سرنوشت غایبان آزمون علمی خبرگان در کلاف کشف اجتهاد

غیبت برخی چهره‌های سرشناس در آزمون علمی خبرگان که توسط شورای نگهبان برگزار شد، این مسئله را قدری پیچیده و این سوال را مطرح کرد که بالاخره سرنوشت احراز صلاحیت این افراد چه می‌شود و آیا این شورا برای احراز صلاحیت علمی داوطلبان از راه‌های دیگر بهره خواهد برد؟

ثبت نامی‌های خبرگان پنجم 801 نفر بودند و از این تعداد، به گفته سخنگوی شورای نگهبان و دیگر اعضا، بیش از 500 نفر باید در آزمون علمی خبرگان شرکت می‌کردند. آزمون در روز 15 دی‌ماه از ساعت 9 صبح آغاز شد و بعد از دو بار تمدید در ساعت 15 و 30 دقیقه به پایان رسید. از لحظه آغاز آزمون تا لحظه پایانی، همه رسانه‌ها در انتظار چهره‌های سرشناس ماندند.

تنها کسانی که مشمول سه بند اطلاعیه شورای نگهبان باشند، می‌‌توانستند در آزمون شرکت نکنند؛‌ 1ـ اعضای فعلی مجلس خبرگان، 2ـ کسانی که در گذشته در آزمون خبرگان که از طرف شورای نگهبان برگزار شده شرکت نموده و از نظر علمی تأیید شده‌اند 3ـ کسانی که در آزمون پانزدهم شهریور 1394 شرکت نموده‌اند، اعم از آنان که تأیید شده‌اند یا خیر. شورای نگهبان همچنین تأکید کرده بود،‌ کسانی که فاقد تحصیلات حوزوی بوده و ثبت‌نام کرده اند نمی‌توانند در آزمون شرکت کنند.

با این حال،‌ روز 15 دی‌ماه، در میدان رسالت قم، در محل دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبری از برخی داوطلبان نامی و سرشناس نبود.

طبق اطلاعیه شورای نگهبان، با احتساب سه گزینه‌ای که از آزمون علمی معاف بودند، بیش از 100 نفر، غایب آزمون 15 دی‌ماه خبرگان رهبری بودند؛‌ جمعیتی که اگرچه از نظر کمی، تعدادشان بسیار کمتر از شرکت‌کننده‌هاست اما از نظر کیفی و وزن علمی و سیاسی، قابل توجه هستند.

نکته جالب‌تر اینکه، در میان غایبان آزمون سه‌شنبه، چهره‌هایی با گرایش‌های مختلف فکری و سیاسی، به ویژه از فهرست‌های جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و همچنین چهره‌هایی نزدیک به جبهه پایداری به چشم می‌خورند که حائز اهمیت است.

چهره‌هایی از جمله سیدمحمد غروی عضو جامعه مدرسین که در لیست تهران جامعه است، سید محمد سعیدی امام جمعه و تولیت آستان قم، علیرضا اعرافی رئیس جامعه المصطفی العالمیه، مرتضی آقاتهرانی، سید رضا تقوی، سید احمد حسینی خراسانی، محسن فقیهی، سیدمهدی میرباقری (نزدیک به جریان پایداری و نامزد جامعه مدرسین در البرز)، محمود امجد، محمد سروش محلاتی، سیدرضا برقعی (از شاگردان امام خمینی) و سید ضیا مرتضوی که همگی دعوت به آزمون شده بودند، در کنار سید حسن خمینی و سید محمد موسوی بجنوردی در آزمون شرکت نکرده‌اند. در جمع این افراد نیز، هستند افرادی که از امام(ره) حکم مسئولیتی داشته‌اند که لازمه تصدی آن سمت، داشتن اجتهاد است و مشخص نیست چرا از این افراد نیز برای شرکت در آزمون علمی دعوت به عمل آمده است.

طبق شنیده‌ها، برخی مراجع تقلید و علمای تراز اول، نسبت به دعوت برخی چهره‌ها به آزمون علمی شورای نگهبان و نحوه برگزاری آزمون علمی ابراز نگرانی کرده‌اند. ضمن آنکه، برخی ناظران نیز از ایرادات اطلاعیه شورای نگهبان بر مبنای قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری و آیین‌نامه اجرایی آن سخن گفته‌اند.

با این وصف، حتی صرف نظر از این شنیده‌ها، به نطر می‌رسد جایگاه علمی و همچنین گرایش‌های برخی غایبان آزمون علمی خبرگان، راهی باقی نمی‌گذارد جز اینکه شورای نگهبان به سبک دوره‌های گذشته، از ابزار دیگری نیز برای احراز صلاحیت علمی داوطلبان بهره بگیرد.

در چهار دوره گذشته انتخابات خبرگان، همواره شورای نگهبان، به تأییدات مراجع و شهادت اعضای وقت خبرگان درباره داوطلبان به چشم راهی جدی برای احراز صلاحیت علمی شماری از روحانیون کم‌سابقه‌تر در درس و بحث یا کم‌سن‌تر می‌نگریستند. ضمن آنکه آزمون علمی نیز در گذشته به قوت امروز نبوده و هر دوره نسبت به دوره قبل جدی‌تر و چارچوب‌دارتر برگزار شده است.

طبق قانون برگزاری انتخابات مجلس خبرگان، تشخیص صلاحیت علمی داوطلبان برعهده فقهای شورای نگهبان است و در این میان، سخنی از برگزاری آزمون به میان نیامده است.

در عمین راستا نجات‌الله ابراهیمیان، سخنگوی شورای نگهبان همزمان با پایان آزمون 15 دی‌ماه، به خبرگزاری فارس گفته است:‌ هر کدام از داوطلبان دعوت شده برای شرکت در آزمون علمی مجلس خبرگان رهبری که در این آزمون شرکت نکردند، امکان احراز شرط علمی درباره آنها وجود نخواهد داشت و فقهای محترم شورای نگهبان در این شرایط نمی‌توانند شرط علمی این داوطلب را تصدیق کنند و ممکن است منتهی به عدم احراز صلاحیت آن داوطلب شود.

وی با این حال، در گفت‌وگویی دیگر با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: برگزاری آزمون علمی صرفا بر عهده فقهای شورای نگهبان است؛ اما ممکن است برخی فقها در مراحل مختلف از علما و فضلای دیگری که مورد اطمینان آنها است کمک بگیرند.

ابراهیمیان در پاسخ به سؤالی مبنی بر جایگاه تأیید صلاحیت فقهی و علمی داوطلب از سوی مراجع معظم تقلید و علمای تراز اول، گفت: قانون‌گذار یک مرجع تعیین کرده که اقناع وجدانی اعضای آن مرجع که یک هیئت شش نفره فقهی است ملاک عمل خواهد بود. این اقناع وجدانی از راه‌های مختلفی ممکن است حاصل شود که بنده وارد جزئیات نمی‌شوم، علی‌القاعده این بستگی به نظر آن عضو فقهی شورای نگهبان دارد که موضوع را بررسی می‌کند، براین اساس اینکه از چه راهی به چنین قناعت وجدانی برسد محدودیتی در آن وجود ندارد.

قرار است نتایج آزمون علمی خبرگان، 30 دی‌ماه اعلام شود. شورا یک ماه فرصت دارد تا همه مراحل بررسی صلاحیت داوطلبان خبرگان رهبری را طی کند. حال باید دید، شورای نگهبان در مقابل فهرست غایبان آزمون علمی چه تصمیمی می‌گیرد.

*آنا