داروها نخستين عامل‌مسموميت در‌ايران

داروها، نخستين عامل مسموميت در كشور به شمار مي‌روند. مسكن‌هاي غيرمخدر، تب‌برها و داروهاي ضد رماتيسمي، نخستين دسته داروهاي ايجاد‌كننده مسموميت در ايران هستند و پس از آن داروهاي دسته اعصاب و روان مانند داروهاي خواب‌آور و ضد صرع قرار دارند. روز گذشته دبير ستاد مركزي و مركز ملي اطلاع‌رساني داروها و سموم سازمان غذا و دارو ضمن ارائه توضيحاتي درباره هفته پيشگيري از مسموميت، عمده علت مراجعه به بيمارستان‌هاي مرجع مسموميت‌ را مسموميت‌هاي دارويي دانست. اين در حالي است كه در سال 93، 778 نفر، در سال 92، 747 نفر، در سال 91، 599 نفر، در سال 90، 627 نفر و در سال 89، 551 نفر بر اثر مسموميت‌هاي دارويي، جان خود را از دست دادند.
 
بسياري از مسموميت‌هاي دارويي عمدي هستند اما بايد براي مسموميت‌هاي دارويي غيرتعمدي در سالمندان، افراد دچار اختلال بينايي، افرادي كه اشتباه دارو را مصرف مي‌كنند و كودكان، اطلاع‌رساني‌هاي وسيع انجام شود. درصد مسموميت‌هاي دارويي در كشور سال به سال افزايش مي‌يابد. اگر مسموميت، دستگاه تنفسي فرد را تحت تاثير قرار دهد، قدرت مغز ظرف چند دقيقه از بين رفته و فرد يا مي‌ميرد يا اگر زنده بماند، بدنش تا آخر عمر در حالت نيمه كاره قرار مي‌گيرد. مصرف زياد برخي داروها نيز روي كبد تاثير گذاشته و ظرف يك هفته تا 10 روز، كبد را از بين مي‌برد و فرد بايد دنبال پيوند كبد باشد. همچنين مسموميت‌هاي دارويي مي‌تواند ظرف چند روز كليه را از بين ببرد و حتي ممكن است معده را سوراخ كرده و فرد تا 10 بار عمل جراحي انجام دهد كه تمام اين موارد به وفور مشاهده شده است.  

 درمان دارويي و عوارض ناخواسته آن
زماني كه داروها به عنوان يك راه‌حل و علاج قطعي براي درمان بيماري‌هايي كه تا پيش از اين مصائب بسیاری را برای انسان سبب شده بود، معرفي شدند، به سرعت همه‌گير شده و افراد از آن استقبال كردند اما اين روزها همان داروها به آفت جان بشر تبديل شده است. برخي تصور مي‌كنند اصطلاح سوءمصرف داروها فقط به داروهاي غيرقانوني مانند انواع مواد مخدر اطلاق مي‌شود در حالي كه هر دارويي اگر زياد و بدون دليل مصرف شود عوارض مسمويت را ايجاد مي‌كند. به جز انواع مواد مخدر كه درباره آنها از اصطلاح سوءمصرف استفاده مي‌شود موارد زيادي از سوءمصرف داروهاي مختلف نيز گزارش شده است. براي مثال داروهاي آنابوليكي كه جوانان براي بدنسازي استفاده مي‌كنند، داروهاي افزايش تمركز كه دانشجويان شب امتحان مصرف مي‌كنند، انواع داروهاي كمكي و ترك اعتياد مانند ترامادول‌ها و انواع داروهاي لاغري در دسته پرمصرف‌ترين داروهايي كه ايجاد مسمويت مي‌كنند، طبقه‌بندي مي‌شوند. از سوي ديگر انواع داروهاي مسكن و آرام‌بخش به دليل اينكه در هر دوره مصرف دوز بدن فرد مصرف‌كننده را بالا مي‌برند، باعث مي‌شوند در هر بار استفاده فرد مايل باشد ميزان بيشتري از دارو را وارد بدن خود كند كه اين به مرور زمان مقاومت دارويي و اعتياد را در پي خواهد داشت. مصرف الكل نيز در دسته مسموميت‌هاي دارويي و سوءمصرف داروها قرار مي‌گيرد.  

