به گزارش انتخاب، عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان عمومی و
انقلاب تهران روز دوشنبه در دیدار با قضات دادسرای جرایم رایانه‌ای
توضیحاتی درباره پرونده عنکبوت یک و دو ارائه کرد. در این جلسه یکی مدل‌های
بازداشت شده، اعترافاتی داشت که از تلویزیون هم پخش شد. ساعاتی پس از این،
جواد بابایی، سرپرست دادسرای جرایم رایانه‌ای به صورت حضوری در استودیوی
ویژه خبری حاضر شد. مصطفی علیزاده کارشناس و سخنگوی مرکز مقابله با جرایم
سازمان یافته سایبری و فرشاد مهدی پورکارشناس رسانه به صورت تلفنی در این
میزگرد درباره تهدیدهای شبکه های اجتماعی در حوزه مدلینگ و مانکن سازی به
اظهار نظر پرداختند.
در ابتدای این گفتگو، گزارشی درباره شبکه چند
ضلعی رسانه‌های نوپدید، با هدف تضعیف بنیان خانواده و عکس برداری از مدل
های لباس پخش شد.
در ادامه، حاضران به ارائه توضیحات خود پرداختند که در ادامه می خوانید:
در طراحی پرونده عنکبوت 2 چطور سیستمهای اطلاعاتی و قضایی حساس شدند؟
بابایی: از
دو سال پیش رصد اینستاگرام آغاز شد. ضابطان ما برای طراحی سیستم استکباری
در این حوزه حساس شدند و مواجه به این موضوع شدند که 20 درصد اینستاگرام در
اختیار چرخه مدلینگ شامل مدلها، عکاسها و مزونهاست که 60 درصد دنبال کننده
ها را به خود اختصاص می دهند. این حجم زیاد، تاثیرپذیری زیاد دارد و این
حوزه رصد شد و با ایجاد و القای مسایل غیراخلاقی و غیر دینی و بی بند و
باری مواجه شدیم. به صورت سازمان یافته با اقدامات تخریبی فرهنگ جامعه
مواجه شدیم که باعث شد برخورد بشود.
آیا جرم انگاری در این زمینه شده؟
بابایی: قانونگذار
ما انتشار و توزیع تصاویر مبتذل و مستجهن و خلاف عفت عمومی را در بخش
جرایم رایانه ای جرم دانسته. وظیفه دستگاه قضایی اقتضا به ورود می کرد و
افرادی که به صورت سازمان یافته و گسترده فعالیت می کردند را برخورد کند.
مصطفی علیزاده سخنگوی مرکز بررسی جرایم سازمان یافته سایبری سپاه پاسداران به صورت تلفنی وارد بحث شد.
سرشاخه های این شبکه ها به کجا متصل بودند؟
علیزاده: ما
سال قبل توضیح شبکه عنکبوت 1 را دادیم. روی فیس بوک با بررسی 350 صفحه
مورد نظر دستگاه قضایی، وارد شدیم. خوشبختانه پیامهای حمایت فراوانی را از
خانواده ها دریافت کردیم. درخواست شد این مسئله روی فیس بوک و سایر شبکه
های اجتماعی ورود کند. بسترهایی که پاسخ مناسبی در قبال رد موارد مجرمانه
به کشور ما ندادند. هر ارتباطی با آنها گرفتیم، پاسخگوی ما نیستند.
مجوزی از ما نمی گیرند؟
علیزاده: از فضای باند
ما استفاده می کنند و کاربران میلیونی دارند لذا باید پاسخگویی حداقلی
داشته باشند. هر شبکه اجتماعی محتویات مجرمانه را حذف کنند نیاز به حضور ما
نیست. با توسعه فعالیت اطلاعاتی ما، با یک حرکت سازمان یافته مواجه شدیم.
در حرکت سازمان یافته با 3 مسئله اساسی مواجهیم که در فضای واقعی و مجازی
هر دو وجود دارد. تولید محتوا در فضای واقعی است و انتشار در فضای مجازی.
عامل اول، تقسیم نقش است که روی مدل ها تمرکز شد که حلقه آخر پروژه هستند.
آموزش، کار فکری برای آمدن جلوی دوربین، ترجمه متون، بومی سازی این مسئله
هم هست. خانم کیم کارداشیان یک مدل جدی در حوزه لباس است و مدیرعامل
اینستاگرام به او می گوید این را بومی کن. بومی کردن مدل ها در دستور کار
است. قطعا پشتیبانی مالی جدی صورت می گیرد. ما با تقسیم نقش جدی با این
موضوع روبرو هستیم. بخش دوم، آگاهانه بودن مسئله است. کسانی که با حکم
قضایی تشریف آوردند یا دستگیر شدند، سابقه دار هستند. بعضا 8 مورد به آنها
تذکر دادیم یا دستگاه شدند ولی گوش ندادند. در جاهای مختلف از جمله ناجا
پرونده دارند. ولی باز هم کار کردند. بخش سوم هدفمندی و برنامه ریزی است.
