چرا اردوغان به طور ناگهانی با روسیه و اسرائیل آشتی کرد و دیگر از بشار اسد بد نمی گوید؟

سرویس بین الملل «انتخاب»؛ وبسایت شورای روابط خارجی اروپا نوشت: پایان 2015 برای ترکیه بدین شکل بود: آنکارا هیچ سفیری در سوریه، اسرائیل و مصر نداشت؛ باید فرستادگان خود در مسکو و عراق را به دفعات برای تنش های دوجانبه فرا می خواند؛ از ترس اقدامات تلافی جویانه روس ها نمی توانست کشتی هایش را وارد دریای سیاه کند یا هواپیماهایش را بر فراز مرزهای سوریه به پرواز درآورد؛ رابطه اش با ایران تحت تاثیر جنگ سوریه ضعیف شده بود؛ و رابطه اش با آمریکا و اتحادیه اروپا با دشواری های فزاینده ای روبرو بود. خب، ترکیه باید تغییری در اوضاع خود می داد.

به گزارش «انتخاب»، مولفه های بسیاری در انزوای ترکیه در منطقه خودش در طول چند سال گذشته تاثیر داشت: گسترش تاثیر درگیری های سوریه، تنش های مذهبی در منطقه، چندقطبی شدن سیاست داخلی ترکیه و بازخورد شدید اتکای بسیار آن بر بهار عربی. اما شورش کردها در ترکیه و حمایت آمریکا و روسیه از نیروهای کرد سوریه باعث شد ترکیه در 2016 تغییر اساسی در سیاست خارجی خود ایجاد کرده و روابط خود را با متحدان قدیمیش احیا کند.

و ناگهان یک روز این اتفاق افتاد: ترکیه در مدت کوتاهی اعلام کرد روابطش را با بازیگران اصلی منطقه احیا کرده که همه اش به روزهای آخر ماه ژوئن ختم شد.

ترکیه بسیار سریع تر از قطع روابط با روسیه پس از ساقط کردن جنگنده آن در نوامبر گذشته، در فاصله چشم به هم زدنی یک هفته پس از نامه عذرخواهی اردوغان از پوتین روابط خود را با روسیه احیا کرد.

بر اساس گزارش ها اردوغان در ماه ژوئن دو نامه به رئیس جمهور روسیه ارسال و برای حادثه نوامبر عذرخواهی کرد. او پرداخت غرامت به خانواده خلبان کشته شده را به عهده گرفت و تاکید کرد به تعلیق درآوردن روابط برای هر دو کشور هزینه سنگینی داشته است. برای ترکیه هزینه آن اقتصادی و همچنین استراتژیک بود، چنان که مسئولان ترکیه ماه ها از این بابت گلایه داشتند. از دست دادن نزدیک به 4 میلیون گردشگر روسی صنعت توریسم آسیب دیده ترکیه را فلج کرد، و حضور تهاجمی روسیه در سوریه توانایی این کشور برای حرکت در مرزهای خودش را با مشکل مواجه کرد. در چند ماه گذشته مسئولان ترکیه به دنبال راه هایی برای پایان این خصومت بودند. آنچه باعث تعجب است نه عذر خواهی آنکارا که چراغ سبز پوتین بوده است.

اما تنها همین نبود. آنکارا علاوه بر روسیه در هفته پیش اعلام کرد پس از ماه ها مذاکرات سخت با اسرائیل روابط خود با آن را احیا کرده که پس از حمله نیروهای این رژیم به ناوگان کمک های ترکیه به غزه در 2010 قطع شده بود. ترکیه چند ساعت پیش از اعلام عادی سازی روابط با روسیه اعلام کرد به توافق مشابهی با اسرائیل دست پیدا کرده است.

بر اساس این توافق اسرائیل پرداخت غرامت 20 میلیون دلاری به خانواده 9 شهروند ترکیه ای که در این حمله کشته شدند را به عهده گرفت. از سوی دیگر ترکیه هم اتهامات خود علیه مسئولان اسرائیلی حاضر در این حمله را پس گرفت و همچنین به آنکارا اجازه داده شد از طریق بندر آشدود در اسرائیل به غزه کمک ارسال کند. هرچند در حلقه های اسلامی ترکیه نسبت به کوتاه آمدن اردوغان از درخواست رفع محاصره غزه انتقاد بسیاری شده، اما دولت ترکیه مصمم است این توافق را پیش از شروع تعطیلات تابستانی آگوست در پارلمان این کشور تصویب کند. این به دو طرف اجازه می دهد پس از 6 سال وقفه به پایتخت های یکدیگر، سفیر اعزام کنند.

مسئولان ترکیه همچنین در این هفته اعلام کردند روابط اقتصادی با مصر به زودی ممکن است از سر گرفته شود. دو کشور پس از کودتای 2013 مصر و موضع سخت اردوغان برابر سیسی روابط خود را به حال تعلیق در آوردند. حمایت از اخوان المسلمین در مصر و رهبر زندانی آن ها محمد مرسی همواره در همه انتخابات های ترکیه از وعده های اصلی اردوغان بود. اما آنکارا به دلیل درخواست یکی از متحدان اصلیش، عربستان، و نیاز استراتژیک به فرو نشاندن انزوای منطقه ای با روند عادی سازی مرحله ای با حکومت قاهره موافقت کرد.

تعجب برانگیزتر آنکه وزیر خارجه ترکیه، مولود چاووش اوغلو هفته گذشته پس از ملاقات با طرف روسی خود سرگئی لاوروف در دریای سیاه در شهر سوچی اعلام کرد آنکارا و مسکو باید برای دستیابی به راه حل سیاسی برای بحران سوریه همکاری کنند. این اظهارات نشان می دهد ترکیه از موضع گذشته اش عقب نشسته که اعتقاد داشت صلح در سوریه نیازمند تغییر دولت سوریه است. هرچند سخن از عادی سازی روابط با دولت اسد بسیار زود است، اما ناظران اشاره داشته اند که رئیس جمهور ترکیه دیگر نه از اسد و دولت او در سخنرانی هایش به بدی یاد می کند، و نه برای توافقات آتی سوریه شرطی می گذارد. به جای آن گویا آنکار توجه خود را بر این قرار داده که با حضور کردها در شمال سوریه مقابله کرده و مرزهایش را به روی داعش که بخشی بزرگی از آن سوی مزرهایش را در دست دارد ببندد.

جالب آن است که بازگشت به سیاست «به صفر رساندن مشکلات با همسایگان» زمانی رخ می دهد که طراح اصلی این سیاست، داوود اغلو نخست وزیر سابق ترکیه از دولت این کشور خارج شده است.

نخست وزیر جدید ترکیه در اولین سخنرانی خود در پارلمان ترکیه در اواخر می گفت: «ما دوستانمان را افزایش داده و دشمنانمان را کاهش می دهیم. هر چند این رویکرد سیاسی عجیبی نیست اما تغییر اساسی در سیاست های ترکیه را نشان می دهد.

از آن زمان اوضاع به سرعت تغییر کرده. این روزها توجه اصلی سیاست خارجی ترکیه دیگر دولت نبوده و به ریاست جمهوری توجه دارد. با این حال رابطه خوب ییلدیریم و ادامه محبوبیت اردوغان در میان پایگاه محافه کارش همه به تغییر آرام سیاست هایی کمک کرده که ترکیه را درمانده و در منطقه ای آشوب زده منزوی کرده بود.

نویسنده: اسلی آیدین تاسباس