حال این روزهای یگانه«گهر»آلپ ایران خوب نیست،دریاچه حفاظت شده ای که با سیل گردشگران مواجه است تا نگین فیروزه ای زاگرس وسط دعوای اولویت بودن گردشگری یا حفظ محیط زیست گم شود وحتی قربانی بگیرد.
روایت «گهر» نگین زیبای آلپ ایران حکایت گوهر زیبای خفته ای است در دامن برفی اشترانکوه، گوهری که هر ساله به رغم میزبانی بیش از ۷۰ هزار گردشگر و طبیعت گرد همچنان با مشکلاتی در زمینه زیرساختهای گردشگری مواجه بوده که به دلیل حفاظت شده بودن این منطقه ایجاد زیرساخت ها نیز با محدودیت هایی درگیر است.
این منطقه حفاظت شده در حالی با هجوم این تعداد گردشگر مواجه است که علاوه بر محدودیت های قانونی برای ایجاد زیرساخت ها توان اکوسیستم منطقه برای پذیرش این حجم گردشگر نیز پاسخ گو نیست که در این میان عدم وجود مدیریت یکپارچه مشکلات این منطقه را نیز مضاعف کرده است.
از یک سو گردشگران از مشکلات زیرساختی و امکانات رفاهی در این منطقه می نالند و از سوی دیگر فعالان محیط زیست بارها با طرح موضوع حساسیت این اکوسیستم ارزشمند و حفاظت شده خواستار ایجاد محدودیت هایی در بهره برداری و پذیرش گردشگر در این منطقه شده اند تا جدال رونق گردشگری و حفظ محیط زیست اینجا خودش را نشان دهد.
بنا بر این گزارش، در تاریخ ۱۶ اردیبهشت ماه سال گذشته در گزارش «شگفتی های یگانه "گهر" آلپ ایران/ زیباترین دریاچه کوهستانی کشور در مشکلات غرق شد» که مربوط به جلسه ساماندهی دریاچه گهر بود به برخی مشکلات زیرساختی این منطقه حفاظت شده و در عین حال گردشگر پذیر پرداخت.
در این گزارش هر کدام از دستگاههای اجرایی عضو کارگروه ساماندهی دریاچه گهر وعده هایی در رابطه با ایجاد زیرساختهای مناسب با حفظ رویکرد زیست محیطی و همچنین امکانات و تجهیزات امداد و نجات در این منطقه را دادند که بخشی از آنها اجرایی شد ولی برخی دیگر از این مصوبات تنها بر روی کاغذ باقی ماند و قابلیت اجرایی شدن نداشتند.
در این میان طی هفته های اخیر خبر غرق شدن جوان دورودی در دریاچه گهر و پیدا شدن جسد وی پس از حدود یک هفته که در رسانه های مختلف استان لرستان موجب عکس العمل های متفاوت مردم و مسئولان شد به طوریکه برخی معتقد بودند اگر زیرساختهای لازم برای گردشگران از جمله امکانات و تجهیزات نجات غریق در این منطقه وجود داشت شاید این جوان جان خود را از دست نمی داد.
این اظهارات مردمی در حالیست که از یک سو مسئولان امر معتقدند که اصل موضوع شنا کردن در دریاچه گهر خلاف مقررات زیست محیطی بوده و اکوسیستم این منطقه حفاظت شده را دچار مشکل می کند و این موضوع را نیز با نصب تابلوهای متعدد به گردشگران گوشزد کرده اند و از سوی دیگر به نظر می رسد متولی مشخصی برای دایر کردن غریق نجات در منطقه وجود ندارد.
اما و اگرهای ایجاد غریق نجات در دریاچه گهر
در جلسه سال گذشته ساماندهی زیرساخت های گهر مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان لرستان با تاکید بر استقرار اکیبهای ۱۱۵ در این منطقه گردشگری عنوان کرده بود: همچنین باید با همکاری ورزش و جوانان چند نفر نجات غریق نیز در این منطقه همواره حضور داشته باشند.