کاری که سال 93 انجام می شود، در سالهای قبل نبوده. سال 94 و 5 توسعه یافته
است و بخش آخر نیز ارتباط هدفمند با خارج از کشور است.
چند نفر آگاهانه و چند نفر ناآگاه دخیل بودند؟
بابایی: در
عنکبوت 2، 170 نفر فعال بودند که در مدلینگ، مزون، آتلیه و عکاس فعال
بودند. در خصوص 29 نفر اقدام قضایی صورت گرفته و بنای ما تنبه و بیداری آن
شخص است. بسیاری از موارد با تذکر اصلاح شد و برخورد قضایی نداشتیم. صرفا
در خصوص 29 نفر اقدام شد که 8 نفر بازداشت شدند که اقدام قضایی درباره شان
در حال انجام است. به صورت کلی، جرایم در بستر شبکه های اجتماعی، شکل می
گیرد. انتشار اکاذیب، انتشار و تولید و توزیع محتوای غیر اخلاقی، هتک
حیثیت، توهین و اینها به شبکه های اجتماعی منتقل شده و بخش اعظمی از پرونده
ها در دادسرا را به خود اختصاص داده.
کارشناس برنامه اشاره کرد بخشی به
صورت آگاهانه است و برخی از اشخاص با وجود تذکر قبلی، به لحاظ وابستگی و
اعتیادی که پیدا کرده بودند وارد شدند. بعضا پس از رسیدگی قضایی، افراد
رویه شان را عوض می کنند.
آمار این اشخاص چقدر است؟
بابایی: آمار دقیقی نداریم. بیشتر این افراد در حوزه جرایم گروهی نمود دارد و متاسفانه رو به رشد است.
هدف گذاری پشت این برنامه ها به ویژه کیس عنکبوت 2 جز مدلینگ چه بود؟ البته منظور از مدلینگ بحث مانکن سازی است.
علیزاده: توجه
به مقوله مدلینگ و چرخه آن، احتمالا اگر آرایشگران، مزون ها و عکاسها فعال
هستند، به معنی این نیست همه به صورت مجرمانه فعالند. بخشی که به صورت
سازمان یافته و برای دستیابی به منافع اقتصادی فعالیت می کند مد نظر ماست.
یک شبکه بدون مجوز و زیرزمینی یا موسسات دارای مجوز خاطی هستند. برای پیاده
سازی، ریشه داخلی داریم و بخش عمده در داخل کشور انجام می شود. این که
هدفگذاری روی جوانها و خانمهاست، ریشه خارجی دارد چون خانواده را هدف قرار
می دهند. طرح ها از حاشیه خلیج فارس و انگلستان می آید. وقتی کالک عملیاتی
را جلوی آدم رسم می کنند، می فهمیم هدفگذاری خارجی است.
چقدر آگاهی سازی در این حوزه داشتیم؟
بابایی: نکته
اینجاست که مرحله برخورد قضایی، آخر از همه است. باید کار پیشگیرانه شود.
باعث می شود مردم از نتیجه این اقدامات پرهیز کنند. بی آبرویی برای یک شخص
باعث شده پدر یا مادر خانواده دست به خودکشی بزند. آگاه سازی می تواند باعث
نجات شود. البته آمار این اشخاص را نداریم. در حوزه آگاه سازی باید دستگاه
فرهنگی، آموزش و پرورش، دانشگاه ها باید ورود جدی داشته باشند. در
مهارتهای زندگی، امور ضروری استفاده از فضای مجازی باید به دانش آموز آموزش
داده شود.
علیزاده: در سایت گرداب مشاهده می کنید که 170 نفر را شناسایی کردیم که ترویج حرفه ای هدف گرفتن حوزه خانواده را داشتیم. از این تعداد تنها 8 نفر دستگیر شدند. تعداد قابل توجهی با دعوت، صحبتهای مفصل و مشاوره اقناع شدند این کار را نکنند. خانمی که امروز در مقابل دادستان صحبت کرد به صورت داوطلبانه حاضر به این صحبت شد.
چه کاری را شما انجام دادید؟
علیزاده: تهدید در بدو
شکل گیری باید مشاهده کرد. از دو سال پیش، این اشراف شکل گرفته. حین شکل
گیری از زمان 2 سال پیش با ناجا همکاری صورت گرفته و دوستان مرتبط فعالیت
زیادی کردند. با موسسات غیرمجاز برخورد شده. با کسانی که کار می کردند لغو
مجوز و برخورد شده، ولی جایی که باید دستگیری می شده، این اتفاق افتاده.
فرشاد مهدی پورکارشناس رسانه به صورت تلفنی وارد بحث شد.
