هیچ نقشه‌ای از فقر در کشور وجود ندارد، اما «نداری» هر سال افراد بیشتری در ایران را به زیر خود می کشاند. طبق آمارهای منتشر شده از سال 84 به بعد تعداد فقیران در کشور روند افزایش قابل توجهی داشته است.
سست شدن احساسات نه تنها در بخش های گسترده ای از مردم شکل گرفته بلکه همین نگاه نیز در برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی کشور وجود دارد. مدیران و متولیان اقتصادی و رفاهی عملا فقر موجود در جامعه را نادیده می گیرند و هیچگاه به فکر اقداماتی که انجام می دهند نیستند. این نگاه به خوبی نشان می دهد که مسئولیت اجتماعی در برابر مردم وجود ندارد.
هیچ نقشه‌ای از فقر در کشور وجود ندارد، اما «نداری» هر سال افراد بیشتری در ایران را به زیر خود می کشاند. طبق آمارهای منتشر شده از سال 84 به بعد تعداد فقیران در کشور روند افزایش قابل توجهی داشته است. پیش تر گزارش هایی از زیر خط فقر بودن یک سوم جمعیت ایران حکایت داشت، اما قائم‌مقام وزیر تعاون، رفاه و امور اجتماعی، تنها از شناسایی ١٢ میلیون نیازمند در کشور خبر می‌دهد.
از سوی دیگر در تازه ترین اظهارات منتشر شده از سوی طراح نقشه فقر ایران برای یک خانواده 5 نفره در تهران خط فقر سه میلیون و دویست هزار تومان است. به گفته حسین راغفر، براین اساس 40درصد جمعیت کشور زیر خط فقر قرار می‌گیرند ضمن اینکه آمارهای رسمی ضرورتا دربردارنده گروه‌های بالای درآمدی و گروه‌های بسیار فقیر نیستند و تخمین‌هایی که زده می‌شود چندان گویای دقیق واقعیات نیست.
از آنجایی که خط فقر به عنوان یک شاخص اقتصادی از هزینه کل و درآمد کل به دست می آید اقتصاددانان بهتر می توانند در مورد چگونگی شکل گیری آن توضیح دهند و همیشه جای یک جامعه شناس در چند و چون و تحلیل بنیادی آن خالی می ماند. به همین دلیل این بار برای چگونگی رسیدن خط فقر به 3 میلیون و 200 هزار تومان و تحلیل فضای جامعه ایران به سراغ سعید معیدفر، جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران رفتیم و گپ و گفتی کوتاه با او داشتیم. معید فر بر این باور است که «سست شدن احساس مسئولیت» عمده ترین مشکلی است که برای جست وجوی دلایل فقر افسار گسیخته در ایران باید به دنبال آن بود. در ادامه مشروح گفت و گو با عضو انجمن جامعه‌شناس ایران را می خوانید.
آقای دکتر خط فقر باز هم پایین تر رفت. از دیدگاه شما منشا عمیق تر شدن فقر و نابرابری در کشور چیست؟
دلایل متعدی را می توان برای عمیق تر شدن خط فقر در ایران در نظر گرفت. اما به عنوان یک جامعه شناس و از دید جامعه شناسی باید عنوان کنم که یکی از مهترین دلایل این موضوع سست شدن احساس مسئولیتی است که تمام انسان ها به ویژه در کشور ما و در دوران مدرن پدیدار شده است. خدواند می فرمایید که تعهد کرده ایم که هیچ کس سر گرسنه بر بالین نگذارد و دچار فقر نشود. بنابراین من ریشه ای اصلی این موضوع را انسانی می بینیم. فقر پدیده ای است که همیشه بشر ابعاد گسترده تری برایش بستر سازی می کند.
امروزه بیشتر افراد اساسا به فکر منافع خودشان هستند و هیچگونه مسئولیتی در قبال انسان های دیگر برای خود قائل نمی شوند. در حالی که چینین پدیده ای در سالیان گذشته بسیار کمتر به چشم می خورد. به نظر من دلایل عمیق تر شدن خط فقر را در جامعه جستجو کرد. جامعه ای که احساس تعهد و مسئولیت خود را نسبت به افراد کم توان و فقیر کاملا از دست داده است. افرادی که بدون توجه به محیط اطرافشان سر در گریبان خود فرو برده اند و تنها به فکر منافع و انباشت ثروت بیشتر برای خود هستند.
آیا این نگاه در بخش های اقتصادی و اجتماعی نیز وجود دارد؟
بله می توان به راحتی این سهل انگاری ها را در برنامه ریزی های انجام شده به صورت محسوس دید. سست شدن احساسات نه تنها در بخش های گسترده ای از مردم شکل گرفته بلکه همین نگاه نیز در برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی کشور وجود دارد. مدیران و متولیان اقتصادی و رفاهی عملا فقر موجود در جامعه را نادیده می گیرند و هیچگاه به فکر اقداماتی که انجام می دهند نیستند. این نگاه به خوبی نشان می دهد که مسئولیت اجتماعی در برابر مردم وجود ندارد.
زمانی که منافع همگانی در یک جامعه در نظر گرفته نشود و انسان مدرن نسبت به جامعه و افراد غفلت کند نتیجه ای حزن برانگیز جز گرسنگی و فقر در پی نخواهد داشت.
به عنوان یک جامعه شناس اگر بخواهید برای شرایط موجود راهکاری ارائه دهید چه پیشنهادی دارید؟
امروزه در جوامعی که با ابعاد بیشتر فقر فرهنگی، آموزسی و اقتصادی رو به رو هستیم ارائه دادن راهکار مسلما نیاز به مطالعه و نظرات اندیشمندان مختلف را دارد. اما بدون شک برنامه ها را باید ارزیابی کرد و مسئولان به خوبی بدانند که هرگونه از اقدامات، سیاست ها و مداخله های که انجام می دهند، می تواند چه عواقبی داشته باشد. اما به طور کلی اگر بخواهم راهکاری آن هم به صورت کلان مطرح کنم، توجه ها را به سمت نیاز به یک تغییر رویکرد اساسی جلب می کنم. رویکردی که در بسیاری از کشورهای مختلف دنیا امتحان شده و می تواند به صورت یک الگو در جامعه ما نیز اجرایی شود. ما باید متوجه پیامدهای تبعیض آمیز در رفتارهای خود و در سطح جامعه باشیم.
منبع: صدای اقتصاد