پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : كسي كه نوزاد را بعد از شير خوردن بغل مي‌گيرد، بايد حواسش به لباسش باشد چون هر لحظه ممكن است شيري كه از دهان او خارج مي‌شود، لكه سفيدي روي پيراهن درست كند! برگشت شير به دهان يا خارج شدن آن از دهان تقريبا مشكل ابتدايي همه نوزادهاست اما برخي كودكان، اين مشكل را با شدتي بيشتر تجربه مي‌كنند و برگشت شير براي‌شان به دليلي براي گريه‌هاي بي‌وقفه تبديل مي‌شود.
بعضي والدين فكر مي‌كنند حتما اشكالي در كار است كه فرزند چند روزه يا چندماهه‌شان مدام از دهان‌شان شير بيرون مي‌ريزد و البته از نظر متخصصان نمي‌توان گفت كه شير بي‌دليل برمي‌گردد و هيچ عوارضي را هم براي نوزادان مبتلا ايجاد نمي‌كند. دكتر مهتا فاطمه بصير، فوق تخصص نوزادان به تمام سوالات درباره برگشت شير و ريفلاكس نوزادان پاسخ‌مي‌دهد.
وقتي از ریفلاكس حرف مي‌زنيم، از چه حرف مي‌زنيم؟
مايعي كه نوشيده مي‌شود از مجراي مري وارد كيسه معده مي‌شود. در محل اتصال مري و معده يك عضله حلقوي شكل قرار دارد كه گاهي محكم بسته نمي‌شود. در نتيجه تحت فشاري كه به معده وارد مي‌شود، بخشي از مايعات به داخل مري برمي‌گردد كه گاه تا دهان هم بالا مي‌آيد. اين حالتي است كه در اصطلاح عام به آن «ترش كردن» و در اصطلاح علمي به آن ریفلاكس معده مي‌گويند. اين ناراحتي گوارشي سن و سال مشخصي نمي‌شناسد و حتي ممكن است در دوران نوزادي هم بروز كند.
از كجا بفهميم مشكل دارد؟
معمولا در نوزادي كه دچار ریفلاكس است چند دقيقه‌اي بعد از اتمام شيردهي مقدار كمي شير از دهانش بيرون مي‌ريزد. شايد هم گاهي ميزان شيري كه برمي‌گردد آنقدر نباشد كه بيرون بريزد و فقط تا دهان نوزاد برگردد. در هر دو حالت نوزاد ترش كرده است ولي نبايد اين نشانه را با نشانه‌هاي ديگر اشتباه گرفت. مثلا شيري كه با فاصله زياد بعد از شيردهي و به صورت بريده بريده از دهان نوزاد خارج مي‌شود، پنيرك است و با ترش كردن فرق مي‌كند.
كودك شما هم در خطر است؟
شايعه‌اي بين مادران رواج دارد كه مي‌گويد نوزاداني كه با شير مادر تغذيه مي‌كنند در مقايسه با نوزاداني كه شير خشك مي‌خورند، بيشتر ترش مي‌كنند. اين مساله واقعيت ندارد. نه تنها شير مادر باعث ترش كردن نوزاد نمي‌شود؛ بلكه اين احتمال مي‌رود نوزاداني كه شير خشك مصرف مي‌كنند و زمينه ابتلا به بيماري‌هاي گوارشي را دارند، بيشتر در معرض اين مشكل قرار داشته باشند. صرفنظر از اين موضوع و به‌طور كلي نوزاداني كه احتمال ابتلا به رفلاكس در آنها بيشتر است اين شرايط را دارند:
- نوزادان چاق يا تپل
- نوزاداني كه به هر شكل در معرض دود سيگار هستند
- نوزاداني كه مادران‌شان غذاهايي مثل توت، كيوي، سبزيجات، گوجه خام، بادنجان، فلفل‌دلمه‌اي، انجير و. . . مي‌خورند يا بيش از حد لزوم لبنيات مصرف مي‌كند.
راهي براي درمان هست؟
ریفلاكس نوزاد يك بيماري به حساب نمي‌آيد و بيشتر يك ناراحتي خوش‌خيم است كه 80 در صد كودكان زير چهار ماه دچارش مي‌شوند. 50درصد نوزادان تا 10ماهگي به خودي خود بهبود پيدا مي‌كنند و باقي تا 18 ماهگي بدون دارو درمان مي‌شوند. در اين ميان رعايت يكسري نكات از سوي مادر درباره نحوه شيردهي و خواباندن كودك مي‌تواند تا حد زيادي اين مشكل را تخفيف بدهد يا از بين ببرد.
