پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : خبر موافقت اردوغان با استفاده آمريكا از پايگاه‌هاي نظامي «اينجرليك» و «پرينچليك» در خاك تركيه براي بمباران مواضع داعش در خاك سوريه و عراق و از پي آن حمله زميني و هوايي ارتش تركيه به مقرهاي داعش در داخل سوريه و دركناره مرزهاي تركيه ـ سوريه تعجب اغلب تحليلگران سياسي را به همراه داشت. هواپيماهاي نظامي تركيه در شمال عراق مقر استقرار نيروهاي كرد حزب پ.ك.ك را نيز مورد هدف قرار دادند و با كشته و زخمي شدن تعدادي از آنها، موج اعتراض كردهاي تركيه، عراق و سوريه عليه دولت اردوغان بالا گرفته است. اين اعتراض كه از سوي حزب سياسي كردها در پارلمان تركيه، همچنين سخنگوي حزب پ.ك.ك و سخنگوي مسعود بارزاني ابراز شده است، در عمل سياست آتش‌بس كردها و دولت تركيه را به زير سئوال برده، به طوري كه حزب پ.ك.ك اعلام كرده است با اين حملات پيمان آتش‌بس و مذاكره سياسي با دولت تركيه نقض گرديده و شكسته شده است.
به نوشته اغلب كارشناسان سياسي كه درباره راه و رسم سياست‌هاي اردوغان قلم مي‌زنند، اردوغان سياستمداري است كه دائم در حال پرش از يك تصميم يا اعلام مواضع مشخص به سوي جهت ديگر در تغيير است كه اين تفاوت‌ها دو اثر را بر جاي مي‌گذارد. اول، اوضاع سياسي و امنيتي داخلي تركيه را آشفته مي‌سازد. دوم، جايگاه دولت تركيه را در اتخاذ استراتژي يا تاكتيك‌ها غيرقابل پيش‌بيني مي‌كند. از دو سال قبل همه اخبار درباره حل بحران كردها در تركيه با طرح گفتگوي دولت با حزب، پ.ك.ك به پايان تقابل نظامي دو طرف براي دستيابي به صلح معطوف شد، به طوري كه پيمان آتش‌بس و توقف عمليات نظامي همه را اميدوار كرد كه اردوغان توانسته است اختلاف ديرينه قومي كردها در تركيه را از طريق سياسي حل و فصل كند. ماجراي اشغال كوباني توسط داعش، كشتار كردها در اين منطقه و بي‌تفاوتي دولت اردوغان نسبت به آن اولين آژير خطر را به صدا درآورد. كردهاي تركيه نااميد از حمايت دولت از آنها براي سركوب و بيرون راندن داعش از كوباني، با همراهي كردهاي شمال عراق به كمك شهروندان كرد كوباني رفتند. پيروزي در كوباني و آزادسازي آن از تهاجم داعش، موفقيت بزرگ كردها خوانده شد. نتيجه بي‌تفاوتي دولت تركيه در اتخاذ سياست يكي به نعل، يكي به ميخ در مورد كوباني، شكاف كردها با حزب عدالت و توسعه (حزب اردوغان) را آشكارتر كرد. اردوغان متهم رديف اول در همكاري با داعش و گروه‌هاي تكفيري در سوريه عليه بشاراسد و عليه كردهاي سوريه ناميده شد كه در كناره مرزهاي سوريه ـ تركيه از منطقه كردنشين سوريه دفاع مي‌كنند. نتيجه اين شكاف در انتخابات حساس مجلس تركيه، پيروزي حزب كردهاي تركيه را چنان رقم زد كه دولت آينده تركيه را دولتي ائتلافي با احزاب اقليت‌هاي صاحب آراء تعيين‌كننده در پارلمان كرد.
