چالش‌های جانشین ملک سلمان

یک روزنامه آمریکایی در گزارشی به چالش‌های جانشین آتی پادشاه سعودی پرداخته است.

به گزارش تسنیم، دیوید ایگناتیوس، یادداشت‌نویس نشریه واشنگتن‌پست در گزارشی درباره چالش‌های جانشین آتی ملک سلمان، پادشاه عربستان نوشت: اوباما در شرایطی جمعه گذشته با ملک سلمان، پادشاه عربستان دیدار کرد که مقامات آمریکایی شاهد رقابتی بر سر جانشینی ملک سلمان هستند که بین فرزند جوان جاه‌طلب وی با ولی‌عهد کنونی که یک شریک امنیتی طولانی‌مدت ایالات متحده است، جریان دارد.

سلمان ۷۹ ساله را در دیدارها پسرش محمد بن سلمان همراهی می‌کرد، کسی که گمان بر این است که در ۳۰ سالگی به سمت جانشین ولی‌عهد، وزیر دفاع و مقام ارشد برنامه‌ریزی اقتصادی این کشور دست یافت. به طور رسمی وی پس از محمد بن نایب ۵۶ ساله که برای سال‌ها رئیس دستگاه اطلاعاتی و وزیر کشور عربستان و متحد کلیدی آمریکا در عملیات ضد القاعده بود، دومین نفر برای کسب سمت پادشاهی این کشور است.

هر دو طرف دیدار صورت گرفته در کاخ سفید را موفق ارزیابی کردند. محمد بن سلمان نیز زمینه تقویت روابط راهبردی را که می‌تواند پیوندهای تجاری و اقتصادی این کشور پادشاهی و آمریکا را فراتر از نقش یک صادرکننده نفت خام ارتقا دهد، مهیا کرد. در این دیدار اوباما هشدار داد که حمله تحت رهبری عربستان به یمن که توسط محمد بن سلمان هدایت می‌شود، ممکن است باعث چیزی شود که به گفته یک مقام ارشد دولت آمریکا یک وضعیت «فاجعه‌بار» انسانی باشد که «به طرز غیرقابل اجتنابی می‌تواند به داخل عربستان بکشد».

مقامات ایالات متحده طی هفته‌های اخیر به سیاست تجاوزکارانه محمد بن سلمان و احساس فریب سیاسی درون این کشور اشاره کرده‌اند. محمد بن سلمان در ماه آوریل بود که با عنوان جانشین ولی‌عهد به صف شاهزادگان منتظر تصدی مقام سلطنت پیوست، زمانی که مقرن بن عبدالعزیر از مقام نیابت ولی‌عهد برکنار شد و محمد بن نایف که در آن زمان جانشین ولی‌عهد بود به مقام ولایت‌عهدی رسید. کارشناسان بر این گمان هستند که اگر شاه توانست با برکناری مقرن یکبار این ترتیب جانشینی را تغییر دهد، می‌تواند یکبار دیگر این اقدام را به نفع پسرش انجام دهد.

یک مقام ارشد عربی در پاسخ به وضعیت محمد بن سلمان می‌گوید: «اجازه دهید به صورت واقعی به آن بنگریم. وی پسر پادشاه است. شانس زیادی وجود دارد که وی شاه بعدی باشد. هرچه سلمان بیشتر عمر کند، شانس محمد بن سلمان بیشتر می‌شود». این مقام برجسته عربی ایالات متحده را تشویق کرد تا برخی کشورهای اروپایی و حاشیه جنوبی خلیج فارس را ترغیب کند تا پسر شاه را به عنوان سلطان آتی در نظر بگیرند.

این مقام عربی عنوان داشت: «چندان نگران نباشد، در مورد محمد بن سلمان سرمایه‌گذاری کنید، همانگونه که در مورد محمد بن نایف انجام دادید. وی را به وال‌استریت دعوت کنید. وی را به دره سیلیکون ببرید، نشان دهید که برای او اهمیت قائل هستید».

اما ادعای مقابل این چنین سخنانی این است که ایالات متحده باید از بازی‌های سیاسی مرتبط با جانشینی در تمامی کشورهای خارجی کنار بکشد، خاصه در یک پادشاهی تیره و تار همچون عربستان سعودی. برخی مقامات ارشد بر این باور هستند که هر چیزی که می‌تواند به مثابه دستکاری کردن معادله از سوی آمریکا در نظر گرفته شود، می‌تواند اثرات معکوسی برجای گذارد. برخی دیگر بیان می‌کنند که نسبت «ریسک به منافع» در مورد محمد بن سلمان بسیار زیاد است، منافع زیادی بابت داشتن یک شاه سعودی جوان و پویا حاصل می‌شود، کسی که خواهان حرکت در راستای رویکرد مدرنیزه کرده امارات متحده عربی است.

مقامات سعودی ظاهرا دیدگاه آمریکایی‌ها را در مورد جانشینی وی مورد پرسش قرار نداده‌اند؛ اما برخی احساس می‌کنند که چنین درخواستی به زودی مطرح می شود - که شاید بتواند واشنگتن را به تصمیم‌گیری در این مورد وادارد.

ملک سلمان و پسرش تا کنون چند ابتکار دیپلماتیک تهاجمی را در پیش گرفتند. آن‌ها یک دیالوگ وسیع را با روسیه آغاز کردند، یک هیئت بزرگ را (شامل چندین وزیر کابینه) به سنت‌پترزبورگ برای شرکت در مجمع اقتصادی بین‌المللی که در ماه ژوئن برگزار گردید اعزام کردند. و عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان در اوایل آگوست در دوحه در چارچوب مباحثات سه‌جانبه در مورد سوریه، با سرگئی لاوروف و جان کری همتایان روسی و آمریکایی خود دیدار کرد.

فریبنده‌ترین حرکت محمد بن سلمان در موضوع سوریه دیدار با علی مملوک، مشاور ارشد اطلاعاتی رئیس جمهوری بشار اسد در اواخر ماه جولای در ریاض بود. به گفته یک مقام دولتی، در آن نشست، که آشکارا به وساطت روسیه برگزار شده بود، وزیر دفاع جدید عربستان «این ایده را مطرح کرد که اسد می‌تواند در قدرت باقی بماند، اگر ایران از آنجا (سوریه) خارج شود». هر پیشنهادی که شامل باقی‌ماندن اسد در قدرت باشد نشان دهنده یک تغییر عمده در سیاست رسمی سعودی‌ها و نشان دهنده هزینه‌ای است که سعودی‌های جاضرند برای کاهش نفوذ ایران در دمشق بپردارند.

سعودی‌ها با وجود دعوت از روسیه برای همکاری در گذار سیاسی در سوریه، باید به پیامدهای آن فکر کرده باشند. روسیه هفته پیش ارسال کمک‌های نظامی خود را به شمال سوریه آغاز کرد، که احتمالا به منظور آماده کردن یک پایگاه برای به پرواز در آمدن هواپیماهای روسی برای انجام عملیات علیه داعش و شاید دیگر گروه‌های افراطی ضد بشار اسد باشد. روسیه همچنین بدون سر و صدا با برخی از معارضان سوری دیدار کرد.

بیانیه مشترک آمریکا و عربستان پس از دیدار روز جمعه سلمان و اوباما بر «روابط پایدار» بین ریاض و واشنگتن تأکید کرد. این نکته به اندازه کافی واقیعت دارد، اما ایالات متحده مطمئنا در مورد تحولات درون این پادشاهی تیره و تار دچار سردرگمی شده است.