«جُکی» که سعودی‌ها برای بازار نفت تعریف کردند

وزیر نفت ایران می‌گوید تصمیم عربستان و دیگر حاضران در نشست دوحه برای فریز تولید نفت «خنده دار» است.

به گزارش انتخاب، پس از آنکه زنگ خطر قیمت نفت به صدا درآمد و صحبت‌ها از لزوم برگزاری جلسه‌ای اضطراری با حضور غیراوپکی‌ها در کنار کشورهای عضو اوپک رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفت، وزیر نفت ونزوئلا سفر نفتی خود را برای جلب نظر غول‌های نفتی آغاز کرد، به نظر می‌رسد اما اختلافات آنقدر جدی باشد که چنین نشستی بهانه‌ای شده است برای صف‌آرایی رقبای قدیمی در مقابل هم.

نخستین گام برای نجات قیمت نفت را ونزوئلا برداشت؛ زمانی که وزیر نفت این کشور سفر خود به کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت را از روسیه آغاز کرد و سپس سراغ بزرگترین تولیدکنندگان نفت اوپک یعنی قطر، ایران و عربستان رفت تا آن‌ها را نیز به گردهمایی در یک اجلاس اضطراری به منظور کنترل عرضه و تقاضای نفت در بازار با هدف بهبود قیمت‌ها ترغیب کند.

نتیجه سفر دل‌پینو رضایت ایران، روسیه، عمان، عراق و برخی کشورهای نفتی دیگر برای برگزاری یک نشست اضطراری بود، اما ونزوئلا موفق نشد نظر یکی از این کشورها را برای برگزاری چنین نشستی جلب کند؛ ‌عربستان که با وجود موفقیت آمیز توصیف کردن نشست خود با وزیر نفت ونزوئلا صحبتی از شرکت در نشست اضطراری اوپک و غیر اوپک به میان نیاورد.

اما این سکوت پایان امیدها به ایجاد توافقی برای مدیریت بازار نبود، بلکه عربستان اگرچه از برگزاری نشست رسمی و اضطراری استقبال نکرد اما خود برنامه دیگری برای کشورهای نفتی ریخت.

چندی بعد دوحه میزبان عربستان سعودی،‌ روسیه، ‌قطر و ونزوئلا شد تا طی مذاکره‌ای پشت درهای بسته تصمیم مشترکی اتخاذ شود، این تصمیم مشترک مبنی بر توقف سقف تولید به میزان ماه ژانویه بود، اما مشروط.

نشست دوحه منجر به تصمیمی شد که در قرار شد در صورتی اجرا شود که همه غول های نفتی با آن موافقت کنند، آنچه با نام طرح فریز نفت مطرح شده است، منوط به موافق ایران و عراقی است که هر دو می گویند تولیدشان را بی هیچ شکی افزایش خواهند داد.

ایران اگرچه خود یکی از متقاضیان جدی برگزاری نشستی برای به دست گرفتن مدیریت بازار نفت بود، در نشستی که برای تصمیم‌گیری در این مورد در دوحه برگزار شد، جایی نداشت.

پس از نشست دوحه نوبت به نشست تهران رسید، نشستی که این بار با حضور کشوری برگزار شد که اگرچه از قیمت‌ پایین نفت خام ناراضی‌ است اما به نظر می‌رسد تصمیمی نیز به تن دادن به آنچه در نشست دوحه بریده و دوخته شده است، ندارد.

وزیر نفت ایران، در این نشست میزبان عادل عبدالمهدی وزیر نفت عراق، الوجیو دل پینو وزیر نفت ونزوئلا و محمد بن صالح الساده وزیر صنعت و انرژی قطر بود.

حال باید ایران و عراق در مورد آنچه که دیگران برای بازار نفت تصمیم گرفته اند موضع گیری کنند اما شرایط این دو کشور متفاوت است،‌ از یک سو ایران در آستانه جهشی در میزان عرضه نفت به بازارهای جهانی قرار دارد که با برداشته شدن تحریم‌ها و با هدف بازگشت به سقف تولید گذشته‌اش صورت می‌گیرد و از سوی دیگر عراق است که حالا ثمره سرمایه‌گذاری سال‌های گذشته خود در صنعت نفتش به بار نشسته، توانسته تولید نفت خود را افزایش دهد.

ایران در پی بازگشت به بازار نفت است و از این بازار سهمی را می‌خواهد که تحریم‌ها از چنگش درآورده‌اند و در دامن رقبایش گذاشته‌اند، سهمی که بارها وبارها از سوی مسئولان اعلام شده است که از آن به هیچ عوان چشم‌پوشی نخواهد شد و بازگشت به بازارهای نفتی در حال حاضر در اولویت بالاتری نسبت به وضعیت قیمت‌ها قرار دارد.

