چرا یونان از سرنگونی جنگنده روسیه توسط ترکیه انتقاد می‌کند؟

به دنبال سرنگونی یک فروند هواپیمای جنگنده «سوخو - 24» روسیه توسط ترکیه این موضوع با واکنش متفاوتی در یونان به عنوان کشوری که دائما حریم هوایی این کشور از سوی هواپیماهای ترکیه مورد تجاوز قرار می‌گیرد، قرار گرفت. آقای کوتزیاس وزیر امور خارجه یونان در تماس تلفنی با لاوروف وزیر امور خارجه روسیه سرنگون شدن جنگنده ارتش این کشور را اقدام تحریک آمیزی از طرف دولت ترکیه دانست و حمایت آتن از مواضع پوتین رئیس جمهور روسیه از این اقدام ترکیه را مورد تاکید کرد. به گفته این مقام یونانی اقدام ترکیه نشانه خط مشی تحریک آمیز دولت اردوغان است. ترکیه سالها در موارد متعددی حریم هوایی یونان را نقض می‌کند. این اقدام غیردوستانه ترکیه علیه روسیه، نقض اهداف ائتلاف مبارزه با گروه داعش است. به اعتقاد روسها نیز با توجه به تجاوز مستمر حریم هوایی یونان توسط آنکارا در سال های اخیر، مسکو ماهیت تحریک آمیز سیاست‌های ترکیه را درک می‌کند.

آقای کامنوس وزیر دفاع یونان نیز طی مصاحبه‌ای با شبکه رادیویی Real این کشور ضمن اشاره به حمله به جنگنده روسی تاکید کرده است از اول سال جاری تا کنون 68 مورد تجاوز حریم ملی یونان و 21 مورد پرواز بر فراز جزایر یونانی به ثبت رسیده است. اگر ناتو می‌خواست اجرای مقررات را اعمال کند یونان می‌بایستی تمامی این جنگنده‌هایی که وارد حریم کشورمان شدند، را سرنگون می‌کرد. ناتو نباید با رویکرد یک بام و دو هوا به مسائل بپردازد و از یک سو نقض مقررات بین‌المللی توسط یکی از اعضای ناتو علیه عضو دیگر ناتو را نادیده گرفته و از سوی دیگر ادعای ترکیه مبنی بر تجاوز حریم هوایی این کشور برای مدت 17 ثانیه را قبول کند.

همزمان دانشگاه استان تسالونیک یونان با انتشار آماری در خصوص نقض حریم هوایی یونان توسط ترکیه اعلام کرد هواپیماهای نظامی ترکیه فقط در سال 2014 میلادی، 2244 بار حریم هوایی یونان را نقض کرده‌اند. موارد نقض حریم هوایی یونان توسط هواپیماهای نظامی ترکیه در سال 2014 نسبت به سال 2013 میلادی 636 بار بیشتر بوده است و نیروی هوایی ترکیه هیچ گاه در مورد نقض حریم هوایی یونان توضیحی ارائه نداده است. علیرغم آنکه چندین سال بود که تعداد پروازهای بدون اجازه ترکیه در حریم هوایی یونان کاهش یافته بود اما نقض حریم هوایی یونان توسط بالگردهای نظامی ترکیه اخیراً روبه افزایش است. 

درپی این حادثه گروهی از مردم یونان در اعتراض به سرنگونی هواپیمای جنگنده  در مرکز شهر آتن تجمع کردند و پرچم‌های ترکیه و آمریکا را به آتش کشیدند. معترضان خواستار خروج یونان از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) شدند. نیروهای پلیس یونان از نزدیک شدن معترضان به سفارت ترکیه جلوگیری کرده است.

روابط ترکیه و یونان علیرغم آنکه هر دو عضو ناتو هستند، بر اثر اختلافات در قلمرو آبی در دریای اژه و همچنین مسئله قبرس متشنج است. مجلس ترکیه در هشتم ژوئن 1995 در پی بروز بحران بر سر حاکمیت جزیره صخره‌ای «ایمیا» در دریای اژه که بطور ناگهانی دو کشور را در آستانه یک درگیری جدی قرار داد، طی بیانیه‌ای افزایش طول آبهای ساحلی یونان در این دریا از 6 به 12 مایل را عملی خصمانه و سبب جنگ ارزیابی کرد. اختلافات دو کشور در خصوص حدود فلات قاره، حریم هوایی و آبهای سرزمینی دریای اژه همچنان ادامه دارد و دو کشور از مواضع خود در این خصوص عقب‌نشینی نمی‌کنند. ورود غیرقانونی بالگردهای ترکیه در جزایر کوچک یونان از جمله فارماکونیسی، کونیلونیسی و آگاتونیسی ادامه دارد و آمارها نشان می‌دهد در سال 2014، بالگردهای نظامی ترکیه بارها حریم هوایی یونان را نقض کردند. 

