آرام و تدریجی، رو به صعود

آی سینما: فروش بیش از 90 درصد ظرفیت صندلی‌های روز اول اکران فیلم «فروشنده» خبر از آغاز اکرانی طوفانی برای هفتمین فیلم اصغر فرهادی می‌دهد. بسیاری پیش بینی می‌کنند اگر اتفاق غیر مترقبه‌ای در طول اکران نیفتد این فیلم می‌تواند اتفاق مهمی‌ در اکران سال 95 سینمای ایران باشد. اما مسیر فیلم‌های فرهادی در گیشه طی 15 سال گذشته روندی آرام و صعودی طی کرده است. به بهانه اکران «فروشنده» مروری کرده‌ایم بر فروش شش فیلم قبلی اصغر فرهادی.

فرهادی پس از همکاری مشترکش با ابراهیم حاتمی‌کیا در نگارش فیلم «ارتفاع پست» اولین بار سال 81 روی صندلی کارگردانی در سینما نشست و با تهیه کنندگی ایرج تقی‌پور فیلم «رقص در غبار» را ساخت. فیلمی که به همراه محمدرضا فاضلی و علیرضا بذرافشان فیلم‌نامه آن را نوشت و بازیگرانی چون فرامرز قریبیان، باران کوثری و یوسف خداپرست جلوی دوربینش رفتند. اولین فیلم فرهادی با تحسین منتقدان همراه شد. جایزه ویژه هیئت داوران جشنوره سی و یکم فجر در بخش بین‌الملل را گرفت، در جشنواره آسیا پاسیفیک جوایز بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر مکمل مرد(فرامرز قریبیان) و بهترین فیلم نامه را به دست آورد و در جشنواره مسکو هم قریبیان جایزه بهترین بازیگری را به ایران آورد. ما فیلم در اکران داخلی با توجه به موضوع خاصی که داشت و زمانی که اکران شد، آذر ماه 82، نتوانست مخاطب وسیعی را به دست آورد و تنها نزدیک به 20 میلیون تومان فروخت.

در همان سالی که فیلم «رقص در غبار» اکران شد فرهادی باز هم به تهیه‌کنندگی ایرج تقی‌پور دومین فیلم خود را جلوی دوربین برد. «شهر زیبا» اتفاق مهمی در کارنامه فرهادی بود. این فیلم در بیست و دومین جشنواره فجر نامزد دریافت 11 سیمرغ بلورین شد که تنها جایزه بهترین صدابرداری را به دست آورد. «شهر زیبا» اولین همکاری فرهادی با ترانه علیدوستی و آخرین همکاری‌اش تا امروز با فرامرز قریبیان است. مهم‌ترین جوایز بین‌المللی فیلم هم جایزه بزرگ جشنواره فیلم «ورشو» لهستان و طاووس طلایی جشنواره فیلم هند است. «شهر زیبا» 20 خرداد ماه 83 اکران شد و حدود سه برابر فیلم قبلی‌اش فروخت و نزدیک به 75 هزار مخاطب را به سینماها کشاند.

اما سومین فیلم فرهادی که در سال 1384 ساخته شد نقطه عطف کارنامه کاری اوست. «چهارشنبه سوری» جایگاه فرهادی در سینمای ایران را تمام و کمال تثبیت کرد. سه سیمرغ بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول زن(هدیه تهرانی) و بهترین تدوین(هایده صفی‌یاری) در کنار 6 نامزدی در جشنواره بیست و چهارم فجر مهم‌ترین جوایز داخلی «چهارشنبه سوری» بودند و در جشنواره‌های بین‌المللی معتبری چون سه قاره نانت، کرالا، شیکاگو، لاس پالماس و لوکارنو هم این فیلم موفق به کسب جایزه شد. «چهارشنبه سوری» بلافاصله پس از پایان جشنواره فجر در 26 بهمن ماه 84 به اکران عمومی درآمد و بیش از 450 میلیون تومان فروخت. سومین فیلم فرهادی پس از فیلم «مکس» سامان مقدم دومین اثر پرفروش سال شد و بیش از 500 هزار مخاطب را به سالن های سینما کشاند. جهشی بی نظیر در کارنامه کاری این کارگردان که قطعا حضور مثلث هدیه تهرانی، حمید فرخ‌نژاد و ترانه علیدوستی در جذب مخاطب بالا برای آن تاثیر بسیار زیادی داشت.

