تهران در زمان ناصر الدین شاه اولین رشد کالبدی موثرش را تجربه کرد. اولین خیابان های پایتخت که در سال 1309 شکل گرفتند عبارتند از : خیابان های باغ جنت (ولی عصر).
تهران در زمان ناصر الدین شاه اولین رشد کالبدی موثرش را تجربه کرد تجربیات
ناصر الدین شاه از سفر فرنگ وی را برآن داشت که پایتختی در خور قبله عالم
برای خود فراهم کند.در حالی که امروزه در شهر تهران حجم بیشر ساخت و ساز بر
آزادراه ها متمرکز است اما زمانی داشتن یک خیابان بدون گرد و خاک برای
اعیان تهران یک آرزو محسوب می شد. تهران در زمان ناصر الدین شاه اولین رشد
کالبدی موثرش را تجربه کرد تجربیات ناصر الدین شاه از سفر فرنگ وی را برآن
داشت که پایتختی در خور قبله عالم برای خود فراهم کند.حاصل این میل، خیابان
کشی ها در تهران بود. تهرانی که تا قبل از آن فقط کوی و برزن داشت.
در بسیاری از شهرهای کهن سال ایران از قبیل اصفهان، خیابان کشی وجود داشته،
ولی در پایتخت تا اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه، که سطح شهر تهران و
خانه سازی در آن دچار تحول عظیم گشت، کلمه «خیابان» در میان عناصر معماری
در شهرسازی تهران وجود نداشت،
نقشه موسیو کرشش، معلم دارالفنون در
اوایل سلطنت ناصرالدین شاه از سطح شهر برداشت و به سال ۱۲۷۵ قمری ، چاپ و
منتشرشد. در هر دو نقشه هیچ اثری از نام خیابان مشاهده نمی شود. بلکه تمام
معابر با نام های مرسوم آن دوره یعنی کوچه ، گذر ، گذار ، بازارچه بازار،
راسته، رسته و … مشخص شده است .
در این سال ها به ضرورت و نیاز
حصار صفوی را خراب کردند و حصار جدید ناصری را وسیع تر ساختند. سطح شهر
گسترش قابل توجهی یافت، معابر جدید بنا شد، گذرگاه های تازه ای احداث کردند
که شکل کالبدی آن ها به خیابان های امروزی بیشتر شبیه بود، تا به کوچه باغ
های قدیمی. این معابر کما بیش از کوچه ها و گذرهای قدیمی تهران، عریض تر و
با کمی اغماض به خط مستقیم کشیده شده بودند، گذرگاه های جدید را خیابان
نام نهادند و بدین ترتیب خیابان در معماری و شهرسازی این شهر تولد یافت.
اولین
نقشه تهران ترسیمی نجم الدوله (چاپ ۱۳۰۹ قمری ) پس از این دوره برای
نخستین بار متضمن نام «خیابان» است. اولین خیابان های پایتخت که در این
زمان شکل گرفتند عبارتند از : خیابان های باغ جنت (ولی عصر)، باغ انگوری
(ولی عصر) ، جناب وزیر (ولی عصر)، امیریه (ولی عصر)، امیریه (امام خمینی)،
باغ شاه (امام خمینی)، جلو قبرستان (مولوی)، دروازه گمرک (مولوی) و …
*آسفالت خیابانهای تهران
نخستین
بار بر اساس نوشته روزنامه "وقایع اتفاقیه" در دوران صدارت میرزا تقی خان
امیر کبیر برخی از کوچه های ارگ تسطیح و سنگفرش شد. تا آن ها برای عبور
کالسکه مناسب و آماده گردد. کالسکه هایی که از فرنگ می آمد و یا در کارخانه
معیرالممالک ساخته می شد.
روزنامه وقایع اتفاقیه در شماره ۳۶ به
سال ۱۲۶۷ قمری و در دوران صدارت میرزا تقی خان امیر کبیر نوشت که برخی از
کوچه های ارگ تسطیح و سنگفرش شد تا آن ها برای عبور کالسکه مناسب و آماده
شود. کالسکه هایی که از فرنگ می آمد و یا در کارخانه معیر الممالک ساخته می
شد.
بعدها در دهه پایانی سلطنت طولانی ناصرالدین شاه، «شوسه» که
طریقی بود برای آماده سازی سطح معابر جهت عبور راحت تر کالسکه، درشکه ،
گاری و … وارد عرصه راه سازی پایتخت شد. اما هنوز خبری از«آسفالت» نبود.
با
فرا رسیدن سال ۱۳۱۰ خورشیدی آسفالت برای اولین بار وارد خیابان های تهران
شد. در این سال پیش از ورود ملک فیصل پادشاه عربستان به تهران، بلدیه
پایتخت به تکاپو افتاد و برای نخستین بار آسفالت را که پدیده جدیدی در صنعت
راه سازی به شمار می رفت، وارد خیابان های تهران کرد.