روزی که ممنوع التصویری امام خمینی شکسته شد + تصویر

پیش از وقوع انقلاب اسلامی، ممنوع التصویری آیت الله خمینی(س) دستور غیررسمی و غیرقانونی نانوشته ای بود که همه رسانه های داخل کشور ملزم به رعایت آن بودند؛ پس از اعلام فضای باز سیاسی در واپسین ماه های حیات رژیم شاهنشاهی، مطبوعاتی مثل کیهان فرصت یافتند تا از مبارزات مردم برای آزادی بنویسند، اما آنها در مورد چاپ عکس آیت الله خمینی دست از پا خطا نمی کردند هر چند روزنامه کیهان نیز با وجود آنکه معروف به طرفداری از اپوزیسیون بود، تنها به انتشار اخبار مربوط به امام (بدون عکس)، اکتفا می کرد.

به گزارش انتخاب به نقل از جماران ؛ حکومت شاه بعد از تبعید امام به خارج از کشور می کوشید با ممانعت از انتشار اخبار مربوط به امام (س) کاری کند که ایشان از اذهان ایرانیان فراموش شود. اما روزی که بعد از سالها عکسی از امام در یک روزنامه منتشر شد، نشان داد که آن تلاش ها بیهوده بود و امام طی سال هایی که ممنوع التصویر و ممنوع الخبر بود نه تنها فراموش نشد که به بزرگترین مبارز علیه شاه تبدیل شود.

 پیش از وقوع انقلاب اسلامی، ممنوع التصویری آیت الله خمینی (س) دستور غیررسمی و غیرقانونی نانوشته‌ای بود که همه رسانه‌های داخل کشور ملزم به رعایت آن بودند؛ پس از اعلام فضای باز سیاسی در واپسین ماه های حیات رژیم شاهنشاهی، مطبوعاتی مثل کیهان فرصت یافتند تا از مبارزات مردم برای آزادی بنویسند، اما آنها در مورد چاپ عکس آیت الله خمینی دست از پا خطا نمی‌کردند هر چند روزنامه کیهان نیز با وجود آنکه معروف به طرفداری از اپوزیسیون بود، تنها به انتشار اخبار مربوط به امام (بدون عکس)، اکتفا می‌کرد.
روزی که ممنوع التصویری امام شکست ...

این تصویر امام خمینی(س) در صفحه اول روزنامه کیهان در هفتم شهریور 57 است که بعد از سال ها در ایران منتشر شد و زلزله ای عظیم در فضای سیاسی ایران ایجاد کرد.

«مصطفی مصباح زاده» بنیانگذار روزنامه کیهان در گفت‌وگویی که پس از انقلاب اسلامی با وی انجام شد، درباره سیاست‌های این روزنامه برای انتشار عکس و اخبار در زمان شاه می‌گوید: «کیهان آن خبر و عکسی را چاپ می‌کند که مردم آن را با علاقه بخوانند. وقتی خبر مهم باشد با عکس چاپ می‌شود. نمی‌دانم به چه علتی در این مورد (انتشار اخبار مربوط به امام بدون انتشار عکسشان) غفلت شده‏ بود، شاید به دلیل اشارۀ مقامات امنیتی، که کیهان از ابتدا خبرهای مربوط به‏ آیت‌الله خمینی را بدون عکس چاپ می‌کرد. در عین حال خودمان متوجه بودیم‏ که به زودی باید به شکلی این عکس را چاپ بکنیم که این غفلت را جبران‏ کرده باشیم.»

سال‌ها بود امام خمینی در تبعید به سر می‌برد و با این حال خبرهایی از مذاکره دولت برای بازگشت ایشان به میهن از گوشه و کنار شنیده می‌شد. روز سه شنبه هفت شهریور 1357 و در وضعیتی که روزنامه کیهان تبدیل به یک رسانه مردمی تأثیرگذار شده بود، کیهان در اقدامی بی سابقه عکس امام خمینی(س) را در صفحه اول خود به چاپ رساند؛ با تیتر درشتی که خبر از «اعزام هیئتی دولتی برای بازگشت آیت الله» خبر می‌داد.

