طغیان قنات در بیرجند/مسجد تاریخی را آب‌برد

بارش ۱۵ دقیقه‌ای باران در بیرجند سبب طغیان چهار ساعته قنات قصبه این شهرستان شد و مسجد تاریخی پایین شهر را زیر آب برد.

بارش باران که از شب گذشته درخراسان جنوبی شروع شده بود به برخی از مناطق این استان در حالی خسارت وارد کرد که دستگاه های خدمات رسان در زمینه مدیریت بحران غافلگیر شدند.

بارش رگباری باران که در شهر بیرجند حدود ۱۵ دقیقه بیشتر طول نکشید سبب جاری شدن روان آب‌ها و آب‌گرفتگی بسیاری از معابر شهر شد، باوجود اینکه حجم بارندگی نسبت به سایر استان‌ها و شهرها کم بود اما ظرفیت پایین کانال‌های آب در سطح شهر بیرجند و مسدود بودن برخی از این کانال‌ها به دلیل انباشته شدن زباله سبب آب‌گرفتگی برخی معابر ازجمله میدان معصومیه، میدان قدس، سجادشهر و بخشی از خیابان مدرس شد.

علاوه بر آب‌گرفتگی معابر، بارندگی ۱۵ دقیقه‌ای در شهر بیرجند سبب ریزش برخی از قنات‌ها ازجمله قنات قصبه شد، ریزش این قنات درست در مقابل مسجد جامع پایین‌شهر که یکی از مساجد تاریخی با قدمت ۲۰۰ ساله در بیرجند است، سبب شد که انبار این مسجد با تمامی امکانات و تجهیزات آن ازجمله دستگاه‌های صوتی، یخچال، فریز و ... زیرآب رفته و علاوه بر آن خانه‌یکی از همسایه‌های مسجد دچار خسارت شود.

اهالی محل دلیل این ریزش را باز بودن قنات در مسیر رودخانه و پل موسی بن جعفر عنوان کرده که درواقع شهرداری به دلیل احداث پل در مسیر موسی بن جعفر باید این مسیر را مسدود می‌کرد.

عدم بسته شدن قنات در مسیر رودخانه سبب شد تا حجم بالایی از آب باران وارد قنات شده و در انتها دریکی از محله‌های شهر و در نزدیکی مسجد تاریخی بیرجند سرباز کند.

بارش باران از یک طرف خساراتی به بار آورده و از طرف دیگر این سوال را به ذهن متبادر می کند که چرا شهری با این قدمت وسابقه باید در مقابل بحرانی این چنینی غافلگیر و توانایی سازگاری با آن را نداشته باشد؟

یکی از اعضای هیئت‌امنای مسجد جامع پایین‌شهر در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: بعدازاینکه بارش باران در بیرجند تقریباً به پایان رسید حدود ساعت هفت و ۳۵ دقیقه صبح امروز به‌یک‌باره حجم بالایی از قنات بیرون زده و وارد انبار مسجد و یکی از خانه‌های اطراف مسجد شد.

محمد بیابانگرد دلیل این حادثه را مربوط به باز بودن یکی از مجاری قنات در محل پل موسی بن جعفر دانسته و می‌گوید: این قنات به دلیل نداشتن آب درگذشته پرشده اما به دلیل احداث پل در محل خیابان موسی بن جعفر قسمتی از آن بازشده که باید پیمانکار این مسیر را می‌بست.

وی بابیان اینکه همین امر سبب شد که حجم بالایی از آب وارد قنات شده و درست در مقابل مسجد جامع طغیان کند، بیان کرد: در این حادثه آب قنات وارد انبار مسجد شده و تمامی تجهیزات آن زیرآب متأسفانه دستگاه‌ها هیچ‌گونه آمادگی نداشتند چراکه هلال‌احمر بعد از حادثه با سه موتورپمپ به محل حادثه آمد اما همه دستگاه ها خراب بود و عملاً کاری انجام ندادند. رفتند.

بیابانگرد این را نیز اضافه می‌کند که اعضای هیئت‌امنای مسجد بارها این موضوع را پیگیری و نامه‌های زیادی به شهرداری نوشته و در مورد این موضوع هشدار داده‌اند.

وی به نحوه خدمت‌رسانی دستگاه‌های امدادرسان اشاره‌کرده و می‌گوید: متأسفانه دستگاه‌ها هیچ‌گونه آمادگی نداشتند چراکه هلال‌احمر بعد از حادثه با سه موتورپمپ به محل حادثه آمد اما همه دستگاه ها خراب بود و عملاً کاری انجام ندادند.