پس از این فیلم فرهادی دو فیلم نامه نوشت، اولی فیلم‌نامه «کنعان» که مشترکا با مانی حقیقی به نگارش درآورد و دوم فیلم نامه کمدی «دایره زنگی» اولین و آخرین فیلم همسرش پریسا بخت‌آور در مقام کارگردان تا امروز. فرهادی که پیش از این در تلویزیون تجربه کار کمدی را با سریال‌ «مجمتع مسکونی فرج و فرخ» داشت یکی از بهترین فیلم نامه های کمدی دهه هشتاد را به نگارش درآورد که پرفروش ترین فیلم سال هم لقب گرفت. «دایره زنگی» اولین و آخرین تجربه کار کمدی در کارنامه سینمایی فرهادی تا امروز است.

اما بازگشت فرهادی به کارگردانی در سال 1387 و با فیلم «درباره الی...» اتفاق افتاد، فیلمی که فرهادی را در عرصه بین المللی هم تبدیل به یک چهره شناخته شده کرد. جایزه بهترین کارگردانی و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران بیست و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر در کنار کلی جایزه از جشن سینمای ایران در داخل و جایزه خرس نقره ای بهترین کارگردانی از جشنواره برلین و جایزه بهترین فیلم در جشنواره‌های کرالا و ترابیکا و جایزه ویژه هیات داوران و بهترین فیلمنامه جشنواره آسیا پاسیفیک در عرصه بین المللی از مهم‌ترین جوایز فیلم «درباره الی...» بودند. اکران فیلم در داخل به دلیل حواشی پیش آمده برای گلشیفته فراهانی با مشکلات متعددی مواجه شد اما در نهایت 16 خرداد 88 فیلم فرهادی روی پرده سینماها رفت. یک هفته پس از آغاز اکران فیلم حواشی پس از انتخابات 88 آغاز شد و در حالی که کل کشور درگیر اتفاقات 88 بودند فیلم فرهادی در میان ناباوری به فروشی بیش از 1 میلیارد و 150 میلیون تومان فقط در تهران دست پیدا کرد و پس از «اخراجی‌ها 2» عنوان دومین فیلم پرفروش سال را به دست آورد.

با اینکه «جدایی نادر از سیمین» پرافتخارترین فیلم تاریخ سینمای ایران از نظر مرغوبیت جوایز است و برای اولین بار برخی از مهم‌ترین جوایز سینمای جهان از جمله اسکار، گلدن گلوب، پالم اسپرینگز و سزار را به ویترین افتخارات سینمای ایران اضافه کرده اما این جوایز جز سه جایزه اصلی جشنواره «برلین» همگی پس از اکران عمومی فیلم در ایران به دست آمد و شاید اگر فیلم فرهادی پس از دریافت همه این جوایز اکران می‌شد آن‌وقت اتفاق شگفت‌انگیزی از نظر فروش برای آن می افتاد. هرچند فیلم فرهادی در جشنواره بیست و نهم فجر با دریافت 5 سیمرغ بلورین از جمله بهترین کارگردانی و فیلم نامه و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران و دو دیپلم فتخار بهترین بازیگری برای شهاب حسینی و ساره بیات حسابی تماشاگران داخلی را برای دیدنش وسوسه کرده بود. «جدایی نادر از سیمین» نوروز 90 فیلم روی پرده رفت، رقیبش «اخراجی‌ها3» بود ولی برخلاف «اخراجی ها2» این بار فیلم فرهادی پا به پای فیلم ده نمکی فروخت. «جدایی نادر از سیمین» در نهایت به فروشی معادل 3 میلیارد تومان در تهران و شهرستان دست پیدا کرد و پس از فیلم ده نمکی و فیلم «ورود آقایان ممنوع» رامبد جوان سومین فیلم پرفروش سال لقب گرفت تا همچنان فرهادی در جذب توامان مخاطب و منتقد موفق‌ترین کارگردان سینمای ایران باشد.

