چرا پوتین به دنبال روابط صمیمانه تر با ایران است؟

پراودا نوشت: روابط با ایرانی ها، برگ برنده جدید مسکو خواهد بود.

به گزارش «انتخاب»، این نشریه روسی آورده است: ایران درخواست روسیه مبنی بر توقف استخراج نفت را رد کرد و نرخ «طلای سیاه» بلافاصله رو به کاهش گذاشت. با این همه اوضاع آنقدرها هم که به نظر می رسد، بد پیش نمی رود. همکاری با تهران سودهای بزرگی را برای مسکو به همراه خواهد داشت. افزون بر آن، احتمال دارد که روسیه بتواند صادرات گاز را به اروپا افزایش دهد و از شر اوکراین راحت شود.

منتقدان معتقدند مذاکرات الکساندر نوواک در ایران به شکست انجامیده است. آنان برای ایراد چنین سخنانی دلایلی دارند. وزیر انرژی فدراسیون روسیه ضمن حضور در تهران، بیش از آن که امتیازی کسب کند، وعده و وعیدهایی داده است. در این میان، باید گفت که این وعده و وعیدها در همه حال نمی توانند با برنامه های او منطبق باشند. هر چند، نوواک – رئیس کمیسیون بین دولتی روسیه و ایران است و باید در زمینه های گوناگونی کارشناسی کند.

برای نمونه، نوواک اعلام کرده که ایران می تواند در ارسال میوه و سبزیجات از ترکیه به روسیه کفیل باشد و حجم واردات تا ١ میلیارد دلار افزایش یابد. همچنین، روسیه اختصاص وام ٥/٢ میلیارد دلاری در پروژه احداث نیروگاه برق حرارتی و برقی کردن خطوط راه آهن گرمسار – اینجه برون را وعده داده است. افزون بر آن، احتمال دارد که روسیه نظام تجارت آزاد را با ایران برقرار کند و از مبالغ گمرکی صادرات و واردات بکاهد. به سخن دیگر، ایران از حقوق برابر با کشورهای مشترک المنافع برخوردار خواهد شد.

اما در مجموع، به گفته نوواک، ایران با عنوان کردن شرایط جدیدی در خصوص نرخ ها، مانع از اجرای قراردادهایش با روسیه خواهد شد. در خصوص مساله اصلی – توقف استخراج نفت – وزیر روس موفق نشد موافقت این کشور را جلب کند. تهران آمادگی دارد تا استخراج نفت خود را محدود کند، اما فقط بعد از رسیدن به سطح تولید مربوط به پیش از اعمال تحریم ها، یعنی ٤ میلیون بشکه در شبانه روز.

کارشناسان می گویند که بروز بحران نهائی در بازار جهانی نفت اجتناب ناپذیر است. در حال حاضر، عملی شدن دیدار کشورهای استخراج کننده آزاد نفت با سازمان اوپک در خصوص موضوع کاهش تولید مواد خام برای گریز از تولید مازاد آن زیر سوال است. این که این دیدار در ماه مارس برگزار نخواهد شد، محرض شده است. همچنین این که آیا در ماه آوریل، طرفین با یکدیگر دیدار خواهند کرد نیز زیر سوال است. حتی اگر یکی از شرکت کنندگانی که می بایست پشت میز این مذاکرات حضور یابند، با توقف استخراج نفت مخالفت کند، در آنصورت، قراری در این خصوص اتخاذ نخواهد شد. مقررات سفت و سخت کشورهای اوپک تفاوتی نکرده است، اما اکنون که ایران (دومین تولید کننده از لحاظ سطح استخراج نفت) نیز «از این فرصت ها استفاده می کند»، رویارویی در سازمان اوپک شدت خواهد گرفت.

این خبر تاثیر منفی خود را بر نرخ مواد انرژی زا نشان داده است. از اوایل هفته، نرخ این مواد ٥ درصد کاهش یافته و به ٤/٣٨ دلار رسیده است.

