پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : وقتی وارد یک سوپرمارکت و یا بقالی می‌شوی، شاید اولین چیزی که در ویترین و یا روی پیشخوان چشم‌نوازی کند وجود آدامس‌هایی از برندهای مختلف خارجی تا معدود آدامس‌های ایرانی با طعم، بو و بسته‌بندی مختلف باشد.
آدامس، این روزها به علاقه‌مندان خود از کوچک گرفته تا بزرگ، چشمک می‌زند و در جیب و کیف اکثر مردم جا خوش کرده است، این ماده کوچک اما پردردسر بیشتر در بین کودکان، نوجوانان و جوانان استفاده می‌شود، به طوری که این رده سنی در همدان نیز از این قافله جا نمانده و هر روز شاهد افزایش استفاده از آن هستند.
یک سئوال! این کالای کوچک و خوشمزه با برندهای متنوع خارجی چگونه وارد کشور می‌شود و در ویترین‌ها مغازه‌ها، جیب و کیف مردم قرار گرفته و بعد از آن هم در دهان من و شما برای جویدن؟
مطالب بسیاری از آدامس، خواص و مضرات، خارجی و ایرانی بودنش هست، اما شاید برای عده‌ای باورکردنی نباشد که این کالای کوچک خوشمزه هم برای خود مافیایی دست و پا کرده و دلالانی دارد که از خرید و فروش آدامس، نان بر سر سفره خود و خانواده می‌برند.
آدامس‌های خارجی که طبق آمار حجم هنگفتی از آن با قیمت‌های پایین و ظاهری شیک از طریق قاچاق وارد ایران شده و در کنار آدامس‌های ایرانی خودنمایی می‌کند، در این میدان رقابت توانسته گوی سبقت را از آدامس‌های تولید داخل برباید در حالی که در دهه‌های گذشته آدامس خروس‌نشان یکی از مارک‌های آشنا برای بزرگ‌ترهای ما و از برندهای مطرح تولید داخل در بازار آدامس کشور بود اما امروز دیگر نام چندانی از آن در بازار نیست.
روی دیگر سکه وجود مواد عجیب و غریبی است که در تهیه آدامس به کار می‌رود که شامل انواع اسیدها، شکر، الکل و اسپارتام و انواع طعم دهنده‌هاست.
هر کدام از این مواد در جای خود قابل بحث است، بعد از جویدن آدامس، ماده‌های داخل آن وارد سیستم گوارشی شده و با فعل و انفعالاتش به مرور زمان به شکل یک عادت و قرص مسکن در می‌آید، اما جونده‌اش نمی‌داند با چه لذتی بیماری‌ها را در زیر دندان‌های خود می‌جود.
عده‌ای آدامس را برای کاهش استرس و فشارهای عصبی خود استفاده می‌کنند که البته این موضوع مقطعی و گذراست و به مرور زمان به شکل تلقین و یک عادت در‌می‌آید.
متخصصان و محققان آزمایشگاهی و پزشکان زیادی در رشته‌های دندانپزشکی و گوارش در سراسر دنیا به بررسی فعل و انفعالات حاصل از جویدن آدامس و مواد آن پرداخته و در این میان دندانپزشکان معتقدند مواد شیرین‌کننده آدامس روند پوسیدگی دندان‌ها را تسریع کرده و باعث انتقال باکتری‌های موجود در سطح دهان به داخل سیستم گوارشی می‌شود، همچنین باعث آزادشدن مواد جیوه‌ای موجود در دندان‌های پرشده می‌شود.
از سوی دیگر جویدن دائم آدامس باعث آسیب به استخوان‌های فک و ایجاد درد و سوزش در آرواره‌ها می‌شود.
جویدن برخی آدامس‌ها، موجب افت فشار خون مینیمم و افزایش ضربان قلب در بیماران قلبی شده و احتمال خطر را در آنها افزایش می‌دهد.