این عضو هیئت‌امنای مسجد جامع البته این را هم یادآور می‌شود که تنها دستگاهی که واقعاً به حل مشکل کمک کرد آتش‌نشانی بوده است.

به گفته وی حدود چهار ساعت آب با دهنه پنج‌متر از زمین خودجوش بالاآمده و وارد مسجد و منازل اطراف شده است.

بیابانگرد با اشاره به اینکه بعد از حدود چهار ساعت تلاش بالاخره آب‌بند آمد و شهرداری مسیر رود را بازکرده است، بیان می‌کند: رفع این مشکل موقتی خواهد بود و با توجه به‌پیش بینی وقوع بارندگی بیشتر طی امروز و فردا احتمال دوباره طغیان قنات وجود دارد.

وی اضافه می‌کند: در حال حاضر مسیر آب از مسجد جامع تا عباس‌آباد بسته است و اگر این مسیر باز می‌بود شاهد این حادثه نبودیم.

باوجود همه این مسائل، شهردار بیرجند، شهرداری را مسئول قنات‌ها نمی‌داند و در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: من به دنبال انداختن تقصیر به گردن ارگان دیگری نیستم اما شهرداری متولی قنات‌های سطح شهر نیست.

عباسعلی مدیح با اشاره به اینکه مشاور شهرداری قبل از این نیز نسبت به این موضوع هشدار داده است، ادامه می‌دهد: شهرداری از آب منطقه‌ای خواسته که تا نقشه قنات‌های سطح شهر را به شهرداری واگذار کند تا قنات‌هایی که قابل‌استفاده است لایروبی شده و مابقی نیز که قابل‌استفاده نیست پرکنیم.

وی عنوان می‌کند: با توجه به اینکه ظرفیت قنات‌ها محدود است امکان ریزش آن‌ها به دلیل بارندگی وجود دارد و این موضوع باید تعیین تکلیف شود.

شهردار بیرجند بابیان اینکه من عدم آمادگی شهرداری برای بارندگی‌های اخیر را به‌هیچ‌عنوان نمی‌پذیرم، بیان می‌کند: جوی‌های آب سطح شهر به لحاظ بارندگی هیچ مشکلی ندارند بلکه ما در مدت ۱۵ دقیقه حدود ۸.۵ میلی‌متر بارندگی داشته‌ایم که این طبیعی است که حجم آب از ظرفیت کانال‌ها بیشتر باشد.

مدیح اضافه می‌کند: بیشتر کانال‌های آب سطح شهر بیرجند قدیمی و مربوط به ۲۰ سال قبل است و ما طی دو سال گذشته حدود سه هزار متر اجرای جوی آب در بیرجند داشته‌ایم.

وی البته این را نیز می‌گوید: البته در کانال‌هایی که در چند سال اخیر ساخته‌شده است می‌توان کانال‌ها را به‌گونه‌ای اجرا کرد که ظرفیت بیشتری داشته باشند و این طرح توسط مشاور در حال بررسی است تا جاهایی که ظرفیت کانال کمتر است برطرف شود.

شهردار بیرجند به جنس خاک استان اشاره می‌کند و می‌گوید: طبق نظر کارشناسان جنس خاک استان به‌خصوص در اطراف شهر بیرجند به‌گونه‌ای است که بعد از هفت دقیقه بارندگی شدید، آب در سطح زمین جاری می‌شود.

مدیح جاری شدن سیلاب و گرفتگی معابر بعد از بارندگی را امری طبیعی عنوان کرده و می‌گوید: در تمام دنیا حتی در کشور آمریکا که بهترین کانال‌ها رادارند بارندگی شدید سبب جاری شدن سیل و آب‌گرفتگی معابر می‌شود.

باوجوداینکه مسئولان مدیریت بحران و کارشناسان هواشناسی در مورد وقوع سیلاب در روزهای گذشته هشدار داده بودند اما به نظر می‌رسد بسیاری از دستگاه‌های خدمات رسان آمادگی کافی در برابر این حادثه را نداشته‌اند.

علاوه بر این ریزش قنات‌ها که به دلیل سال‌ها خشک‌سالی خشک‌شده اما همچنان باز هستند، خطری است که خانه‌هایی که در مسیر این قنات‌ها هستند را تهدید می‌کند، خطری که تنها محدود به امروز نیست و نه‌تنها درگذشته نیز شاهد ریزش این قنات‌ها بوده‌ایم بلکه با توجه به‌احتمال وقوع بارندگی‌های بیشتر در استان طی روزهای آینده نیز احتمال ریزش آن ها وجود دارد.