مؤلفه های موفقیت در آزمون سراسری و دلایل ضعف نظام آموزشی

سینا تهرانی دیدگاههای جالب و متفاوتی در زمینه آموزش و پرورش و کنکور سراسری دارد. او از منتقدین جدی سیستم غلط آموزش در دانشگاهها و مدارس است. وی آموزش مهارت تفکر کردن را لازمه ی رشد و تعالی نسل جدید می داند. سرویس اجتماعی « انتخاب » در گفتگو با وی که از او به عنوان علمی ترین و بهترین مشاور تحصیلی کشور نیز یادمی شود، به بررسی مؤلفه های اساسی موفقیت در کنکور سراسری، تأثیر واقعی معدل در آزمون سراسری، وظایف یک مشاور تحصیلی، نقاط ضعف نظام آموزشی حاکم در مدارس و علل ناکام بودن مدارس استعدادهای درخشان در پرورش نسلی خلاق و کارآفرین پرداخته است.

 آقای تهرانی بررسی مقالات و مصاحبه های شما نشان می دهد که نقدهای جدی به نظام آموزشی حاکم در مدارس دارید!

نقدهای من به سیستم فرسوده و منسوخ برگرفته از نظام آموزشی غربی که شاید متعلق به نیم قرن پیش باشد؛ است. همانگونه که رهبر معظم انقلاب در دیدار معلمان و فرهنگیان در اردیبهشت ماه گذشته بدان اشاره کردند: « نظام آموزشی کنونی برگرفته از نظام آموزشی اروپا است و همچون «اثری موزه‌ای» دست‌نخورده باقی مانده و کهنه شده است، درحالی‌که لازم است نوسازی شود. »
به عقیده من این سیستم آموزشی کهنه و فرسوده حقیقتاً کارخانه تولید انسان متفکر و خلاق نیست و بجز عده ای معدود که اغلب با تکیه بر توانایی ها و درایت خویش به موفقیت می رسند، فرزندان این جامعه را برای زندگی در دنیای واقعی آماده نمی کند و متخصص یا دانشمند خلاق ، کارآمد و متفکر چندانی تحویل جامعه نمی دهد، نسل نو نیازمند آموزش و فراگیری روش صحیح تفکر کردن و یادگیری خلاقانه است تا متخصصینی داشته باشیم که متکی به شغل دولتی نباشند، بلکه برعکس افرادی کارآفرین، کارآمد و خلاق وارد جامعه شوند که خود شروع به تولید ثروت حلال و اشتغال نمایند. بهترین دبیرستان های کشور اغلب طبل های توخالی ای هستند که حتی با ساده ترین اصول مدیریت آموزشی نیز آشنا نیستند. مدیران این مدارس به دلیل برداشت غلط از تأثیر معدل در کنکورسراسری نه تنها خلاقیت دانش آموزان را بارورتر نکرده اند بلکه حتی آن درصد اندک را نیز از بین برده اند.

گفتید برداشت غلط از تأثیر معدل ؟
بله ، بنده سالهاست که بر این نکته تأکید دارم که حتی معدل بیست امتحانات نهایی نیز در حقیقت اثری در بهتر کردن رتبه داوطلبین ندارد، موضوعی که اخیراً رئیس محترم سازمان سنجش نیز از بخش خبر بیست و سی شبکه دوی سیما بگونه ای دیگر بدان اشاره کرد.

چرا مگر می شود؟ پس اینهمه سال تأکید بر تأثیر معدل در آزمون سراسری برای چه بود؟
به نظر من در این مورد کار علمی و کارشناسی شده ای صورت نگرفته بود. آنهایی که چنین قانونی را تصویب کرده بودند نمی دانستند که کنکور سراسری برای جداکردن آن پانصد یا حداکثر هزار نفر خاصی است که قصد ادامه تحصیل در پرطرفدارترین رشته های بهترین دانشگاههای تهران را دارند. حال به عنوان مثال تصور کنید، در میان حداقل هزارنفری که معدلشان بیست است؛ دو داوطلب با رتبه های چهل و چهارصد داشته باشیم. آیا با فرض تأثیر معدل این هزارنفر، باز هم رتبه آن دو نفر به یک میزان افزایش یا کاهش نخواهد یافت؟ اکنون تصور کنید دانش آموزی معدلش حتی چندصدم کمتر از بیست شود، قطعاً بیش از هزارنفر در کشور هستند که معدلشان از او بیشتر است و لذا اگر سازمان سنجش تصمیم به تأثیر مثبت معدل بگیرد، رتبه او قطعاً بسیار بدتر از رتبه واقعی اش خواهدشد.