سياست اردوغان در اين مرحله براي ايجاد منطقه ممنوعه پروازي براي از پا درآوردن ارتش سوريه اوج گرفت. مخالفان اردوغان در صحنه سياسي تركيه او را متهم كردند كه مي‌خواهد تا ارتش تركيه را وارد جنگ ناخواسته كند و هزينه مالي و جاني آن را بر مردم تركيه تحميل كند. سياست انتقام شخصي اردوغان از بشار اسد چنان پيچيدگي پيدا كرد كه حتي در حزب او حزب عدالت و توسعه صداهاي اعتراضي به‌خصوص از سوي رئيس جمهور قبلي «گل» شنيده شد. هفته گذشته حادثه انتحاري در شهر سوروچ و كشته و زخمي شدن 132 جوان كرد و از پي آن جنبش خياباني از سوي كردها و احزاب مخالف اردوغان، حزب حاكم را در شرايطي قرار داد كه چاره‌اي جز تغيير اولويت خود در قبال بحران سوريه نداشت. به نظر يكي از كارشناسان تركيه، «اكنون اردوغان مصلحت حزبي و سياسي خود را در آن مي‌بيند كه پروژه موسوم به سقوط نظام سوريه را براي مدتي در اولويت‌هاي بعدي قرار دهد و با آمريكا در زمينه مبارزه با داعش همسو و وارد اقدام شود!»
اما مسير اين اقدام با بمباران مقر نيروهاي پ.ك.ك در شمال عراق بار ديگر دگرگون شده است. اردوغان از يكسو براي تشكيل دولت ائتلافي نيازمند اجراي سياست مماشات با احزاب مخالف به‌خصوص كردها در پارلمان است و از سوي ديگر مي‌داند تحقق چنين ائتلافي براي تشكيل دولت، به شدت نيازمند آرامش و ثبات سياسي در درون است. نقد آنچه كه در صحنه سياسي نظامي تركيه در اين روزها در جريان است، پرش ديگر از سوي اردوغان رئيس جمهور تركيه و نخست‌وزير او داوداوغلو خوانده شده است. در نقد اين شرايط يك كارشناس تركيه مي‌نويسد: «دولت اردوغان كه در انتخابات اخير لطمه جدي از حريفان كردتبار متحمل شد امروز نگران صداي انتقام حاميان كوباني است و پاسخ اين صداي انتقام چيزي جز تغيير تاكتيكي سياست‌هايش نيست اما ترديد نبايد داشت كه استراتژي آنكارا همان استراتژي پيشين خواهد بود. نكته مهم ديگر، شرايط سياسي كنوني تركيه است كه در آستانه تشكيل يك دولت ائتلافي قرار دارد و براي تشكيل چنين دولتي ثبات و آرامش جزو اصول اساسي است كه مي‌تواند فضا را براي رايزني‌ها فراهم كند، در حالي كه فضاي سياسي به‌ويژه بعد از كشتار كردهاي كوباني كاملاً رنگ امنيتي گرفته است و روند صلح دولت آنكارا با كردها ناتمام مانده و تا زماني كه اين پروسه كامل نشود چرخه باطل ناامني در تركيه ماندگار است. به‌رغم همه تغييرات و تسويه حساب‌هايي كه اردوغان در ارتش انجام داده بيم پررنگ شدن نقش نظاميان در تحولات سياسي تركيه مي‌رود و حزب حاكم مي‌داند اگر شرايط به‌خوبي مديريت نشود نظاميان وارد عرصه مي‌شوند. تجربه تاريخ تركيه به‌روشني مي‌گويد بازگشت نظاميان به صحنه، پيامد قهري ضعف دولت و نظام تك‌حزبي است.»
در اين آشفته‌بازار سياست‌هاي اردوغان، همين امروز شبكه «ان بي سي» آمريكا خبر از درآمد ماهانه 10 ميليون دلاري قاچاق نفت از سوي داعش داده است كه بيشتر آن به تركيه فروخته مي‌شود. خبر اين است: «... ان. بي. سي شبكه خبري آمريكا به نقل از مسئولان مبارزه با تروريسم در اين كشور اعلام كرد كه داعش ماهانه بيش از 10 ميليون دلار از قاچاق نفت درآمد دارد كه بيشتر اين قاچاق نفت به تركيه فرستاده و فروخته مي‌شود!»
تركيه بار ديگر وارد فاز آشفتگي دروني شده كه بهم‌ريختگي سياسي آن نماي بي‌ثباتي و ناآرامي را به جريان انداخته است. پرش اردوغان در طراحي و اجراي سياست‌ها از يكسو به سوي متفاوت و متضاد ديگر، آينده سياسي اين كشور را در هاله ابهام قرار داده است.
*ابوالقاسم قاسم زاده