پایه‌های حضور چین در ایران لرزان شده

کشورهای اروپایی که در سال‌های تحریم از بازار ایران محروم مانده بودند به محض امضای توافق راهی تهران شدند که در این زمینه آلمانی‌ها از همه سبقت گرفتند. اما ورود خارجی‌ها واستقبال آنها از طرح‌های سرمایه‌گذاری مشترک تنها به آلمان محدود نمی‌شود و سایر کشورهای اروپایی نیز در نوبت ورود و مذاکره با همتایان ایرانی خود هستند. به طوری که یک هیأت فرانسوی با رهبری فابیوس وزیر خارجه این کشور وارد تهران شدند.

به گزارش ایران، برپایه برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته هیأت‌هایی از اسپانیا، ایتالیا، هند و... نیز طی روزهای آتی وارد ایران خواهند شد. درحالی که استقبال کشورهای خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران و البته تغییر نگاه دولتمردان ایرانی به همکاری‌ها از واردات و خرید صرف کالا به همکاری‌های مشارکتی همراه با انتقال تکنولوژی در داخل و خارج از کشور جوی از امید ایجاد کرده است به نظر می‌رسد برخی نخبگان اقتصادی و فعالان تجاری خلاف نظر غالب مردم در شبکه های اجتماعی چندان از این اتفاقات و بازشدن فضای اقتصادی استقبال نمی‌کنند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با توجه به کیفیت پایین محصولات چینی و متنوع شدن محصولات بعد از لغو تحریم‌ها، چینی‌ها برای ماندن در ایران شانس کمی دارند. البته برخی دیگر با اشاره به نقش مهم چین در روزهای تحریم اعلام کرده‌اند که قصد گسترش مناسبات اقتصادی با این کشور را دارند.

حضور شرکت‌های اروپایی در ایران بی‌خود است

با وجود بازتاب‌های مثبت حضور و ورود شرکت‌های بزرگ خارجی در ایران، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین اعتقاد دیگری دارد و ورود شرکت‌های اروپایی به ایران را بی‌خودی می‌داند. عسگراولادی در گفت‌و‌گو با یکی از روزنامه‌ها اذعان داشت: مشاهده می‌کنید با وجود اینکه توافق شده، هنوز یک بنزین ساده برای مسافران هوایی به ایران نمی‌دهند و به معنای دیگر هنوز آثاری از این توافق حاصل نشده است. بنابراین من به عنوان یک کارشناس اقتصادی تا بهمن‌ماه نمی‌توانم نظر نزدیک به واقعیت از برداشته شدن تحریم‌ها یا آثار لغو تحریم‌ها ارائه کنم. وی اظهار داشت: در حال حاضر درگیری‌های زیادی در واشنگتن وجود دارد و در مجموع خبری از آثار توافق در حوزه اقتصاد تا سه، چهار ماه آینده قابل مشاهده نخواهد بود. عسگر اولادی همچنین گفت: در فوریه 2016 همه‌چیز مشخص خواهد شد و تا آن زمان اظهارنظری نخواهم کرد چرا که قرار نیست اتفاق خاصی بیفتد. به‌طور حتم آثار لغو تحریم‌ها امسال معلوم نخواهد شد و چند روز پیش که بنده قصد بازگشت از اروپا را داشتم، بنزین به هواپیمای ایران ندادند و به ناچار به یکی از شهرهای کوچک مجارستان رفتیم و درآنجا سوختگیری کردیم. عسگر اولادی در خصوص سفر اروپایی‌ها به کشور تصریح کرد: سفر این هیأت‌ها به ایران کار بی‌خودی است. این هیأت‌ها را چرا به ایران راه می‌دهیم؟ این هیأت‌ها برای چه به ایران می‌آیند؟ این هیأت‌ها برای فروش کالا به ایران می‌آیند. هنوز پول در اختیار ایران نیست که بخواهند از ما بگیرند لذا برای چه باید به ایران سفر کنند؟ این فعال اقتصادی در خصوص اعتماد به غربی‌ها بیان داشته است: من اعتمادی به غربی‌ها ندارم. غربی‌ها در زمینه سرمایه‌گذاری در ایران دروغ می‌گویند. هیأت‌هایشان تنها به ایران سفر می‌کنند تا 2 صنعت کشورمان را مورد بررسی قراردهند؛ یکی در صنعت خودرو تا بتوانند خودروهای خود را به ایران بفروشند و دوم انرژی از ایران خریداری کنند.