حسن رضا مرادی با بیان اینکه هلال احمر نیز آمادگی دارد با هماهنگی لازم زمینه انتقال مصدومان را در هنگام حادثه از طریق بالگرد فراهم آورد گفته بود: همچنین می تواند از ظرفیت صنایع دفاعی دورود برای داشتن خودروهای جدید نفربر در مناطق کوهستانی برای امداد رسانی استفاده کنیم.
وی همچنین از ایجاد یک پایگاه ساحلی هلال احمر در منطقه گردشگری دریاچه گهر خبر داده و گفته بود: برای ایجاد این پایگاه کارگروه ساماندهی دریاچه گهر مصوبه ای را تصویب کند تا ما نیز برای دریافت مجوز و همچنین اعتبارات لازم از جمعیت هلال احمر کشور اقدام کنیم.
مرادی تاکید کرد که موضوع غریق نجات در شرح وظایف این جمعیت نبوده و اصلا آموزش های مرتبط با این موضوع را امدادگران هلال احمر ندیده اند و یا باید از ظرفیت بخش خصوصی در این زمینه استفاده کرد و یا ورزش و جوانان از هیئت ورزشی مرتبط بخواهد این کار را انجام بدهد.
این اظهارات در حالیست که صورت مسئله ماجرا یعنی شنا کردن در دریاچه حفاظت شده گهر خود با اما و اگرها و ممنوعیت های قانونی مواجه است که به نظر می رسد برخی گردشگران به این موضوع بی توجه هستند.
شنا در دریاچه گهر ممنوع است
مهرداد فتحی بیرانوند مدیر کل محیط زیست لرستان در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: دریاچه گهر در منطقه حفاظت شده اشترانکوه قرار دارد و وظیفه محیط زیست در این زمینه تنها حفظ و حراست از این منطقه حفاظت شده است.
فصل گردشگری دریاچه گهر از سوی محیط زیست ۱۵ مرداد تا آخر شهریور اعلام شده است و غیر از این تاریخ گردشگران نباید به این منطقه مراجعه کنند چرا که اکوسیستم این منطقه به خطر می افتدوی با بیان اینکه شنا کردن در دریاچه گهر ممنوع است ادامه می دهد: ما نیز با نصب تابلوهای خطر و «شنا کردن ممنوع» نسبت به ارائه هشدارهای لازم به گردشگران برای شنا کردن در این دریاچه اقدام کرده ایم.
مدیر کل محیط زیست لرستان به کارگروهی که به ریاست معاون عمرانی استانداری لرستان در رابطه با ساماندهی دریاچه گهر برگزار می شود اشاره کرده و می گوید: در این کارگروه اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان متولی بحث گردشگری بوده و اگر نیاز به مدیریتی در این منطقه باشد این اداره کل باید اقدام کند.
فتحی بیرانوند با بیان اینکه فصل و تاریخ ورود گردشگران به منطقه دریاچه گهر از سوی محیط زیست ۱۵ مرداد تا آخر شهریور اعلام شده است تصریح می کند: غیر از این تاریخ گردشگران نباید به این منطقه مراجعه کنند چرا که اکوسیستم این منطقه به خطر می افتد.
وی با تاکید بر اینکه براینکه شنا کردن در دریاچه گهر خلاف قانون است اضافه می کند: هرکسی که در این دریاچه اقدام به شنا می کند مسئولیت جانش بر عهده خودش است چرا که قانون شنا در این دریاچه را ممنوع کرده است.