اما در طی این سالها اغلب مدارس غیرانتفاعی با شعار ارتقای معدل؛ اقدام به جذب دانش آموزان بسیاری کرده اند؟
بله همینطور است، متأسفانه بسیاری از این مدارس با توسل به حربه تأثیر معدل در کنکور سراسری و با هدف بالانگه داشتن آن ولی به قیمت افت شدید رتبه دانش آموزان در کنکور سراسری؛ سرنوشت این عزیزان را در سال حساس کنکور به بازی گرفته اند.

در یکی از مصاحبه هایتان خواندم که نگاه چندان مثبتی نسبت به دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان ندارید؟ می توانم علت آنرا بدانم؟
مشکل من با دانش آموزان این مدارس نیست، بلکه انتقاد من از تفکر و مدیریت راهبردی حاکم در این مدارس است. رنه دکارت می گوید: « داشتن یک ذهن خوب کافی نیست، بلکه مهم این است که از آن خوب استفاده کنیم» .
اگرچه نخبگان دنیا را عوض نمی کنند، ولی آنرا بسوی جلو می برند و این کار را هم خوب انجام می دهند؛ اما با اینحال آنها چون فقط نمرات بالایی می گیرند این بدان معنی نیست که می توانند پیشرفت های علمی شان را به پیشرفت های شغلی تبدیل کنند. »
به عقیده من ذات تأسیس چنین مدارسی اشکال نداشت. بلکه مشکل در فقدان یک برنامه مشخص برای رشد و تعالی این نخبگان بود. فلسفه تأسیس چنین مدارسی این بود که به نخبگان یادبدهد چگونه از ذهن خود برای دستیابی به موفقیت های فردی، شغلی و نیز تأثیرگذاری مثبت در بخشهای مختلف جامعه استفاده کنند اما بجای آن، تفکری سطحی و غیرعلمی در چنین مدارسی رواج یافته است که منجر به ایجاد اعتماد به نفس کاذب و منفی در بسیاری از دانش آموزان گردیده و آن تفکر غلط این است که این بچه ها در یک غرور کاذب فرو رفته و تصور می کنند تافته ای جدا بافته از بقیه دانش آموزان هستند. اینها تصور می کنند صرفاً با کسب نمرات عالی در دبیرستان می توان در کنکور سراسری یا سایر عرصه های زندگی نیز بهترین بود اما واقعیت ها نشان می دهد تعداد بسیاری از این نخبگان نه تنها در کنکور سراسری بلکه در عرصه های مختلف زندگی نیز با شکست های سنگینی مواجه شده اند.
سینا تهرانی در ادامه به « انتخاب » گفت: بنده بارها با والدینی مواجه می شوم که گویا اصلاً اطلاع ندارند در سیستم آموزشی و تربیتی چنین مدارسی چه می گذرد. زیرا وقتی ایمیل هایی که آنها برای من فرستاده اند را مطالعه می کنم می بینم که آن اعتمادبه نفس کاذب به پدر یا مادر دانش آموز نیز سرایت کرده و تصور می کند چون فرزندش دانش آموز چنین مدارسی است سینا تهرانی باید بلافاصله برای او فرش قرمز پهن کرده و بدون حساب و کتاب وی را بپذیرد. بنده تا جایی که امکان داشته باشد از حضور چنین افرادی در سیستم خود جلوگیری می کنم مگر آنکه والدین یا خود دانش آموزان با واقعیتهای حضور در چنین مدارسی آشنا باشند و به این نتیجه رسیده باشند که حتی کسب معدل بیست در این مدارس هم ضامن موفقیت در کنکور و یا زندگی فردی و شغلی آنها نیست.

