خدمت سربازی؛ حذف یا افزایش ؟

 

 

چندی پیش فرمانده محترم نیروی انتظامی صحبت ازافزایش مدت خدمت سربازی داشتند .حقیر در سال 1386 در جریان انتخابات طرحی را مطرح کردم مبنی بر «حذف خدمت سربازی و تقویت بسیج » طبیعتاً گفته اینجانب با سخن ایشان درتضادّ است . اما چرا ایشان بحث افزایش را مطرح کرده اند و چرا حقیر بحث حذف آنرا ؟

اگر بگویم هردو ارتباط مستقیم به موضوع امنیت ملی و مصالح جامعه دارند دقیقاً حرف درستی است. اینکه ایشان بحث افزایش را مطرح کرده اند با یک نگاه کارشناسانه که توجه به یک اصل مهم نظامی دارد نشان می دهد که میزان نفرات نیروهای مسلح هر کشور باید به نسبت نیازهرکشور به نیروهای نظامی با توجه به طول مرزهای آن  کشور نسبت به جمعیت جوان آن محاسبه شود .  

لذا هرقدر جمعیت جوان کشور بیشتر باشد طول مدت خدمت سربازی کمتر و در مقابل هر قدر جمعیت جوان کشور کمتر باشد باید طول مدت آن بیشتر بشود و با توجه به فرازو نشیب های جمعیتی کشورما که خواه ناخواه جمعیت جوان کشور رو به کاهش می باشد ، مطلب فرمانده محترم نیروی انتظامی حرفی کاملاً منطقی است . وهمچنین تردیدی نیست که خدمت سربازی برای هرکشوری امری است مقدس و ارزشی ولازم و ضروری . خصوصاً کشوری مثل کشورما با مرزهای خاکی و آبی بسیار طولانی همراه با تهدید های امنیتی در ابعاد مختلف آن و همچنین امنیت داخلی ازانتظامی و نظامی و امنیتی و حتی راهنمائی و رانندگی و اینها نیاز به نیروهای فراوانی دارد که اگر بنا باشد بحشی از آن بویسله نیروهای وظیفه تأمین شود نیروی عظیمی را میطلبد ، اما واقعیت این است که  خدمت سربازی که درحال حاضر در حال اجرا است به دلائل فراوان اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و... که ذیلاً به آن اشاره خواهد شد هم کارآئی خودرا از دست داده  و هم مشکلات اجتماعی فراوانی را به بار آورده که میطلبد نه تنها به افزایش مدت زمان آن فکر نشود بلکه فکری برای حذف آن با جایگزینی بهتر بشود . زیرا خدمت سربازی  در حال حاضر مشکلات اجتماعی را به وجود آورده  که اگر با نگاهی دلسوزانه و با درنظر گرفتن مصالح مملکتی نه صرفاً نگاه نظامی به آنها دقت شود حتماً تدابیر دیگری را می طلبد و فکر جایگزینی مناسب را که هم امنیت ملی ، هم مصلحت جامعه  تأمین نماید ضروی می نماید که ذیلاً به برخی از آنها اشاره می شود:

1-    دست کم پنج سال یک جوان را ازبرنامه زندگی عقب می اندازد ، زیرا اودر دبیرستان که باشد یا دانشگاه در سال آخرتحصیل خود دغدغه رفتن به سربازی را دارد و به همین دلیل و براساس ضرب المثل «ازاین ستون تا آن ستون فرجی است» درسهای خودرا به گونه ای انتخاب می کند که یک سال سربازی را به تأخیر بیندازد ، که این میشود یک سال .

2-    هنگامی که برای گرفتن دفترچه آماده به خدمت به نظام وظیفه مراجعه می کند به او دفترچه ای برای شش ماه بعد میدهند و پس از شش ماه که دوباره مراجعه می کند سه ماه تمدید می کنند و باردیگر نیز دوماه و یک ماه وهمین طور یک سال دیگر میگذر ، این دوسال .

3-    دوسال هم با مقداری کم و زیاد اصل خدمت سربازی است . این چهارسال  .

4-    یک سال هم بعد از اتمام خدمت سربازی برای پیدا کردن کار سرگردان می شود . این پنج سال.

5-    اگرمدت خدمت سربازی افزایش یابد با کم وزیاد آن یک سال دیگر هم به این مدت اضافه میشود و می شود شش سال. یعنی شش سال از بهترین دوران عمر یک جوان که بهترین نیروی کار کشور است  در بلاتکلیفی می گذرد که خود این پیامدهای ناگوار دیگری به دنبال دارد که عبارتند از:

1-    بالا رفتن سن ازدواج ؛ شکی نیست یکی از دلائل بالا رفتن سن ازدواج دربسیاری ازافراد همین بلا تکلیفی آنان در خصوص خدمت سربازی است که طبیعتاً در جنس مخالف یعنی دختران هم تأثیر می گذارد .

2-    عدم استفاده ازاین عمر مفید در این مدت طولانی در کار و تولید  و رونق اقتصادی .