چطور بایدافکار عمومی را درباره این خطرات آگاه کرد و پیش بینی کرد؟
مهدی پور: فضای
سایبر ترکیبی از تهدید و فرصت است که امکان جداسازی ندارد. شبکه های
موبایلی گستره زیادی را به وجود آوردند. دسترسی ها را آسان کردند که پیش از
این نداشتیم. در کنار اینها آسیب وجود دارد. مدلینگ به عنوان یک پدیده
نوظهور بر پایه شبکه های اجتماعی تحت موبایل رشد کرده. این شبکه با کاربری
جوانان و نوجوانان پیوند خورده. افرادی که سن پایینی دارند. مدلینگ ها
دختران و پسران جوان هستند. نقش اساسی آگاهسازی به طیف جوان برمی گردد. یک
سال پیش مستند خط قرمز پخش شد و برای اولین باز تلویزیون وارد بحث مدلینگ
شد. مرکز بررسی جرایم سازمان یافته سپاه وارد شده ولی خیلی از مردم این
شبکه ها را نمی شناسند. نیاز داریم به ایجاد سواد رسانه ای گسترده در
کتابهای درسی و سخنرانی های عمومی. هر صفحه بازدید کننده دارد. اگر مخاطب
شناخت روی این پدیده نداشته باشد به زودی عقب می مانیم.
سرعت کار ما به سرعت انتشار این مطلبی نمی رسد؟
مهدی پور: دیگران
یک قوری چینی رو روزانه 10 بار می شکنند و ما هی داریم بند می زنیم.
تلویزیون مستندی پخش کرد و اگر این زودتر پخش شده بود چقدر افراد وارد این
چرخه نمی شدند. بسیاری از افراد به صورت داوطلبانه خود را برای مدلینگ و
نمایش عمومی عرضه کردند.
بزهکاران و بزه دیدگان چه کسانی هستند؟
بابایی: در
بحث پیشگیری، رسانه های گروهی و صدا و سیما نقش تاثیرگذاری دارند. مقام
معظم رهبری در انتساب ریاست جدید سازمان صدا و سیما توجه به فضای مجازی را
به عنوان یک محور جدی بیان کردند. انتظار داریم صدا و سیما ورود جدی کند.
همچنین خانواده ها نیز نقش زیادی دارند. خانواده ها در نظارت بر فرزندان
خود، خلاء نظارتی دارند. اخیرا دیدید عامل اصلی جنایت اخیر در استان تهران،
حضور متهم در شبکه های اجتماعی بود. در حوزه جرایم سایبری اختصاص به سن
خاصی ندارد. همه سنین جامعه چه کودک و نوجوان و چه بزرگسال، زن و مرد درگیر
هستند. بر اساس نوع جرایم آمار تفاوت می یابد. اکثر قربانیان مزاحمتهای
سایبری و جرایم اخلاقی، بانوان و کودکان هستند. در حوزه بازیهای آنلاین،
کودکان و نوجوانان آسیب می بینند. جوانان با توجه به ذائقه و ویژگی های
کاریابی، ازدواج و تفریح بیشتر حضور دارند و طبیعتا آسیب پذیری بیشتری
دارند.
آیا فقط فیس بوک و اینستاگرام تحت نظارت و اشراف اطلاعاتی مرکز شماست؟
علیزاده: ما
یک فرآیند سالم سازی بسترهای اینترنتی پرکاربر را در دستور کار داشتیم.
فیس بوک در سال 93 در دستور کار بود و الان اینستاگرام فعال شده. در همه
حوزه ها نیز فعالان فعالند. همه جا ایمیل و شماره تلفن داشتند و تقریبا تحت
اشراف صددرصدی ما هستند. همین ها در بسترهای رسانه های اجتماعی فعالیتهایی
شبیه مانکن سازی دارند. وقتی چرخه به حوزه اقتصادی به وجود می آید، بعضا
افراد بزهکارند یا بزه دیده. در فاز 2 این کار در 2 استان کشور، با وجود
عدم اصلاح رفتار، این فضا را داریم. وقتی سایت گرداب راه اندازی شد، اطلاع
رسانی می کنیم. دوستانی که فعالیت می کنند از حوزه جرایم رایانه ای دوری
کنند تا خدای نکرده در دام این موضوعات نیفتند.
جوانان در معرض آسیب هستند. آیا دستگاه های فرهنگی ما دغدغه رفع این تهدید را دارند؟
بابایی: این
دغدغه باید در دستگاه های فرهنگی و اجرایی و قضایی به وجود بیاید. تا این
دغدغه نباشد به نتیجه مطلوب نمی رسیم. خیلی از خانواده های گرفتار، از عدم
آگاهی گلایه دارند. همزمان وقتی دنبال گسترش فضای مجازی و افزایش پهنای
باند هستیم باید به کار فرهنگی نیز فکر کنیم. توسعه فناوری خوب است و کسی
مخالف نیست ولی لازمه آن، کار فرهنگی است. این افراد که درگیر شده اند از
این موضوع گلایه دارند. وظیفه همه است که در این حوزه کار کنند.