یونان بارها مدعی نقض حریم هوایی و دریایی کشورش توسط هواپیماهای نیروی هوایی و کشتی‌های نیروی دریایی ترکیه شده است. ترکیه نیز مدعی است جنگنده‌های یونان در آب‌های بین‌المللی دریای اژه، جنگنده‌های ترکیه را هدف عملیات ایذایی قرار می‌دهند. اختلاف عمده دو کشور در مورد حریم دریایی و آب‌های سرزمینی دریایی اژه طی چند دهه ادامه داشته و طرفین یکدیگر را به نقض حریم دریایی متهم و هر یک بیم از آن دارند از دسترسی به آب‌های بین‌المللی در اژه محروم شوند. آتن مدعی است نيروی دريايی تركيه هر از چندی بطور گسترده وارد آبهای نزديك یونان می‌شود.

روابط آتن – آنکارا به دلیل منازعات دو کشور در خصوص حریم دریایی و آب‌های سرزمینی طی چند دهه ادامه داشته و خروج آتن از ناتو در 1984 و عدم برگزاری مانور مشترک در 1985 تیره‌تر شد. مخالفت هر دو کشور در زمینه حقوق مربوط به استخراج نفت در مناطق مورد نزاع دو کشور در دریای اژه موجب شدت گیری اختلافات طرفین شد. روابط آنکارا و آتن اگرچه از دهه 1990 تا حدود زیادی بهبود یافته است، اما دو کشور همچنان در موضوعاتی همچون قبرس، آبهای ساحلی در مرزهای دریایی دو کشور در دریای اژه و چگونگی ورود مهاجران غیر قانونی از طریق جزایر یونان با یکدیگر اختلاف نظر دارند. در سال‌های اخیر و در سفرهای رسمی مقامات عالی‌رتبه دو کشور و جلسات شورای عالی استراتژیک ترکیه - یونان موافقتنامه‌های متعدد سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی میان دو کشور گردیده است اما ادامه نقض حریم هوایی یونان از سوی هواپیماهای جنگی ترکیه و درگیری در اطراف کشتی‌های دو کشور در دریای اژه عملا مانع جدی در بهبود روابط فیمابین بوده است. یونان در این سالها اقدام به مدرنیزه نمودن بخش‌های مختلف ارتش خود نمود. 

عملکرد ضعیف دولت‌های گذشته یونان در رابطه با فعالیت‌هایی از این قبیل، از سوی احزاب مخالف دولت، نوعی عقب نشینی و یا فقدان استراتژی روشن در مقابل ترکیه تلقی می‌شود. از دیدگاه آنها این ضعف در نهایت موجب تشویق ترکیه به تشدید اقدامات تحریک آمیز علیه یونان می‌شود. در چنین مواقعی مقامات سیاسی یونان معمولا بر اجرای سیاست بازدارنده از سوی دولت جهت مجبور شدن ترکیه به رعایت حق حاکمیت یونان و حقوق بین‌المللی تاکید می‌کنند. از دیدگاه گروههای راست و ملی‌گرای یونان، عبور کشتی‌های ترکیه و یا نقض حریم دریایی یونان و تجاوز مکرر جنگنده‌های ترکیه به حریم هوایی کشورشان نشان دهنده اراده ترکیه جهت ایجاد تنش در منطقه است. 

با بروز چنین تنش‌هایی میان دو کشور، ترکیه نیز چنین اتهامی را متوجه یونان می‌کند. از دیدگاه ترک‌ها، مزاحمت جنگنده‌های نیروی هوایی یونان از دیگر نکات تنش زا در روابط دو کشور در سال‌های گذشته بوده است. در حالی که به گفته مقامات هر دو کشور قرار بود «دریای اژه به دریای صلح و جنگنده های دو کشور به نهاد صلح در این جزیره دریایی تبدیل شوند!» اما بنظر می‌رسد تا دستیابی به این مهم و حل تمامی مسائل دو طرف از جمله اختلافات تاریخی طرفین در آب‌های ساحلی دو کشور و حریم هوایی دریای اژه و یافتن راه حل ماندگار، هردو کشور راه طولانی در پیش خواهند داشت.

به دلیل نزدیکی جزایر یونان در اطراف خاک ترکیه هواپیماهای ترکیه در پروازهای معمول خود مرتکب نقض هوایی یونان می‌شوند و از ارائه اطلاعات پروازی هواپیماهای نظامی خود به یونان خودداری می‌کنند. آتن مدعی است خط FIR (منطقه اطلاعات پروازی آتن) تمام سرزمین یونان به علاوه بخشی از فضای بین‌المللی را دربر می‌گیرد، ادعایی که مورد پذیرش ترکیه نبوده و FIR

را منطقه بین‌المللی می‌داند. مجموعه اختلافات یاد شده باعث گردیده است یونان خرید تجهیزات هوایی، هواپیماهای مدرن و به روز نگهداشتن آموزش‌های هوایی را همچنان از اولویت‌های ارتش این کشور بداند.