3-    در گذشته تصور بر این بود که جوان در دوران سربازی آبدیده می شود ، رشد می کند ، مرد کار می شود و مانند اینها . اما امروزه دیگر این باور وجود ندارد بلکه اکثر خانواده ها و اکثر خود جوانان دیگر این باور را ندارند و اگر صرفاً توجیه خدمت به میهن نباشد هیچ چیز دیگری آنها را قانع نمی کند زیرا امروزه خدمت سربازی نه تنها باعث رشد جوان و به اصطلاح ساختن او نمی شود بلکه چه بسا باعث آسیب های فراوانی هم دراو بشود .که این آسیب ها عبارتند از :

1- تحقیر به علت برخوردهای نامناسب در محیط خدمت از سوی مافوق . مثلاً جوانی که تا قبل ازخدمت لباس خودرا مرتب و اطو کرده و آماده می دیده در محیط خدمت یا باید آبدارچی افرادی هم سطح یا حتی پائین ترازخود بشود یا اورا به نظافت محوطه و گاهی برای تنبیه به نظافت دستشوئی و توالت وادارمی کنند.

2- این گونه برخوردها سرخوردگی ، تحقیر، افسردگی و حتی روی آوردن دست کم به سیگار «اگر معتاد نشوند» را به دنبال خواهد شد لذا اگر یک تحقیق میدانی صورت بگیرد مشخص خواهد شد که چه تعداد از جوانان در دوران سربازی سیگاری شده اند که این امور باعث انگیزه فرار از خدمت را در افراد ضعیف و ماندن و تحمل کردن را در افراد قوی ترباعث می شود .

3-  در چنین وضعیت خدمتی ، انگیزه خدمت به عنوان یک امر مقدس از بین می رود وچنین سربازی کارآمدی خودرا به عنوان یک نیروی مؤمن ،دلسوز، فداکار و قابل اطمینان از دست می دهد .

 

اما طرح جایگزین :  

 حذف خدمت سربازی اجباری و تقویت بسیج با تشکیل نیروهای نظامی،انتظامی و دفاعی حرفه ای با استخدام افراد مورد نیاز در شرایط عادی و به این صورت که :

 

1-    با همین هزینه ای که در حال حاضر برای سربازان وظیفه میشود می توان نیمی از آنان را استخدام کرد که شاید با یک بررسی کارشناسانه همین مقدار نیرو برای شرایط عادی کافی باشد اگرهم کافی نبود با صرفه جوئی در بخشهای غیر ضرور که متأسفانه امروزه فراوان است به مقدار لازم در سطوح مختلف از نگهبان عادی تا رده های دیگراستخدام شوند.

2-    امور خدماتی به پیمانکار واگذارشود تا دیگر بحث سرخوردگی و تحقیر هم مطرح نباشد .

3-    کلیه جوانان در سن 18 سالگی یک آموزش آمادگی رزمی ببینند و در یگانهای رزم سازماندهی شوند و در هنگام ضرورت از طرف یگان مربوطه که ارتباطشان هم با آن قطع نمی شود و می توانند سالیانه هم یک اردوی یک هفته ای که هم تنوع است و هم ارتباط آنها را با یگان مربوطه حفظ می کند داشته باشند .

4-   با تقویت بسیج از جهت سازماندهی و امکانات ، جوانان مؤمن و علاقمند جذب بسیج شوند که کارآمدی خودرا در دفاع مقدس به نحو عالی به اثبات رسانده است که طبیعتاً بسیاری از افرادی که در حال حاضر از خدمت سربازی فراری هستند ولی بالاجبارو برحسب وظیفه قانونی و محدودیت های آن تن می دهند حتماً به بسیج می پیوندند و سخن حضرت امام (ره) که فرمود «مملکتی که بیست میلیون جوان دارد باید بیست میلیون تفنگدار داشته باشد » نه تنها تحقق می یابد بلکه پنجاه میلیونی خواهد شد. و کسانی هم که نخواهند به بسیج بپیوندند همانطورکه قبلاً اشاره شد دریگانهای رزم سازماندهی می شوند وهنگام ضرورت احضار می گردند.

 

این کارباعث میشود که :

1-    سن ازدواج پائین بیاید زیرا جوان از همان 18 سالگی تکلیف زندگی خودرا میداند که طبیعتاً در جنس مخالف هم همین تأثیر را دارد .

2-    نرخ بیکاری کاهش می یابد زیرا اولاً افراد بیشتری استخدام می شود ثانیاً جوان از قبل از فراغت از تحصیل به فکر اشتغال می افتد .

3-    ناهنجاریهائی که به آن اشاره شد درجامعه بسیارکاهش می یابد وفضای مراکز نظامی فضای سالمی میشود به دوراز آن ناهنجاریها .

4-    با تشکیل نیروهای رسمی ، با ایمان و با انگیزه و مطمئن توان دفاعی وامنیتی و کارآئی آن در نیروهای نظامی ، انتظامی و دفاعی افزایش می یابد.

5-    ازهمه مهمتر نیروی اطمینان بخش بسیج پشتوانه اصلی امنیت ملی خواهد بود که ایمان و انگیزه برای آن دارد .

6-    غیر بسیجی هاهم در یگانهای رزم سازماندهی و درمواقع ضرورت احضارمیگردند که آنها نیز در چنین شرایطی با عشق  و علاقه  و افتخار وارد عرصهخواهند شد.

 با انجام این کار نیروهای مسلح نظامی ، انتظامی و دفاعی کشور از دوبخش حرفه ای و داوطلب تشکیل میشود که هردو با انگیزه ، معتقد و علاقمندهستند .

             

امید است که مجلس محترم و شورای عالی دفاع و ستاد کل نیروهای مسلح در خصوص این امر مهم تدابیر لازم را بیندیشند. 

*محمدتقی عباسی  استاد دانشگاه