اما، آیا اوضاع به راستی تا این حد رو به وخامت گذاشته است؟ ایران برای رسیدن به سطح قبلی استخراج نفت خود فاصله چندانی ندارد. در ماه فوریه، این کشور روزانه در حدود ٤/٣ میلیون بشکه نفت تولید کرد. با توجه به این که این اواخر، استخراج نفت در امریکا از ٦/٩ میلیون بشکه تا ١/٩ میلیون بشکه نفت کاهش یافته است، در مجموع، حجم تولید مازاد نفت چندان بالا نخواهد بود. و در نتیجه، نرخ آن نیز چندان کاهش پیدا نخواهد کرد.

اختصاص وام مربوط به احداث نیروگاه برق حرارتی برای روسیه نیز سودآور خواهد بود – در کار احداث این نیروگاه، شرکت های ما فعالیت خواهند کرد و پول ها مجددا به کشور باز خواهند گشت. این موضوع در خصوص برقی کردن خطوط راه آهن نیز صدق می کند.

نظام تجارت آزاد با ایران – راه مستقیم پیوستن این کشور به اتحاد گمرکی است. در این خصوص مذاکراتی انجام شده است. به گفته رجب صفراف، مدیر مرکز مطالعات ایران معاصر، این موضوع به طور اساسی اوضاع ژئو سیاسی را تغییر خواهد داد و در وضعیت اقتصادی نیز تاثیر مثبتی خواهد داشت.

اما، کل ماجرا به اینها محدود نمی شود. ایران در قبال مساله نفت نه فقط با روسیه، بلکه با تمامی جهان چانه زنی خواهد کرد. و اما در رابطه با حل و فصل مشکلات گاز رسانی که در زمینه ای از بروز دشواری ها در بازار «طلای سیاه» به فراموشی سپرده شده است، کشور روسیه می تواند به حساب همکاری با تهران به پیشرفت های جدی دست یابد.

اوضاع جاری را به ترتیب بررسی می کنیم. در اواخر سال ٢٠١٤ میلادی، پروژه احداث خط لوله جدید از روسیه به اروپا متوقف شد. اتحادیه اروپا در قبال طرح «خط لوله جنوب» ادعاهایی را مطرح کرد. قرار بود، صادر کننده اصلی گاز در این خط لوله کشور ما باشد. این طرح شامل سه پاکت انرژی اروپا است که براساس آن، چندین کشور می بایست جزء ارسال کنندگان گاز در مسیری به اروپا باشند.

اما، از علاقه کشورهای اتحادیه اروپا برای پیوستن به «خط لوله جنوبی» کاسته نشده است. هفته پیش، بلغارستان که قرار بود این خط لوله از خاک این کشور نیز امتداد پیدا کند، اعلام کرد که برای از سرگیری این پروژه اصرار دارد. از سوی ایتالیا و یونان نیز پیشنهادات مشابهی طرح شده است.

روسیه در همکاری با تهران می تواند در طرح «خط لوله جنوبی» تنوع ایجاد کند. روسیه می تواند خط لوله جداگانه ای را از ایران و از طریق خاک ارمنستان (چنین خط لوله ای وجود دارد، اما باید آن را گسترش داد) و سپس از طریق گرجستان (تفلیس با اجرای چنین طرحی موافق است) و سپس از دریای سیاه امتداد دهد که آنجا نیز به بخشی از خط لوله گاز روسیه متصل شود و تا سواحل بلغارستان برسد. مطالبات اتحادیه اروپا اجرا خواهند شد. روسیه مسیر صادراتی جدیدی را به دست خواهد آورد و البته، برای تحقق آن، به صرف زمانی ٣ – ٢ ساله نیاز است.

اما، زمان رو به گذر است. در سال ٢٠١٩ میلادی، مهلت توافق مربوط به حمل و نقل «سوخت آبی» روسیه به اروپا از طریق خاک اوکراین به پایان خواهد رسید. خطوط لوله اوکراین فرسوده شده اند و پاسخگوی نیازهای کنونی نیستند. احداث خطوط لوله جدید هم ارسال کنندگان و هم متقاضیان را خشنود خواهد کرد. به این ترتیب، ما از وابستگی به اوکراین خلاص خواهیم شد که همه ساله ما را تهدید می کند که به صادرات خود پایان خواهد داد. و اما، تهران در این زمینه، کمک اصلی مسکو خواهد بود.