آیا ماموریت های اخوان المسلمین و داعش یکی است؟

مانی محرابی: زمانی که حسن البنا طرح تاسیس اخوان المسلمین در سال 1928 را در ذهن می پروراند، این فلسفه وجودی را برای آن در نظر گرفته بود: تعریفی جدید از اسلام و تمیز دادن آن با اسلام دروغین با هدف جلوگیری از نفوذ بیگانگان.

بعد از گذشت بیست سال از تاسیس، اخوان به گروهی تروریستی و زیرزمینی تبدیل شد، بعد از چند سال اعضاء آن به سوریه و عربستان سعودی گریختند و بعد از نشر افکارشان با کمک دانشگاه اسلامی مدینه موفق به برپا کردن شعبه هایی در آفریقا، هند و جنوب آسیا شده، به گروهی بین المللی با مرکزیت شعبه سوریه تحت حمایت مالی عربستان سعودی و با پشتیبانی فکری دانشگاه اسلامی مدینه تبدیل شدند.

به دلیل توجه حداکثری سازمان های اطلاعاتی ایالات متحده و هم پیمانانش به مسائل مربوط با کمونیسم، اخوان تا زمان شکل گیری و سازماندهی کامل از دید رادارهای سیا خارج بود و این امر اخوان و اسلام تندرو را در سایه امنیت قرار می داد.

اولویت ایالات متحده در خاورمیانه سرنگونی حافظ اسد و در آفریقا سرنگونی جمال عبدالناصر، هم پیمانان شوروی بوده و در این راستا تلاش های بین المللی فراوانی را نیز انجام می داد. یکی از این تلاش ها دستور به سعودی برای کمک های مالی به اخوان بود. بعد از حمایت عبدالناصر از حکومت ضد آمریکایی یمن در جنگ داخلی، ایالات متحده نیز حمایت های خود از اخوان را علنی تر کرد. این حمایت ها از یک سو به تشکیل شاخه افغانستان اخوان و از سوی دیگر به ورود سلاح های اخوان از اردن به سوریه منجر شد.

اخوان بعد از ورود گسترده به سوریه اقدام به جبهه گیری نظامی علیه حافظ اسد کرده، با اسرائیل بر سر رابطه ای مسالمت آمیز به توافق رسیده و برکناری حافظ اسد به معنای استیلای اخوان بر سوریه بود.

از سال 1980 و با ترور حافظ اسد، فعالیت های اخوان وارد فاز جدید خود و با نام جهاد اسلامی شد. هشت سال بعد شاخه ای از جهاد اسلامی به رهبری اسامه بن لادن در پیشاور با نام القاعده به فعالیت پرداخت و در سال 2001 ایمن الظواهری رهبر جهاد اسلامی و اسامه بن لادن رهبر القاعده در اقدامی به ادغام این دو گروه پرداخته و گروه قاعده الجهاد را تشکیل می دهند. این گروه دارای شعب مختلف در کشورهای خاورمیانه بود که منجمله می توان به گروه الشباب در سومالی، جبهه النصره در لبنان و سوریه، و گروه مرابطون در مالی اشاره کرد. شعبه قاعده الجهاد در عراق با نام القاعده عراق به رهبری ابومصعب الزرقاوی در سال 2004 اعلام موجودیت کرد و بعد از مرگ وی رهبری آن به دست ابوحمزه المهاجر افتاد. با مرگ ابوحمزه المهاجر معروف به ابو ایوب المصری به ظاهر القاعده عراق منهدم شد ولی عملا همچنان منسجم باقی مانده و تحت رهبری ابراهیم عواد ابراهیم البدری القرشی السامرائی از افراد بانفوذ القاده قرار می گیرد. فردی که آن را با نام ابوبکر البغدادی می شناسیم و تلاش اصلی اش در جهت برکناری بشار اسد و به دست گرفتن حکومت سوریه است. تلاشی که با اخوان در زمان حافظ اسد آغاز و با داعش در زمان بشار اسد ادامه دارد.

استیلای حکومت مورد حمایت ایالات متحده بر سوریه به نوعی نشانه گرفتن دو هدف است با یک تیر. اول، از بین رفتن پایگاه روسیه در مدیترانه و دوم، به دست آوردن پایگاهی فوق العاده مناسب از نظر استراتژی نظامی در خاورمیانه. دو هدفی که ایالات متحده از زمان حافظ اسد به دنبال آن بوده و اخوان و داعش دو بازیگر آن بوده اند، با نزدیک به نیم قرن تلاش.