مصباح زاده در این باره می‌گوید: «من آن‏ روز تا ساعت ۲ بعدازظهر در کیهان بودم و کسی صحبت از چاپ عکس نمی‌کرد. به کیهان رفتم و دیدم قضیه از این قرار است: در آن روزها شایعات بسیار بود. یکی از این شایعه‌ها که هر روز زیادتر می‌شد این بود که دولت با آیت‌الله‏ خمینی مشغول مذاکره است که ایشان به ایران برگردند. همزمان با این شایعه‏ روزی یک هواپیما به بغداد می‌رود و شایعه این بود که هواپیما به بغداد رفته‏ است که آیت‌الله خمینی را به تهران بیاورد. خبرنگار کیهان آن روز به نخست‌وزیری‏ می‌رود که در خصوص این شایعه خبری بدست آورد. بعدازظهر دیروقت‏ نخست‌وزیر به دفترش می‌آید. در سرسرای نخست‌وزیری خبرنگار ما شریف‏ امامی، نخست‌وزیر را می‌بیند و سؤال می‌کند که آیا این خبر درست است که‏ امروز یک هواپیما به بغداد رفته تا آیت‌الله خمینی را به تهران بیاورد؟ نخست‌وزیر جوابی نمی‌دهد و تبسم می‌کند. خبرنگار کیهان این تبسم نخست‌وزیر را پاسخ مثبت تلقی می‌کند و سراسیمه به کیهان می‌رود و خبر اختصاصی خودش‏ را می‌دهد. کیهان هم به تصور اینکه خبر اختصاصی بدست آورده است آن را با آب و تاب چاپ می‌کند و آن سر و صدای بی‏‌سابقه را به راه می‌اندازد و از هول حلیم توی دیگ می‌افتد. آنچه از این خبر درست بود فقط این بود که آن‏ روز هواپیمایی به بغداد رفته ولی نه برای آوردن آیت‌الله خمینی بلکه برای آوردن‏ آشوری نامی که به اتهام آتش زدن سینما رکس آبادان دستگیر شده بود.»

البته همه روایت‌ها به این گونه نیست. خاطره دکتر محمد مهدی فرقانی - خبرنگار آن روزهای روزنامه کیهان - درباره ماجرای چاپ عکس امام خمینی(س) در این روزنامه به گونه دیگری است. او درباره این رویداد می‌گوید: « این هم چشمه‌ای از کار رحمان هاتفی بود. به بهانه سخنان شریف امامی که گفت در حال مذاکره برای بازگشت آیت‌الله خمینی هستیم این عکس را در صفحه اول چاپ کرد.»

البته به نظر می رسد تصور مطبوعاتی های آن زمان از رفتن هیات های ایرانی به عراق اشتباه بود و رژیم که بالاجبار تن به فضای باز سیاسی داده بود، نگران بود امام(س) و یارانش فعالانه ابتکار عمل را در مبارزات علیه شاه در دست بگیرند و رفتن مقامات ایرانی به عراق، با هدف ایجاد محدودیت بیشتر برای امام و بیت ایشان بود و این که مقامات عراقی را مجاب به محدود کردن بیشتر فعالیت های امام کنند، حوادث و اتفاقات در روزهای آینده نیز این نگاه را تقویت کرد چرا که بعدها هم صدام عذر امام را برای اقامت در نجف خواست و حضور امام در نجف را منوط به کنار گذاشتن فعالیت های سیاسی کرد.

خاطرات دست اندرکاران روزنامه کیهان حاکی از آن است که انتشار عکسی از سیمای آرام امام خمینی(س) در کنار تیتری که خبر از بازگشت ایشان به میهن می‌داد، بر تیراژ روزنامه به شدت تأثیر گذاشت. می‌گویند شش دستگاه‌ عظیم چاپ کیهان از ساعت 12 ظهر تا ساعت 10 شب یک سره‌ کار کردند و تیراژ روزنامه‌ به‌ رقم نجومی یک میلیون و 200 هزار رسید. پس از آن نیز طلسم ممنوع التصویری امام خمینی شکسته شد و روزنامه اطلاعات هم عکس امام را منتشر کرد.