عده‌ای از متخصصان گوارش معتقدند که جویدن آدامس باعث شده هوا دو برابر وارد معده شود که در کار هضم غذا اختلال ایجاد کرده و البته مشکلات خاص خود را دارد، همچنین خود عمل جویدن اشتها را افزایش داده و منجر به چاقی از طریق دریافت مواد کالری‌دار غیرمفید به بدن می‌شود.
از طرفی هم مواد موجود در آدامس‌ها قابل تأمل است، زیرا امروزه در صنعت غذایی نوشابه‌ها و انواع دسرها و آدامس‌ها از شیرین‌کننده‌های مصنوعی متعددی چون اسپارتام استفاده می‌شود که تولیدکننده‌ها عوارض جانبی ناشی از مصرف آن را نادیده گرفته و تنها به خط تولید خود و سودهای کلانش فکر می‌کنند.
طی تحقیقاتی، تأثیرات اسپارتام موجود در آدامس و تنقلات و نوشیدنی‌های دیگر نظیر عوارض‌های عصبی، بینایی، شنوایی و روانی و افسردگی، تنفسی و آلرژی، گوارشی و ... به اثبات رسیده و جویدن زیاد آدامس با طعم دهنده‌های محرک چون دارچین و ... خطر ابتلا به سرطان زبان را افزایش می‌دهد.
البته بحث وجود الکل در تولید آدامس، روزی در محافل خبری دهان به دهان چرخید و بازار گرمی داشت اما پس از مدتی به علت بی‌توجهی مسئولان به این کالای کوچک ولی مخرب، تب رسانه‌ای آن خاموش و در گوشه ذهن مردم و مسئولان به دست فراموشی سپرده شد.
سئوال بعدی اینکه در ایران با این تاریخ و فرهنگ غنی در صنعت غذایی و برخورداری از انواع تنقلات و شیرینی‌های متنوع در شهرها و روستاهای خود، آیا چیزی به نام آدامس برای جویدن وجود نداشته است؟ و اگر بوده مردم چگونه استفاده می‌کردند؟
بابک عزتی رنجبر استاد دانشگاه‌های همدان و محقق گیاهان دارویی در پاسخ به این سئوال اظهار کرد: در قدیم مردم از بعضی از محصولات به نام «علک» یعنی همان آدامس استفاده می‌کردند که خاصیت داروی و غذایی داشت، این آدامس‌ها از شیرابه گیاهی تهیه می‌شد.
وی با بیان اینکه سقز از درخت بنه و کندر از درختچه کندر و مصطکی از درخت پسته وحشی تهیه می‌شود، افزود: این مواد نه تنها در میان مردم بلکه در میان پزشکان قدیم هم جایگاه خاصی برای درمان برخی بیماری‌ها داشت.
این استاد دانشگاه گفت: اطبا در گذشته مصرف این مواد را برای تقویت و رفع سستی معده، از بین رفتن بلغم معده و رفلاکس معده تجویز می‌کردند.
وی با اشاره به اینکه مصرف سقز در گذشته بین مردم بسیار شایع بود، اضافه کرد: جویدن و قورت‌دادن سقز برای افرادی که ترشح و زخم معده دارند باعث تقویت معده شده و مانع از آسیب به دستگاه گوارشی می‌شود.
عزتی رنجبر ادامه داد: البته در گذشته هم از سقز تصفیه‌شده سفید با شهرت سقز کردی استفاده می‌شده است.
وی ادامه داد: جویدن کندر هم بسیار عالی است و باعث از بین رفتن باکتری‌های لثه و دهان مانع پوسیدگی دندان‌ها می‌شود؛ این ماده یک ضدعفونی کننده قوی برای دهان و دندان است و حتی باعث از بین رفتن بوی بد ناشی از باکتری‌های عقب زبان می‌شود.
وی با بیان اینکه در احادیث و روایات اسلامی به جویدن کندر سفارش شده است، گفت: این تأکیدات خصوصاً در دوران بارداری هم هست که باعث افزایش هوش جنین می‌شود، زیرا رطوبت مغز را از بین برده و باعث افزایش تمرکز می‌شود.