اولین فیلم غیر فارسی زبان فرهادی به اندازه سه فیلم آخرش در گیشه موفق بود. «گذشته» که با حضور برنیس بژو، طاهر رحیم و علی مصفا به زبان فرانسوی ساخته شد 29 خرداد 92 به اکران عمومی درآمد و در پایان 12 هفته اکران در تهران و شهرستان به فروشی بیش از 1 میلیارد و 700 میلیون تومان رسید تا پنجمین فیلم پرفروش سال لقب بگیرد. هر چند فیلم فرهادی باز هم مورد توجه جشنواره‌های جهانی قرار گرفت و در بسیاری از جشنواره‌های معتبر نامزد جایزه هم شد اما یکی از دلایلی که شاید فیلم «گذشته» نتوانست مثل سه فیلم قبلی فرهادی یکی از سه فیلم پرفروش سال باشد بحث زیرنویس داشتن فیلم بود که خود به خود بسیاری از مخاطبین بالقوه‌اش که عادت به دیدن فیلم با زیرنویس ندارند را از دیدن آن محروم کرد. مخاطبین فیلم فرهادی این بار از 300 هزار نفر تجاوز نکرد.

حالا قرار است اکران فیلم «فروشنده» آغاز شود. هفتمین فیلم اصغر فرهادی که زوج به شدت محبوب این روزها، شهاب حسینی و ترانه علیدوستی، بازیگران اصلی آن هستند. فیلم در جشنواره کن با موفقیتی کم سابقه مواجه شد و جایزه بهترین فیلم نامه و بهترین بازیگر مرد را به دست آورد. اولین فیلم فارسی زبان فرهادی که در هیچ جشنواره داخلی شرکت نکرده و تعداد ایرانی‌هایی که آن را دیده‌اند شاید از 200 نفر هم تجاوز نکند پتانسیل تسخیر گیشه را دارد، از یک طرف فرهادی برندی است که مخاطبین فراوانی فقط به خاطر دیدن اثر او به سینما می روند، از طرفی زوج ترانه علیدوستی و شهاب حسینی به دلیل محبوبیت سریال شهرزاد و البته کارهای قبلی‌شان حسابی قابلیت جذب مخاطب دارند و از طرف دیگر برای بسیاری دیدن فیلمی که در این مدت حواشی و اظهار نظرهای فراوانی اطرافش وجود داشته احتمالا بسیار وسوسه انگیز است.

شاید به همین دلیل تنها 48 ساعت پس از آغاز پیش فروش اینترنتی تقریبا ظرفیت بیشتر سالن‌های نمایش دهنده «فروشنده» تکمیل شده و برای اولین بار در تاریخ اکران‌های عمومی سینمای ایران سانس افتتاحیه آن ساعت 6:45 دقیقه صبح است. این اولین فیلم فرهادی است در آستانه پاییز اکران می‌شود و برخلاف دفعات گذشته فیلم او سرگروه سینمایی ندارد ولی به نظر می رسد اگر اتفاق خاصی برای فیلم نیفتد و تعداد سالن مناسبی هم نصیبش شود، «فروشنده» می‌تواند مهم‌ترین فیلم گیشه سینمای ایران در سال 95 باشد و چه بسا فرهادی بتواند پس از افتخارات متعددی که در عرصه داخلی و بین المللی کسب کرده افتخار ساخت پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را هم به دست آورد.