اکوسیستم شکننده دریاچه گهر
مدیر کل محیط زیست لرستان ادامه می دهد: با این وجود اگر میراث فرهنگی تشخیص بدهد که امکانات امداد و نجات در این منطقه باید باشد به خود این دستگاه برمی گردد که چه اقدامی باید انجام دهد چرا که مسئولیت مدیریت مناطق گردشگری با حفظ مسائل زیست محیطی بر عهده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
با وجود مساحت و طول بسیار زیاد این دریاچه امکان استقرار تیم های امداد و نجات در این منطقه خیلی کم چرا که این امکان وجود ندارد که در هر گوشه ای از این دریاچه یک تیم غریق نجات پیش بینی کردفتحی بیرانوند با بیان اینکه طول دریاچه گهر بیش از سه کیلومتر است معتقد است: با وجود مساحت و طول بسیار زیاد این دریاچه امکان استقرار تیم های امداد و نجات در این منطقه خیلی کم چرا که این امکان وجود ندارد که در هر گوشه ای از این دریاچه یک تیم غریق نجات پیش بینی کرد.
وی با بیان اینکه به عنوان مثال اگر در بخشی از این دریاچه تیم های امداد و نجات مستقر شوند ولی در قسمتی دیگر گردشگران اقدام به شنا کردن کنند باید چه کاری انجام داد؟ می گوید: با این حال اگر بنا باشد که دستگاهی در این زمینه اقدام انجام دهد محیط زیست نبوده چرا که ما تنها وظیفه حفاظت و حراست از این منطقه حفاظت شده را بر عهده داریم.
مدیر کل محیط زیست لرستان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا امکان دارد که بخشی از این دریاچه را برای شنا کردن گردشگران با پیش بینی امکانات امداد و نجات در نظر گرفت گفت: به هیچ عنوان این امکان وجود ندارد چرا که بر اساس قانون شنا کردن در دریاچه گهر ممنوع است.
فتحی بیرانوند با بیان اینکه دریاچه گهر یک اکوسیستم شکننده دارد می گویذ: در این راستا محیط زیست و همچنین فعالان زیست محیطی به هیچ عنوان اجازه شنا کردن در این دریاچه را نخواهند داد.
آب سرد و وسعت زیاد دریاچه گهر
رضا آریایی مدیر کل مدیریت بحران لرستان نیز در این رابطه با بیان اینکه دریاچه گهر یک دریاچه معمولی نیست و وسعت بسیار زیادی دارد ادامه می دهد: آب این دریاچه از برف های آب شده اشترانکوه تامین می شود و فوق العاده سرد است.
وی با بیان اینکه با بیان اینکه این دریاچه میلیونها متر مکعب خروجی آب دارد اضافه می کند: گهر دریاچه روانی است و در صورت غرق شدن در آن کار بسیار مشکل است که جسد فرد غرق شده را پیدا کرد.
مدیر کل مدیریت بحران لرستان با بیان اینکه عمق دریاچه گهر ۴۰ متر است و شنا کردن در آن بسیار خطرناک است یادآور می شود: در آخرین غرق شدگی که در این دریاچه رخ داد غواص های حرفه ای به سختی توانستند جسد شخص غرق شده را پیدا کنند.
آریایی همچنین به استقرار تیم های امداد و نجات در این منطقه اشاره کرده و ادامه می دهد: استقرار این تیم ها در این منطقه امکان پذیر نیست چرا که این دریاچه بیش از سه کیلومتر طول دارد.
شنا کردن در دریاچه گهر خلاف قانون است
محمد اصلانی معاون عمرانی استانداری لرستان نیز در این رابطه با بیان اینکه دریاچه گهر منطقه حفاظت شده محسوب می شود یادآور می شود: در این راستا شنا کردن در این دریاچه خلاف قانون است.
وی با بیان اینکه متولی حفاظت از این منطقه محیط زیست است ادامه می دهد: تردد و ورود گردشگران به این منطقه نیز باید بر اساس قوانین و ضوابط زیست محیطی باشد.
معاون عمرانی استاندار لرستان با اشاره به اینکه ما جلسات فراوانی برای ایجاد زیرساختها در دریاچه گهر برگزار کرده ایم می گوید: در نهایت به این نتیجه رسیده ایم که این منطقه حفاظت شده بود و امکان ایجاد زیرساختها در آن وجود ندارد.
