامین منابع برای پرداخت آن‌ها در سال جاری.