بی‌مهری به خانه تاریخی "باییز" دزفول

نجمه مورث‌نوری اظهار کرد: اگر هر چه زودتر برای این خانه تاریخی تدبیری اندیشه نشود شاهد از بین رفتن یکی از آثار ارزشمند تاریخی شهر دزفول خواهیم بود.

او با بیان اینکه دزفول به عنوان یکی از قدیمی‌ترین بافت‌های کشور شناخته شده است، خاطرنشان کرد: دزفول با قدمتی چند هزار ساله جزو شهرهای با اهمیت است که دارای بافت قدیم به مساحتی بالغ بر 200 هکتار در حاشیه‌ رود دز بوده و طبق تقسیم‌بندی محله‌ای به 28 محله تقسیم شده است و گذرهای سرپوشیده‌ای به نام ساباط پیوستگی این محلات را بیشتر می‌کند.

مورث‌نوری توضیح داد: اکثر بناهای این بافت آجری بوده و به همین دلیل این شهر به موزه‌ای آجری ایران نیز شهرت دارد. در بناهای آن آجرکاری‌های زیبایی به چشم می‌خورد که اختصاصی این شهر بوده و خوون‌چینی نام دارد.

او ادامه داد: کارشناسان میراث ‌فرهنگی معتقدند که ارتقای زندگی با حفظ میراث ‌فرهنگی در بافت قدیم دزفول نیازمند نگاهی ملی و منطقه‌ای است، با این همه در دهه‌های اخیر توجه چندانی به حفظ این میراث ارزشمند نشده است. با وجود این که بیش از 100 اثر در این بافت ثبت ملی شده‌اند اما حتی همین آثار نیز بدون توجه رها شده و در معرض تخریب قرار دارند.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول تصریح کرد: یکی از بناهای باارزش و مهم در حال تخریب بافت تاریخی دزفول، خانه تاریخی باییز است. این خانه نه تنها یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های بافت کهن دزفول بلکه جزو قدیمی‌ترین خانه‌های ایرانی موجود به شمار می‌رود.

وی افزود: خانه باییز که قدمت آن به دوره قاجاریه می‌رسد در محله قلعه و در جداره شرقی بافت قدیم رو به ساحل رودخانه دز در بین زنجیره‌ای از خانه‌های قدیمی و زیبا از جمله خانه شایگان، خلج قصاب، کوهی‌نژاد و در نزدیکی گذر زیبای معزی واقع شده است. کاربری این سازه ارزشمند مسکونی بوده و در اختیار خاندان باییز است.

مورث‌نوری بیان کرد: از ویژگی‌های مهم بنا قرارگیری در منظر شرقی بافت قدیم است که دید منظری بسیار زیبا را به وجود آورده و اهمیت حفظ و احیای این اثر تاریخی را دو چندان می‌کند زیرا پتانسیل بالایی برای استفاده در توسعه گردشگری شهرستان دزفول دارد. این بنا دارای سر در ورودی کوچک و زیبا، هشتی و تزیینات آجری متنوعی است که از جمله ملاک‌های پیشنهاد برای ثبت بنا در رده آثار تاریخی و ملی است.

او توضیح داد: استفاده از طاق‌های متنوع و آجری شامل طاق‌های هلالی پنج و هفت کلیل و نیز تزیینات آجری به خصوص در طبقه اول و در ریه‌ها (جان پناه) از جمله عوامل تزیین کننده بنا هستند. خوون‌چینی‌های زیبا، طاق‌ها و قوس‌های متنوع آجری، ستون‌های گرد و نیمه‌گرد آن چشم را نوازش می‌دهند.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول خاطرنشان کرد: با همه این ارزش‌های معماری و تاریخی این خانه مدت‌ها است خالی از سکنه رها شده است. بعضی از طاق‌ها و خوون‌چینی‌ها در اثر عوامل جوی فرو ریخته‌اند و طاق بزرگ و مرکزی خانه نیز ترک‌های عمده و عمیقی برداشته که در معرض نشست و فروریزش است.

وی افزود: بنای مذکور در 2 طبقه احداث شده و با توجه به این که ورودی بنا به سمت رودخانه دز است، کشیدگی بنا به صورت شرقی غربی بوده و در طراحی قسمت‌های داخلی نیز از این امتیاز استفاده کرده و تمامی بازشوها به سمت رودخانه‌اند.

او ادامه داد: خانه باییز با مساحت 140 متر مانند دیگر خانه‌های سنتی دزفول دارای سطوح مختلفی در طبقات شامل شوادان، شبستان، حیاط، ایوان، پیش‌بام و بام است که بسته به شرایط مختلف آب و هوایی در فصول مختلف سال و ساعات مختلف روز مورد استفاده ساکنان واقع می‌شده است.

مورث‌نوری اظهار کرد: متاسفانه عوامل جوی در طی زمان اثرات تخریبی زیادی بر این خانه زیبا و با ارزش گذاشته به گونه‌ای که اکثر طاق‌ها فروریخته و بنا در معرض خطر جدی است. در صورت عدم رسیدگی تخریب آن بسیار نزدیک است به طوری که پس از هر بار بارندگی مقدار زیادی از نزولات جوی وارد شوادان این بنا می‌شود. در صورت ریزش سقف و جداره‌های آن شاهد فروپاشی و نابودی یکی دیگر از آثار تاریخی و با هویت این دیار خواهیم بود.

او گفت: با تمام ارزش‌های برشمرده شده و با این که این خانه نمونه تحسین‌برانگیزی از معماری ایرانی در جنوب کشور است با کمال تاسف مورد بی‌مهری زیادی در سال‌های اخیر واقع شده و تاکنون ثبت ملی نشده است. از این رو شایسته است برای حفظ چنین اثر ارزشمندی ضمن طی شدن روند ثبت ملی اقداماتی در خصوص مرمت و نجات بخشی آن صورت گیرد.

او توضیح داد: بافت تاریخی دزفول با وجود بناهای ارزشمند بسیار اما به خوبی در سطح ملی شناخته نشده و بر همین اساس نیز بودجه اندکی برای مرمت بناهای دزفول در سال‌های گذشته اختصاص یافته، در صورتی که نیازمند توجه جدی در سطح کلان است تا یکی از مهم‌ترین بافت‌های تاریخی کشور بتواند به عنوان میراث گران‌بها از هویت ایرانی سال‌های سال و برای نسل‌های آینده به عنوان گنجینه فرهنگی و کالبدی به یادگار بماند.