به نظر شما مؤلفه های موفقیت دانش آموزان در آزمون سراسری چیست؟
برای موفقیت در آزمون سراسری در ابتدا می بایست ببینیم که طراحان سازمان سنجش چگونه خلق ایده نموده و تست طرح می کنند. سپس با تحلیل دقیق تستهای طرح شده، بهترین روشهای مطالعه و تست زنی را که صرفاً مبتنی بر مفاهیم و نکات کتابهای درسی است، در اختیار دانش آموزان قرار دهیم. در زمینه مطالعه دروس مختلف ایده های قدیمی و منسوخ بسیاری وجود دارد که همه روزه داوطلبین کنکور از زبان برخی از مشاورین تحصیلی حاضر در برنامه های تبلیغاتی شبکه های تلویزیون می شنوند، من سعی کرده ام همه آنها را به سطل زباله منتقل کرده و ایده های جدیدی خلق کنم. یکی از دبیران مشهور کنکور می گفت: « ایده هایی که در مطالعه درس زیست شناسی به یکی از نزدیکان من آموخته ای برایم بسیار جالب بود. من هیچگاه از این زاویه به این درس نگاه نکرده بودم و علیرغم تجربه تدریس فراوان، با این روش آشنایی نداشتم. قطعاً بهترین روش صحیح مطالعه و موفقیت در زیست شناسی کنکور همین است. »
سینا تهرانی در ادامه به « انتخاب » گفت: فلسفه کار ما این است که همه چیز با یک کار عالی ، هوشمندانه و منحصربفرد آغاز می شود. من و دستیارانم که از رتبه های برتر سالهای گذشته سیستم ما بوده اند، بطور تخصصی روزها و ساعتهای متمادی بر روی روش فکری طراحان کنکور سراسری کار می کنیم و به همین دلیل به روشهایی کاملاً مبتنی بر کتب درسی در مطالعه دروس دست یافته ایم که درس خواندن را برای هر دانش آموزی لذتبخش و بسیار کوتاهتر خواهد کرد.

آقای تهرانی ، اغلب مردم تصور می کنند، وظیفه مشاور تحصیلی، دادن انگیزه به دانش آموزان و یا دانشجویان است اما از صحبتهای شما می توان به این نتیجه رسید که کار مشاور فراتر از  مباحث انگیزشی است!
هرچند انگیزه قدرتی است که تولید عمل و اقدام می کند، اما انگیزه دادن به کمک جملات زیبا، نه از بنده یک مشاور تحصیلی موفق می سازد و نه باعث موفقیت دانش آموزان در آزمون سراسری خواهد شد. برای موفقیت در چنین آزمونی به متدهایی فراتر از جملات انگیزشی نیاز است. یک مشاور حرفه ای می بایست به شاگردانش روش های علمی و هوشمندانه مطالعه ، ایده یابی و تست زنی را بیاموزد، روشهایی که منحصر به خودش باشد و در هیچ کتاب یا در دست هیچ مشاور تحصیلی دیگری نمونه های آن یافت نشود. روشهای ما بصورتی است که حتی دانش آموز بعد از ورودش به دانشگاه بازهم می تواند از آن برای مطالعه سریعتر و هرچه بهتر کتب دانشگاهی بهره گرفته و بهترین نمرات را کسب کند.

به عقیده شما یک مشاور تحصیلی حرفه ای چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟
متأسفانه هر فرد بیسوادی که از راه می رسد، گمان می کند که اگر یک دست کت و شلوار شیک بر تن کند و یک جدول برنامه ریزی منسوخ شده و قدیمی دستش گرفته و چند جمله انگیزشی از داخل کتب روانشناسی موفقیت به زبان بیاورد؛ اسمش می شود مشاور تحصیلی . عملکرد احمقانه و غیرعلمی چنین افرادی باعث شده است تا ذهنیت خوبی نسبت به این حرفه وجود نداشته باشد. اما در واقع مشاوره تحصیلی یک تخصص است و نیاز به مهارتهای علمی فوق العاده در زمینه مدیریت آموزش ، پرورش حافظه، استعدادیابی، شخصیت شناسی، روانشناسی موفقیت؛ ارتباطات اجتماعی، تربیت فرزندان و مهندسی حل مسئله دارد. ضمن اینکه یک مشاور می بایست بر کلیه دروس عمومی و اختصاصی کنکور تسلط کافی داشته باشد تا بتواند ایده های طراحی تست در هر درس را بخوبی استخراج و در اختیار دانش آموزانش قرار دهد.
بطور خلاصه یک مشاور تحصیلی می بایست استراتژیستی حرفه ای باشد تا با تسلط کامل بر ابعاد مختلف آزمون سراسری و آنالیز دقیق نحوه تفکر طراحان ، تأثیرگذارترین نتایج را انتخاب کرده و آنها را به بهترین شکل ممکن به مخاطب خود ارائه دهد.