اصلانی با بیان اینکه در این منطقه تابلوهای «شنا کردن ممنوع» نصب شده است تصریح می کند: همچنین عوامل نیروی انتظامی و محیط بان ها نیز همواره به گردشگران هشدارهای لازم را در رابطه شنا کردن در دریاچه گهر به گردشگران می دهند.
امکان استقرار نیروهای امداد و نجات در طول دریاچه سه کیلومتری وجود ندارد
دریاچه گهر یک منطقه حفاظت شده است و افراد علاقمند و دوستدار محیط زیست فقط باید برای دیدن جلوه های زیبای آن به این منطقه عزیمت کنندوی با بیان اینکه این امر باید در بین مردم تبیین شود که شنا کردن در این دریاچه گهر خطر دارد و ممنوع است اضافه می کند: ضوابط و مقررات زیست محیطی نیز بر این امر صحه می گذارد.
معاون عمرانی استاندار لرستان با بیان اینکه رسانه ها باید در این زمینه ورود جدی داشته و نسبت به شنا کردن در این دریاچه هشدارهای لازم را بدهند ادامه می دهد: دریاچه گهر یک منطقه حفاظت شده است و افراد علاقمند و دوستدار محیط زیست فقط باید برای دیدن جلوه های زیبای آن به این منطقه عزیمت کنند.
اصلانی با بیان اینکه بارها دیده شده که برخی افراد با قایق های بادی به دریاچه گهر وارد می شوند و فارغ از اینکه احتمال خالی شدن باد این قایق ها و غرق شدن آنها می تواند وجود داشته باشد معتقد است که طول این دریاچه بیش از سه کیلومتر است و چه تعداد نیرو و غریق نجات می شود در این طول این دریاچه مستقر کرد؟
وی با بیان اینکه مردم می توانند حداقل تا عمق یک تا ۱.۵ متر این دریاچه رفته و آب تنی کنند تاکید می کند: گردشگران نباید به قسمت های عمیق این دریاچه بروند چرا که احتمال غرق شدن آنها بسیار زیاد است.
معاون عمرانی استانداری لرستان با تاکید بر اینکه گردشگران باید از زیبایی این دریاچه استفاده کنند نه اینکه با بی احتیاطی جان خود را به خطر انداخته و خانواده هایی داغدار شوند اضافه می کند: دریاچه گهر یک منطقه تفرجگاهی عمومی نیست و باید مطابق ضوابط خاص زیست محیطی نسبت به گردشگری در این محل اقدام کرد.
مشت نمونه خروار؛ دعوای محیط زیست و گردشگری ادامه دارد
بنابراین گزارش موضوع ایجاد غریق نجات و یا ممانعت از شنا کردن در دریاچه گهر مشت نمونه خروارها مشکلات این منطقه گردشگری و در عین حال حفاظت شده است تا نتوان به درستی تصمیم گیری کرد که به دریاچه گهر باید به عنوان یک جاذبه گردشگری نگریست و زیرساخت ها را برای گردشگر فراهم کرد و یا حفاظت از اکوسیستم شکننده آن را اولویت قرار داد.
توان طبیعت گردی در منطقه دریاچه گهر سالانه تنها یک هزار و ۵۰۰ نفر است و روزانه تعداد طبیعت گردان نباید از چند ده نفر تجاوز کند در حالیکه این منطقه طی فصل گردشگری میزبان بیش از ۷۰ هزار گردشگر استنمود این دوگانگی را می توان در ماجرای احداث سرویس های بهداشتی و همچنین راه دسترسی به دریاچه گهر هم مشاهده کرد که هر کدام در یک برهه زمانی به چالشی برای جدال فعالان محیط زیست و متولیان گردشگری تبدیل شده بود.
مسئولان محیط زیست از یک سو با توجه به حفاظت شده بودن اشترانکوه و دریاچه گهر انتظار دارند که گردشگران به قوانین و محدودیت های زیست محیطی احترام بگذارند و از سوی دیگر سیل عظیم جمعیت گردشگر کنترل این منطقه را از دست متولیان خارج کرده است.
