آلودگی هوا، اژدهائی که خودمان ساختیم

محمود صباغی: در مقوله آسیب شناسی معضلات مختلف اجتماعی، تجزیه و تحلیل عوامل تشکیل دهنده آن معضل شرط ضروری است. دیگرآنکه یک معضل مشترک لزومآ دلیل مشابه و یکسان ندارد. بر همین مبنا، آلودگی هوای مثلآ تهران و میلان ایتالیا زائیده یک دلیل مشترک نیست. حتی دو شهر یک کشور نیزمثل تهران و شهرصنعتی اراک یک عامل مطلق مشترک ندارد.

درست است که برخی صنایع گزینش شده در اطراف کلان شهر تهران قراردارد اما بنا برنظراکثر کارشناسان شهری، مهمترین دلیل آلودگی هوای تهران – و ایضآ کلانشهرهای دیگر -  ناشی از تردد چندین میلیون وسائط نقلیه در سطح شهرهاست.

اتوموبیـلها ( که بعضآ از فرسودگی و اشکالات عمده فنی رنج میبرند) و موتورسیکلتها (که در شرائط ایده آل و بدون نقص فنی دوالی سه برابر یک اتوموبیل سموم آلاینده تولید میکنند) بعنوان ابزار بالقوه آلودگی، درهنگامه بروز ترافیک و راه بندانهای کشدار این توان مخرب به فعل در میاید. در بررسی معضل بزرگ وقدیمی " ترافیک" نیز دلیل عمده را باید در احساس مسئولیت و احترام به حقوق دیگران از سوی رانندگان جستجو کرد.بارها شاهد بوده ایم که دربحبوحه تردد روان در یک بزرگراه، کم کم سرعتها کاسته و درچشم بهم زدنی بزرگراه بسته میشود.زمان زیادی در عصبیّت و اتلاف وقت میگذرد تا بالاخره یک اتوموبیل فرسوده دیده شود که دچار نقص فنی شده است. بعبارت دیگر بی توجهی فردی دراستفاده نادرست از یک اتوموبیل اسقاطی، هزاران اتوموبیل دیگر را وادار به توقف ناخواسته و لاجرم تولید مواد آلاینده نموده است.

روی دیگر سکه نیزهمان داستان قدیمی نارسائیهای فرهنگی در هنگام رانندگی است.کسانی که شاید در حوزه اجتماعی از شان و شحصیت والائی هم برخوردار باشند امـّا به محض دست بردن به غربیلک فرمان اتوموبیل انسان دیگری میشوند مانند رانندگان دیگر با هر سطح و طبقه اجتماعی .

ظرّفـیت خیابانها و بزگراههای تهران شاید منطبق با استانداردهای جهانی نباشد امـّا با کمی جدیّت متولیان امر، پاسخگوی تردد خودروهای موجود هست. مشکل آلودگی هوای تهران را عمدتآ باید درارتباط با وسائط نقلیه و سپس در فرهنگ رانندگی و عدم احترام به قوانین راهنمائی جستجو کرد. بهمین دلیل معتقدم ساخت معبرهای شهری و بزرگراههای بیشتر، دردی از هزار توی ترافیک تهران درمان نخواهد کرد. نگاهی دقیق به علل بروز راهبندانهای طولانی نشان میدهد که توقفهای دوبله ، سوبله و خلافهای متعدد و زیرپا گذاشتن مکررقوانین رانندگی است که دلیل عمده ترافیک و توقف ناخواسته میشود. کیست که نداند کارکردن موتور وسائل نقلیه در حالت توقف چه آلاینده های مضاعفی را وارد تنفس شهروندان میکند؟

بی مناسبت نیست اشاره کنیم که در دو – سه سال اخیر شاهد شکل گیری یک معضل دیگر هستیم که با بی توجهی مسئولین شهری روزبروز گسترده تروقانونی تر(!) میشود. معضلی که از زیر پا گذاشتن حقوق عامّه آغازشده وبی تردید به سنگین تر شدن گره ترافیک و بروز درگیریهای فیزیکی میانجامد. معلوم نیست که برخی از صاحبان مشاغل و مالکین ساختمانها ، با استفاده از کدام حق فردی بخود اجازه داده اند که کنار خیابانها – که متعلق به عموم است – را به نفع خود مصادره کرده و با گذاشتن سطل زباله، صندلی شکسته و ... به احدی اجازه توقف ندهند و اعتراض به حق برخی ازمردم را با الفاظ رکیک پاسخ دهند؟ این پدیده جدید - که در آغاز شکل گیری قرار دارد-  مانند دیگر معضلات شهری برآینـد مستقیم شانه خالی کردن ادارات و سازمانهائی است که رسیدگی به آن را خارج از حیطه مسئولیت خود میدانند.

پدیده هائی مانند آلودگی هوا ، بمثابه یک زنجیری است که حلقه های آنراعملکرد نادرست برخی از شهروندان با سوء استفاده از چشم بستن متولیان قانونی تشکیل میدهد. بی توجهی به عملکرد خطای آن دسته از شهروندانی که یا نمیدانند و یا نمیخواهند بدانند که در حیطه زندگی شهری ،منافع عمومی اگر ارجح به منافع فردی نباشد قطعآ در یک سطح قرار دارند.

اژدهای آلودگی هوا از عناصرمختلفی تشکیل شده و غلبه بر آن در گرو عزم واراده جدی تک تک شهروندان و متولیان امور شهری است.