عراق نیز کشوری است که می‌خواهد تعریف جدیدی از حضور خود در بازار نفت خام ارائه دهد و حاضر نیست چشم بر سرمایه‌گذاری‌هایی که سال‌های گذشته برای افزایش تولید نفت خود کرده است ببندد.

نگاهی به تصمیم نفتی نشست دوحه

اما این مخالفت‌ها روی دیگری نیز دارد، آنچه در نشست دوحه بر آن توافق شده است، یعنی متوقف کردن سقف تولید در حد سقف ژانویه به نظر می‌رسد نتواند بازار را نجات دهد، سقف تولید اوپک در ژانویه 1.5 تا دو میلیون بشکه بیش از نیاز بازار بوده است و بنابراین چنین توافقی یعنی توافق بر سر ادامه مازاد عرضه نفت خام به بازار.

از سوی دیگر باید نگاهی نیز به توافق‌کنندگان کرد، عربستان و روسیه در سال‌های غیبت ایران، تولید و صادرات نفت خود را تا سر حد توان افزایش داده‌اند و طبق گزارش اوپک از سال گذشته روسیه، عربستان، ونزوئلا و قطر هیچکدام تولید نفت خام خود را در ماه‌های آخر این سال چندان افزایش نداده‌اند بنابراین می‌توان گفت احتمالا این کشورها توان عبور از سقف تولید خود در ماه ژانویه را ندارند.

بر این اساس نه تنها تصمیمی که در دوحه گرفته شده است، به معنای بازگرداندن تعادل به بازار جهانی اشباع شده نفت نیست بلکه توافق بر سر چیزی است که احتمالا بدون انجام این توافق نیز صورت می‌گرفت و هیچ یک از این کشورها توان افزایش تولید خود را نداشته اند.

اما نشست نفتی تهران نیز با یک نتیجه به پایان رسید؛ ایرانی که قویا تصمیم به افزایش میزان تولید و عرضه نفت خود طی ماه‌ها و احتمالا سال‌های آینده دارد و با قراردادهای جدید بازار سرمایه‌گذاری نفتی ‌اش را داغ می‌کند، می‌گوید با آنچه که در نشست دوحه مورد توافق قرار گرفته موافق است.

زنگنه پیش از این نشست درباره نگه داشتن سطح صادرات نفت به اندازه ماه ژانویه،‌ گفته بود که کشورهای توافق‌کننده نمیتوانند برای دیگر کشورها تصمیم بگیرند و احتمالا منظورش از حمایت از تصمیم تثبیت تولید نفت نیز نمی‌تواند همراهی با این تصمیم باشد.

همراهی ایران با تصمیمی که دیگر کشورها گرفته‌اند به نفع ایرانی که می‌خواهد به بازار جهانی نفت بازگردد نیست و البته عراق نیز شرایط مشابهی دارد، شاید به همین دلیل است که دیدار این دو وزیر کمی بیش از مدت نشست چهارجانبه تهران طول کشید.

زنگنه حالا می گوید همسایه ها در نبود ایران رویشان را زیاد کرده و تولیدشان را افزایش داده اند و به 10 میلیون بشکه در روز رسانده اند و در چنین شرایطی مطرح کردن موضوع فریز تولید نفت حرف جوک و خندده داری است؛ این صحبت های وزیر نفت ایران نقطه پایان بحث ها در مورد احتمال موافقت یا مخالفت ایران با طرح فریز نفت است.

ایران نه تنها تصمیمی برای همراهی با طرح فریز نفت ندارد و البته احتمالا موافقت اولیه‌اش با این طرح نیز به معنای این بوده است که کشورهای موافق می توانند این کار را انجام دهند اما برای دیگر کشورها نمی توانند نقشه ای این چنینی را پیاده کنند.

اگرچه زنگنه در صحبت هایش مستقیما به نام عربستان اشاره ای نکرده است، اما اشاره ای نه چندان پنهان به این کشور داشته و در پی آن سعودی نیز اعلام کرد که تولیداتش را ثابت نگاه نخواهد داشت.

طرح فریز نفت آن هم با صف آرایی رقبا در مقابل یک دیگر و تیر خلاص زنگنه به زباله دان دیگر تصمیمات نفتی پیوسته است و به نظر می رسد صحبت از کارآمدی اوپک با این حجم از اختلافات و نفتی و سیاسی بین دو قدرت بزرگ این مجمع دیگر قابل طرح نخواهد بود.