سود دو طرفه چین از تحریم ها

در سال‌هایی که اقتصاد ایران از محدودیت‌های تحریم رنج می‌برد مناسبات اقتصادی و تجاری ایران محدود به چند کشور خاص شده بود. یکی از این کشورها که در این سال‌ها توانست در غیاب دیگران در مقام نخستین شریک تجاری ایران بنشیند، چین بود. درحالی که رئیس اتاق مشترک ایران و چین حضور اروپایی‌ها در ایران را تنها برای فروش کالا می‌داند و اعتقاد دارد که باید براساس اقتصاد مقاومتی واردات کالا را محدود کرد، کشوری که وی ریاست اتاق بازرگانی مشترک آن را با ایران برعهده دارد در سال‌های اخیر میلیاردها دلار کالای بی‌کیفیت به ایران صادرکرده و از طرفی میلیاردها دلار از پول نفت ایران به دلایل مختلف نزد این کشور باقی مانده است. این کشور خریدار اصلی نفت ایران بود و پیمانکاری برخی طرح‌های ایران را برعهده داشت. البته مناسبات گسترده و رو به فزونی ایران و چین در سال‌های تحریم به خلق یک پدیده جدید نیز ختم شد.

چین به عنوان یکی از بزرگترین خریداران نفت ایران محموله‌های زیادی از ایران وارد کرد ولی محدودیت‌های تحریم اجازه پرداخت پول این محموله‌های نفتی را نداد و براین اساس و طبق اعلام مسئولان میلیاردها دلار از دلارهای نفتی ایران نزد بانک‌های چینی باقی ماند که بخشی از آن طی قرارداد دولت قبل با این کشور به صورت کالا وارد ایران شد. اما همچنان حدود 22 میلیارد دلار از این منابع نزد چین باقی مانده که به عنوان ضمانت طرح‌های عمرانی ایران(فاینانس) است و امکان استفاده دیگری ندارد.

برهمین اساس طهماسب مظاهری، رئیس پیشین بانک مرکزی می‌گوید: دارایی‌های ما در چین به‌عنوان دارایی‌های بلوکه‌شده منظور نمی‌شود و براساس قرارداد دولت قبل با چینی‌ها بخشی از دارایی‌های ما در اختیار دولت چین است و این کشور قصد بازپس دادن این منابع را ندارد. در واقع ایران بخش زیادی از مطالبات نفتی خود از چین را به یوان دریافت و آن را هزینه خرید و واردات کالای مصرفی کرده است. گزارش‌های سالانه گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز نشان می‌دهد که پس از اعمال تحریم‌ها، واردات کالا از چین افزایش یافته است. براساس آمارها حجم واردات از چین در سه سال ۹۰ تا ۹۲، بیش از ۲۵ میلیارد دلار بوده است. در سال ۹۲ چین به تنهایی نزدیک به ۲۵ درصد از کالای وارداتی به ایران را تأمین کرده است. بنابراین چینی‌ها که بالاترین رقم دلارهای نفتی ایران را در دوره تحریم در اختیار داشتند و هنوز هم دارند ضمن صادرات کالا به عنوان تهاتر با دلارهای نفتی ایران سود بالایی نیز از این دلارها برده‌اند. دولت چین علاوه براینکه هیچ گونه سودی بابت میلیاردها دلار پول ذخیره شده ایران نزد بانک‌های خود به ایران پرداخت نکرده بلکه از طرق مختلف سودهای زیادی نیز دریافت کرده است. به طوری که مبلغی به عنوان حق بیمه برای بیمه ذخایر ارزی ایران دریافت و بابت هزینه‌های تبدیل ذخایر ارزی ایران یک بار از یورو به یوان(واحد پول چین) در ابتدای تحریم‌ها و یک بار از یوان به یورو و دلار طی ماه‌های اخیر نیز مبالغی کسر کرده است که البته رقم دقیقی از این هزینه‌ها در دست نیست.

پایه‌های حضور چین در ایران لرزان شده است

با این اوصاف با ورود شرکت‌های بزرگ اروپایی به ایران به نظر می‌رسد که چینی‌ها حداقل مانند گذشته امکان جولان دادن در اقتصاد و بازار ایران را ندارند. چرا که براساس قراردادهایی که قرار است در آینده نزدیک با شرکای اروپایی منعقد شود، کالاهایی به مراتب باکیفیت‌تر از چینی‌ها در ایران تولید و عرضه خواهد شد. بنابراین چینی‌ها برای ماندن در ایران تنها دو راه دارند؛ یکی اینکه با عرضه کالاهای با کیفیت و ارزان رقابت‌پذیری خود را با اروپایی‌ها افزایش دهند یا همکاری‌های اقتصادی خود با ایران را به مشارکت در بخش‌های دیگری هدایت کنند.