 سير صعودي مرگ بامسموميت‌هاي دارويي
دبير ستاد مركزي و مركز ملي اطلاع‌رساني داروها و سموم سازمان غذا و دارو با بيان اينكه بسياري از ضايعات ناشي از بروز مسموميت‌ها به سادگي قابل پيشگيري هستند، گفت: امروزه شيوه جديد زندگي و دسترسي آسان به انواع مواد شيميايي، داروها، سموم و... بدون داشتن اطلاعات كافي از نحوه نگهداري، مصرف، عوارض، خطرات و هشدارهاي مربوط به آن، شيوع مسموميت‌هاي اتفاقي و تعمدي را در جامعه به ميزان زيادي افزايش داده است. طلعت قانع ادامه داد: آمار بالاي مصرف داروها در جامعه، از يك سو احتمال بروز تداخلات دارويي را بالا خواهد برد و از سوي ديگر اشتباهاتي كه ضمن تجويز و مصرف دارو به صورت ناخواسته صورت مي‌گيرد، ممكن است بيمار را به سمت مصرف مقادير بالاتر داروها سوق دهد. اين امر خصوصا در مصرف دارو توسط سالمندان حائز اهميت است. به گزارش ايسنا، او به آماري از سازمان پزشكي قانوني اشاره كرد و گفت: بنابر اعلام سازمان پزشكي قانوني كشور در سال‌هاي اخير مرگ ناشي از دارو از عدد زير 10 درصد به مقادير بيش از 16 درصد افزايش يافته است. اين در حالي است كه بالاترين علت مراجعه به بيمارستان‌هاي مرجع مسموميت در كشور، ناشي از مسموميت دارويي است. بر اساس آمارهاي دريافت شده از چهار بيمارستان مرجع مسموميت در كشور، بيمارستان‌هاي لقمان حكيم و بهارلو در تهران، بيمارستان امام رضا(ع) در مشهد و بيمارستان نور و حضرت علي اصغر (ع) در اصفهان، مشاهده مي‌شود كه مسموميت دارويي عمده علت مراجعه به بخش مسموميت‌ها است.  

 همين داروهاي ساده اعتيادآورند
مصرف خودسرانه دارو در كنار پزشكاني كه بي‌دليل و بدون داشتن اطلاعات و تخصص كافي براي بيماران خود دارو تجويز مي‌كنند باعث شده در كشور ما روند مسمويت دارويي رشد صعودي را تجربه كند. رئيس انجمن متخصصان داخلي ايران در زمينه مسموميت دارويي به «آرمان» مي‌گويد: اگر دارويي هم به صورت آمپول و هم به صورت قرص و كپسول موجود باشد، توصيه ما اين است كه بيمار حتي‌الامكان داروي خوراكي مصرف كند، زيرا هر تزريقي مي‌تواند يك واكنش به همراه داشته باشد و بروز حساسيت از جمله مهم‌ترين عوارض داروهاي تزريقي است و بيشترين آمار مسموميت‌ها نيز به همين دليل است. ايرج خسرونيا مي‌افزايد: متاسفانه بسياري از افراد بر اين باورند كه داروي خوراكي بي‌تاثير است و فقط با آمپول زدن بيماري‌شان بهبود مي‌يابد. حتي بيماراني هم وجود دارند كه با مراجعه به پزشك از او مي‌خواهند كه برايشان داروي تزريقي تجويز كند و استدلال‌شان هم اين است كه داروي خوراكي بر بدن آنها تاثيري ندارد. حتي هرگز به پزشكي كه براي‌شان داروي تزريقي تجويز نكند، مجددا مراجعه نمي‌كنند؛ مگر اينكه حداقل يك قلم داروي تزريقي (مثلا Bكمپلكس) در نسخه آنها وجود داشته باشد. او مي‌افزايد: يكي از باورهاي غلط است كه خيلي‌ها فكر مي‌كنند اگر پني‌سيلين بزنند، سرماخوردگي‌شان زودتر خوب مي‌شود، غافل از اينكه 99درصد سرماخوردگي‌ها و انواع آنفلوآنزا ويروسي هستند و درمان آنها هيچ نيازي به آنتي‌بيوتيك ندارد (نه خوراكي، نه تزريقي). از طرفي عملكرد آنتي‌بيوتيك‌ها يك شمشير دولبه است و عوارض زيادي به همراه دارد. خسرونيا درباره عوارض مصرف خودسرانه داروها تاكيد مي‌كند: مشكلات كبدي و كليوي از مهم‌ترين عوارض مصرف بي‌رويه آنتي‌بيوتيك‌هاست. در عين حال، مصرف بي‌مورد آنتي‌بيوتيك‌ها موجب مي‌شود بدن نسبت به اين دارو مقاوم شود و در صورت نياز هم مصرف آنها تاثيري در بهبود بيماري نداشته باشد. اين پزشك متخصص با بيان اينكه پزشكان با تجويز غيرموجه اين داروها مصرف بي‌رويه آنها را در جامعه رواج مي‌دهند، مي‌گويد: مسكن‌ها، آنتي‌بيوتيك‌ها و مولتي‌ويتامين‌ها از جمله داروهايي هستند كه مثل نقل و نبات توسط ايرانيان مصرف مي‌شوند و اصلا در هيچ جاي دنيا به اندازه ايران دارو بدون تجويز پزشك مورد استفاده قرار نمي‌گيرد. ما عادت كرده‌ايم كه با احساس كوچك‌ترين دردي مسكن بخوريم يا با احساس هرگونه ضعفي آمپول ويتامين بزنيم اما به اين موضوع دقت نمي‌كنيم كه مصرف همين داروهاي به ظاهر ساده، اعتيادآور است و حتي مصرف آسپرين روزانه بدون تجويز پزشك، سلامت فرد را به خطر مي‌اندازد.

ارمان