آیا برای شما تنها موفقیت شاگردانتان در کنکور سراسری مهم است یا آنها را برای موفقیت در زندگی فردی و شغلی نیز مهیا می سازید!
تلاش من این نیست که از شاگردانم انسانهای موفق بسازم، بلکه هدف من؛ کمک برای داشتن انسانهایی ارزشمند است. در واقع من به آنها چیزی یاد نمی دهم، بلکه آنها را در مسیر تفکر صحیح هدایت می کنم تا آن چیز را در درون خود بیابند. مهمترین مسأله؛ تحریک حس کنجکاوی بچه هاست تا آنها در جهت ایجاد تحولاتی سازنده در زندگی تحصیلی، فردی و شغلی خود گام برداشته و بخوبی از منابع و استعدادهای ذاتی خود بهره بگیرند. من با آنها بگونه ای رفتار می کنم که به این باور عمیق دست یابند که همان کسی هستند که باید باشند. در واقع با القای این تفکر به آنها کمک می کنم تا به کسی تبدیل شوند که توانایی اش را دارند. یکی از شاگردانم می گفت: « شما بدون کمک من ؛ ویژگی های مثبت مرا کشف کردید. ویژگی هایی که من حتی از وجودشان نیز بیخبر بودم. من به او گفتم: « کار من کشف کردن نیست، کار من صرفاً این است که تو به این نتیجه برسی که انسان فوق العاده ارزشمندی هستی و از ذهن فوق العاده ای برخوردار هستی که تا پیش از این روش استفاده صحیح از آن را نمی دانستی. قطعاً با وجود انسانهایی نظیر تو، دنیا به مکان خوبی برای زندگی کردن تبدیل خواهد شد. ایشان به من گفتند: آقای تهرانی اگر به فرض محال من روزی شما و چیزهای ارزشمندی که به من آموختید را فراموش کنم اما هرگز احساس ارزشمند بودنی را که در من بوجود آوردید فراموش نخواهم کرد.

به عنوان پرسش آخر، نظرتان در مورد بازارداغ تبلیغات بسته های آموزشی و روشهایی نظیر آلفای ذهنی ، مهندسی معکوس و کلاسهای کنکور که اینروزها از شبکه های مختلف رادیو و تلویزیونی تبلیغ می شود؛ چیست؟
بنده در مورد همه کلاسهای کنکور یا بسته های آموزشی نمی توانم اظهار نظر علمی و دقیقی انجام دهم زیرا از نحوه تدریس اساتید آن بی اطلاع هستم اما اگر آموزش مبتنی بر مفاهیم کتب درسی و به دور از فرمولهای تستی باشد، قطعاً می تواند مفید باشد. البته من با روشهای غیرعلمی نظیر آلفای ذهنی که در یکی از برنامه های تلویزیونی نیز مشاور تحصیلی ای ادعا می کرد که مبدع آن بوده به شدت مخالفم زیرا اولاً آلفای ذهنی چند دهه قبل توسط فردی به نام خوزه سیلوا ابداع شده نه این شخص. ثانیاً کار تکنیک های آلفا حل مسائل روحی و روانی است و نه افزایش قدرت تست زنی و یادگیری مطالب درسی ولی آن مشاور طوری به مخاطب القا می کرد که گویی آلفای ذهنی اطلاعات درسی را بطور معجزه آسایی وارد ذهن دانش آموزان می کند.
به نظرم صداوسیما باید نظارت بیشتری بر برنامه های تبلیغاتی کنکور خود داشته باشد، زیرا به جرأت می توانم بگویم که بیش از هشتاد درصد داوطلبین کنکور جدید کمپ مرا افرادی تشکیل می دهند که بواسطه راهنمایی های غلط این برنامه ها و مشاورین تحصیلی ناکارآمدشان به بیراهه رفته اند. متأسفانه هدف این مشاورین تازه کار و بی دانش، کمک به فروش بسته های آموزشی مؤسساتی است که از آن حقوق دریافت می کنند و نه هدایت واقعی و دلسوزانه دانش آموزان و داوطلبین کنکور.