ریزگردهای «حوض سلطان» در راه تهران

بحران دریاچه نمک در قم یا همان دریاچه‌ای که قدیمی‌ها به آن «حوض سلطان» می‌گفتند، روز به روز در حال جدی‌تر شدن است. چند سالی از زمانی که مسئولان سازمان محیط‌زیست و کارشناسان این حوزه درباره وضع دریاچه نمک قم هشدار دادند و گفتند روزی می‌آید که این دریاچه وضع بدتری از دریاچه ارومیه پیدا می‌کند، می‌گذرد؛ حالا اینطور که پیداست در روزهایی که وضع دریاچه ارومیه تثبیت شده و زندگی دارد کم‌کم به آن برمی‌گردد، این دریاچه نمک قم است که حال و روزش حسابی به هم ریخته و وضعش آن‌قدر بحرانی شده که باعث شده ساکنان ١١ روستای اطراف آن فرار را بر قرار ترجیح دهند، روستاهایشان را خالی کنند و جای جدید و کم دردسرتری برای زندگی پیدا کنند.

 

به گزارش انتخاب، این خبر را دیروز «احمد شفیعی»، معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست قم اعلام کرده؛ او از بحرانی شدن وضع دریاچه نمک قم خبر داده و گفته است که تاکنون ۱۱ روستای مجاور این دریاچه خالی از سکنه شده‌اند و اگر شرایط به همین وضع ادامه یابد، روستاهای باقیمانده نیز خالی از سکنه خواهند شد: «بحران دریاچه قم بیشتر از دریاچه ارومیه است. کاهش جریان آب و خشکسالی باعث شده که آب‌های فراشور در سفره‌های زیرزمینی به سمت دشت‌ها حرکت کند و پوشش گیاهی و حاصلخیزی خاک منطقه کاملا نابود شود.» به گفته معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست قم: «در حال حاضر تا شعاع ۵۰ کیلومتری دریاچه نه‌تنها هیچ روستایی باقی نمانده، بلکه پوشش گیاهی آن هم از بین رفته و تبدیل به عرصه‌ای کاملا بیابانی شده که آماده فرسایش و تبدیل شدن به کانون‌های ریزگرد است.»

 

به گزارش «ایرنا» شفیعی افزایش ریزگردها را یکی از نتایج بحران زیست‌محیطی دریاچه نمک قم دانسته است: «چهار حوزه ریزگرد به مساحت ۴۰‌هزار هکتار در دریاچه نمک شکل گرفته و درحال رشد است. آخرین رمق‌های دریاچه به خاطر سفره‌های آبی باقی مانده است که اگر پایین رود، در آینده شاهد بروز پدیده ریزگردهای نمکی خواهیم بود.» از طرف دیگر دیروز «رحمان دانیالی»، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست قم هم گفته است که بحران دریاچه نمک تهدیدی جدی برای هسته مرکزی کشور است: «٧ استان که ٢٦‌درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند در حوزه آبخیز دریاچه نمک قرار گرفته‌اند و استان قم دارای بیشترین تأثیرپذیری در مواجهه با این حوزه آبخیز است. متأسفانه استان قم در پایین‌دست رودخانه‌های دریاچه نمک قرار گرفته و حداقل حقابه‌ها به این رودخانه‌ها اختصاص نیافته و دریاچه نمک با خشکسالی شدید و شوری فزاینده آب مواجه شده است.»  او گفته است بحران این دریاچه بسیار فراتر از دریاچه ارومیه است: «در صورت مدیریت نکردن، مشکلات زیست‌محیطی دریاچه نمک ازجمله شوری آب و ریزگردها به‌زودی گریبانگیر استان‌های همجوار قم نیز خواهد شد. تأمین حقابه‌های زیست‌محیطی تالاب‌ها، رودخانه‌ها و احیای اراضی نابود شده مهم‌ترین اقدامی است که می‌تواند در بلند‌مدت تا حدی مشکلات موجود دریاچه نمک را مرتفع و از پیشروی این معضلات جلوگیری کند.» دانیالی خواستار مشارکت مسئولان ملی و تخصیص اعتبارات هم در این زمینه شده است: «ایجاد کمربند سبز پیرامون شهر و گسترش فضای سبز شهری باید در اولویت قرار گیرد.»

 

این نخستین‌بار نیست که مسئولان درباره وضع بحرانی دریاچه نمک قم هشدار می‌دهند. همین فروردین گذشته بود که معاون فنی و عمران شهردار تهران در جلسه شورای شهر گفت که دریاچه نمک حوض سلطان تا ۳۰‌سال دیگر به بحران زیست‌محیطی تهران تبدیل می‌شود و از متخصصان زیست‌محیطی گله کرد که تاکنون هیچ‌یک به اهمیت این موضوع اشاره‌ای نکرده‌اند. بعد از آن هم باز این احمد شفیعی، معاون فنی اداره کل محیط‌زیست استان قم بود که تهران بزرگ را استانی دانست که دریاچه نمک و بحران آن بر سلامت پایتخت‌نشینان و بر محیط‌زیست آن تأثیرگذاری خوبی را به همراه ندارد: «بحران دریاچه نمک از ۵۰‌سال قبل آغاز شده که روند کندی را دنبال می‌کرده است اما از ‌سال ۱۳۸۲ و با آغاز سال‌های خشکسالی این بحران به‌صورت نمایی رشد کرده به‌گونه‌ای که طی ۱۰‌سال اخیر بحران این دریاچه رشدی ۴۰ ساله را داشته است.»

 

دریاچه نمک قم یا دریاچه نمک مسیله بین استان‌های اصفهان، قم و سمنان و در فاصله کمی از شهرستان آران و بیدگل واقع است و در بین کوه‌های سفیدآب و سیاه‌کوه و پارک ملی کویر در غرب، کویر مسیله در شمال و غرب کویر مرنجاب و بند ریگ در جنوب محصور شده است. این دریاچه وسعتی نزدیک به ۶۴۷ کیلومتر مربع دارد و تغییرات زیست‌محیطی آن، علاوه بر استان‌های مجاور، استان‌های مرکزی ازجمله تهران، مرکزی، یزد و کرمان را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. خشکسالی‌های پی در پی، وجود سد در بالادست این حوزه آبخیز، جمع‌آوری بی‌رویه حقاب دریاچه نمک در بالادست، توسعه شهرنشینی، استفاده بیش از حد از آب‌های زیرزمینی، نبود برنامه‌های مناسب مدیریت آب و مصرف فراوان این مایه حیات موجب شده تا آنچه که درحال حاضر این دریاچه با آن مواجه باشد، خشکی باشد که موجب شور شدن خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی این منطقه شده و وضع این منطقه را در حالت فراتر از بحران قرار دهد.