پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : ماه مهر در سیاست خارجی ایران با دو رویداد متفاوت آغاز شد؛ اولی ماهیت فاجعه را داشت و دومی صورت یک فرصت سیاسی. فاجعه در «منا» بروز کرد و فرصت سیاسی در نیویورک. کاروان دیپلماسی ایران در آغاز مأموریت مهم خویش در مقر سازمان ملل بود که قربانی شدن صدها زائر در منا، فضای ایران و منطقه را در اندوه و ماتم فرو برد.
با وقوع فاجعه «منا» مأموریت تیم دیپلماسی ایران در نیویورک سمت و سوی تازه‌ای یافت. اجلاس سازمان ملل به عنوان قوی‌ترین تریبون جهانی اکنون برای روحانی یک فرصت بزرگ بود تا حق و حقوق زائران قربانی در منا را پیگیری و مطالبه کند.
سعودی‌ها که هنوز از شوک توافق هسته‌ای خارج نشده‌اند، باور نمی‌کردند که روحانی و ظریف موضوع منا را به صحن سازمان ملل بکشانند. سعودی‌ها که از ابتدای وقوع فاجعه عزم خویش را برای سانسور ماجرا جزم کرده بودند، اکنون با وضعیتی روبه‌رو شدند که در آن موضوع منا به محور ثابت مذاکره سران و نمایندگان بلندپایه جهان تبدیل شد تا جایی که رئیس‌جمهوری ایران در نخستین و مهم‌ترین سخنرانی خویش در جمع نمایندگان 190 کشور مدیریت سعودی‌ها در حج را به چالش کشید.
نخستین پیامد کشیده شدن پرونده منا به تریبون سازمان ملل، این بود که افکار عمومی جهان نسبت به عمق فاجعه آگاهی یافتند. فاجعه‌ای که سعودی‌ها به تأسی از سیاست پنهانکاری می‌خواستند سربه مهر بماند به موضوع روز جهان تبدیل شد. در میان دیپلمات‌های 5 قاره دیگر کسی نبود که از اتفاقات تلخ منا، اظهار تأسف نکند. حتی نزدیک‌ترین شرکای سعودی از فرانسوا اولاند گرفته تا نواز شریف زبان به سرزنش و نقد عملکرد ریاض گشودند.
اتفاق دومی که شوک بزرگ بر سعودی‌ها وارد کرد، آنجا بود که محمدجواد ظریف طرح بازنگری در اداره مناسک حج را به میان وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی برد. طرحی که سعودی‌ها تحت هیچ شرایطی حاضر به شنیدن آن نبودند و سالیان طولانی خط قرمز سعودی‌ها به حساب می‌آمد.
اثرات حرکت دیپلماسی ایران در کشاندن پرونده منا به متن مذاکرات سازمان ملل بلافاصله در رفتار سعودی‌ها آشکار شد. امپراتوری رسانه‌ای عربستان با محوریت العربیه پیکان حملات خویش را متوجه روحانی و ظریف کردند. وزیر خارجه سعودی عادل الجبیر در نشست خبری خود با بمباران پرسش‌های خبرنگارانی روبه‌رو شد که هر کدام از دلیل بی‌تدبیری و مرگ خاموش زائران می‌پرسیدند.
آخرین پرده از مواجهه دیپلماتیک میان ایران و طرف سعودی دیشب در سازمان ملل به نمایش درآمد. زمانی که دوربین رسانه‌ها در تالار مجمع عمومی از یک سو انتقادهای صریح روحانی علیه ریاض را به تصویر کشیدند و در سوی دیگر چهره برافروخته هیأت دیپلماسی سعودی را به نمایش گذاشتند.
اکنون هیأت دیپلماسی ایران تحت تأثیر فاجعه منا به طور زودهنگام به پایان می‌برد که اتفاقات شگفتی در حاشیه این سفر در محافل داخلی بروز کرده است. سفر روحانی و تحرکات دیپلمات‌های ایران با همه بازتاب‌های کوبنده‌ای که در جهان عرب داشت در رسانه‌های داخل در دایره تنگ‌نظری‌های جناحی گرفتار آمد. شبکه تندروهای داخل کشور با همان عینک بدبینانه و غرض‌آلود در سفر نیویورکی روحانی نظاره کردند که توافق هسته‌ای را به بوته فراموشی یا تحریف سپرده بودند.
طنز تلخ ماجرا این است که در همه ساعت‌ها و لحظه‌هایی که روحانی و ظریف بی‌وقفه پیگیر فاجعه منا بودند؛ جمعی در اتاق‌های جنگ روانی به دنبال این شگرد بودند که چگونه با خبر فاجعه منا مأموریت ملی و بین‌المللی دولتمردان را سانسور کنند. برای درک این اتفاق شگفت و تلخ کافی است صفحات یک هفته اخیر مطبوعات را تورق کنید؛ حتی روزی که رسانه‌های پرآوازه سعودی مثل
الشرق الاوسط با بغض و ناراحتی مواضع روحانی در ماجرای منا را در صفحه اول خویش منعکس کردند، شبکه رسانه‌های تندروها حتی از درج یک خبر کوتاه در صفحه اول خود امتناع ورزیدند.
شاید چندان دور از انتظار نبود که شبکه رسانه‌ای سازمان‌های مخالف دولت اطلاع‌رسانی از سفر روحانی را تعطیل کنند اما تکرار و تداوم این اتفاق در مطبوعات منسوب به رسانه ملی بسی مایه تأمل است. نسخه مکتوب رسانه ملی درست روزی که روحانی با صدای رسا از حقوق ایران در ماجرای منا سخن گفت خبرهای سفر روحانی را به تیغ سانسور سپرد.
* آفرین چیت‌ساز اول/ایران