مطابق برآوردهای صورت گرفته توان طبیعت گردی در منطقه دریاچه گهر سالانه تنها یک هزار و ۵۰۰ نفر است و روزانه تعداد طبیعت گردان نباید از چند ده نفر تجاوز کند در حالیکه این منطقه طی فصل گردشگری میزبان بیش از ۷۰ هزار گردشگر است و همین امر مدیریت این منطقه را با دشواری هایی مواجه کرده است.
به هر روی به نظر می رسد با ایجاد یک ساختار متعادل ضمن اینکه باید زیرساختهای لازم برای پذیرش گردشگران در دریاچه گهر فراهم شود، حفظ این سرمایه ارزشمند به عنوان اولویت اصلی مردم، مسئولان و گردشگران مد نظر باشد و قوانین و الزامات زیست محیطی مورد توجه گردشگران قرار گیرد.
«گهر» نگین اشترانکوه
بنابر این گزارش دریاچه گَهر در میان رشته کوه اشترانکوه در استان لرستان واقع است. این دریاچه در منطقه حفاظت شده اشترانکوه و بین بخش زز و ماهرو الیگودرز و بخش مرکزی دورود قرار دارد قرار دارد.
این دریاچه که به "نگین اشترانکوه" معروف است یکی از زیباترین دریاچه‌های طبیعی ایران به شمار می‌رود و با ارتفاع ۲۳۶۰ متر از سطح دریا در میان منطقه حفاظت شده اشترانکوه واقع شده‌است.
این دریاچه به سبب نداشتن راه ماشین رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دست انسان به دور مانده‌است. نحوه دسترسی به این دریاچه از طریق شهرهای دورود و الیگودرز امکان‌پذیر است ولی آسان‌ترين راه برای دسترسی به اين درياچه از مسير شهرستان دورود است.
کوهنوردانی که به قله‌های اشترانکوه صعود می‌کنند معمولاً برای رسیدن به گهر از مسیر روستای طیان و بیدستانه حرکت می‌کنند. برای رفتن از مسیر طیان می‌توان از راه‌آهن تهران-خرمشهر استفاده کرد و در ایستگاه دربند بعد از ایستگاه ازنا از قطار پیاده شد. از شهر دورود تا چشمه خيه (کله محمود) حدود ۱۷ كيلومتر جاده آسفالت است و از چشمه خيه تا درياچه گهر حدودا ۱۴ كيلومتر مسافت مالرو است.
كسانی هم كه مايل باشند می‌توانند باچهارپاهایی مثل قاطر و الاغ نيز كه توسط افراد بومی جهت حمل بار و يا سواری كرايه می‌دهند، به درياچه بروند.
پوشش گياهی درياچه گهر شامل درختان بلوط، بید، بادام، پسته وحشی، گلابی وحشی، چنار، نارون، بلوط مازو، گردو، انجیر، زبان گنجشک، سیب، زالزالک، ارژن، كنار كهور، و موی وحشی است. گل‌های لاله واژگون، شقایق، زنبق و لاله وحشی تاج خروسی و اختر هستند.
حيات وحش دریاچهٔ گهر زیستگاه مناسبی برای آبزیان و دیگر حیوانات وحشی است.
منطقه حفاظت شده اشترانكوه با حيات وحش متنوع شامل حيواناتی است از قبيل کل و بز، قوچ و میش، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه‌ای، کفتار، روباه، شغال، خرگوش و انواع پرندگان مانند عقاب، کبک، کبک دری شاهین، تیهو و آبزیان مانند لاک پشت، قورباغه و ماهی قزل آلای رنگین کمان، خال قرمز و ماهی زرد پر و در فصل زمستان جایگاه مناسبی برای انواع پرندگان مهاجر از قبیل اردک ارده ای و چنگر است.