وی ماده دیگر را مصطکی معرفی کرد و گفت: این ماده جویدنی از نفخ معده و ترش‌کردن آن جلوگیری می‌کند، چیزی که امروزه اکثر مردم به علت مصرف غذاهای ناسالم و روش بد غذاخوردن با آن درگیر هستند.
عزتی‌رنجبر اضافه کرد: مصطکی باعث تقویت قلب و مغز شده و جویدن آن بوی مطبوع در دهان ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: مصرف آدامس‌های امروزی که در تهیه و تولید اکثر آنها از طعم‌دهندها و شیرین‌کننده‌های مصنوعی و شیمیایی استفاده می‌شود در مرحله اول باعث پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.
عزتی‌رنجبری اظهار کرد: از سوی دیگر مواد الکلی موجود در آن باعث امراض کبدی و مغزی می‌شود که با گذشت زمان اثر خود را می‌گذارد.
وی با اشاره به اینکه قورت‌دادن این آدامس‌ها خصوصاً توسط کودکان اثرات مخربی در سیستم گوارشی می‌گذارد، اذعان داشت: در حالی که کندر، سقز و مصطکی بعد از جویده‌شدن برای داشتن خاصیت بهتر و بیشتر، باید قورت داده شود و عوارضی هم ندارد.
این استاد دانشگاه گفت: اطباء قدیم، دهان و معده را با هم متصل می‌دانستند و معتقد بودند اگر چیزی در دهان جویده و تنها بزاق آن پایین برود و غذا همراه آن نباشد، آسیب زیادی به سطح معده خصوصاً با شکم خالی می‌رساند.
وی خاطرنشان کرد: اطلاعات مردم به علت کمرنگ‌بودن تبلیغات در امر اطلاع‌رسانی، کم است و از عوارض آدامس‌های خارجی و شرایط تولید و مواد تشکیل دهنده آنها چیزی نمی‌دانند.
عزتی با بیان اینکه واقعا چه نیازی در مردم هست که درب واردات قاچاق بر روی آدامس در کشور باز است، افزود: احیای زندگی ایرانی اسلامی باید در همه ابعاد باشد تا تولیدکننده داخلی دقت کند از چه موادی برای ایجاد تنقلات حتی آدامس استفاده کند که نه تنها عارضه نداشته باشد، بلکه برای بدن مفید باشد.
عزتی رنجبر گفت: همین کارخانه‌های تولید آدامس کشور می‌توانند با ایده و فکر جدید خط تولید را تغییر داده و از مواد اولیه چون سقز استفاده کنند.
وی افزود: تولیدکنندگان برای ایجاد جذابیت در میان مردم باید دنبال طرح و تبلیغ مناسب باشند که این تغییر کاربری مساوی با اشتغال‌زایی در داخل کشور و کمک به اقتصاد داخلی حتی برای تولید این کالای کوچک است.
وی افزود: مسئولان در سازمان غذا و دارو باید وارد میدان شده و به دنبال احیای فرهنگ غذایی گذشته ایران و احیای سقز جویدن در میان مردم به جای آدامس باشند.
آدامس به عنوان یک کالای خاص علاوه بر سودهای کلانی که به جیب دلالان سرازیر می‌کند، سلامتی مردم را نیز نشانه گرفته است؛ پس تولیدکنندگان داخلی، سازمان‌های غذایی مربوط به سلامت مردم و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید به شکل ریشه‌ای و اساسی به این مقوله نگاه کنند و بر نحوه تولید و مواد آن به اجماع برسند تا یک ماده سالم به دست مردم برسد.
این مهم باعث خواهد شد نه تنها در آینده شاهد بروز و شیوع بیماری‌های عصبی و گوارشی ناشی از مصرف اسپارتام و مواد الکل‌دار نباشیم که جلوی واردات بی‌رویه این ماده نیز گرفته شود.