چطور شير بدهيم؟
اگر راه و رسم درست شير دادن به نوزادتان را بدانيد، مي‌توانيد تا اندازه زيادي ريفلاكس او را كنترل و درمانش را آسان‌تر كنيد. شايد اين توصيه‌ها بتواند به شما براي رسيدن به اين هدف كمك كند:
- نوزاد را حتما در آغوش بگيريد و شير بدهيد. بعضي مادران كودك را روي پاي‌شان مي‌گذارند و خودشان خم مي‌شوند يا در حالت درازكش شير مي‌دهند. تنها حالت استاندارد براي شير دادن اين است كه مادر بنشيند و نوزاد را در آغوش بگيرد.
- پشت نوزاد حتما بايد صاف باشد.
- حتي اگر به نوزاد شيرخشك مي‌دهيد، نبايد در حالت خوابيده شيشه شير را در دهانش بگذاريد چون احتمال برگشت شير و خفگي و همچنين عفونت گوش وجود دارد. حتما نوزاد را در آغوش بگيريد و شير بدهيد.
- حين شير دادن به نوزاد نگاه كنيد و نوازشش كنيد.
- در يك نوبت حجم زيادي از شير را به نوزاد ندهيد. تعداد دفعات شيردهي با حجم كم شير را افزايش دهيد. حتي اگر نوزاد شير خشك مي‌خورد، باز بايد اين نكته رعايت شود.
- به هيچ وجه نوزاد را بلافاصله بعد از شير خوردن، نخوابانيد.
- 20 تا 30 دقيقه بعد از شير خوردن نوزاد را در حالت عمودي (نه نشسته نه خوابيده) نگه داريد. نوزاد را كاملا در آغوش بگيريد. سر نوزاد بايد روي شانه مادر قرار بگيرد.
- در اين حالت با ظرافت و آهسته پشت كودك را با دست ماساژ دهيد تا آروغ بزند.
چطور بخوابانيمش؟
حتي خواباندن نوزادان ريفلاكسي هم آداب خودش را دارد. براي كم كردن ترش كردن‌هاي نوزادتان مي‌توانيد از اين راه‌ها كمك بگيريد:
- استفاده از بالش تا دو الي سه سالگي نوزاد قدغن است. حوله يا پارچه‌اي را در قسمت سر زير تشك نوزاد قرار بدهيد. طوري كه قسمت سر كمي بالاتر از معده قرار بگيرد.
- قديمي‌ها توصيه مي‌كنند كه نوزاد را به یک طرف و به پلو بخوابانيد. به اين توصيه عمل نكنيد. خوابيدن روي شكم و به پهلو براي سلامت نوزاد خوب نيست. تنها حالت درست خواباندن نوزاد اين است كه او را به پشت بخوابانيد. به اين ترتيب مانع برگشت شير مي‌شويد و تنفس كودك بهتر صورت مي‌گيرد.
چه مواقعي ریفلاكس خطرناك است؟
- اگر برگشت شير با علائم تنفسي نظير سرفه همراه باشد و حالت كبودي صورت و خفگي ايجاد كند.
- اگر شير از بيني خارج شود که باعث اختلال در تنفس‌اش می‌شود.
- در صورتي كه برگشت شير به شكم نوزاد فشار وارد كند و باعث بروز درد و ناراحتی‌اش می‌شود.
- بي‌خوابي يا بدخوابي ناشي از دردهاي شكمي که او را ناآرام می‌کند.
- وقتي رفلاكس معده و بي‌اشتهايي توأم شوند و در نتيجه نوزاد وزن نگيرد. و از نمودار رشد‌ش پایین تر باشد.
- وقتي نوزاد گرسنه است ولي از خوردن شير امتناع مي‌كند. کلافه است و احساس ناراحتی دارد.
چطور پيشگيري كنيم؟
دكتر مينا محبي- دستيار طب سنتي:
گاهي با اصلاح نحوه رفتار با نوزاد مي‌توانيد مانع از ابتلاي او به ریفلاكس معده شويد. كافي است يكسري نكات ساده ولي در عين حال مهم را رعايت كنيد.
- اگر نوزاد يبوست دارد، هر چه زودتر آن را درمان كنيد.
- به هيچ وجه در حالت درازكش به نوزاد شير ندهيد. بنشينيد و كودك را در آغوش بگيريد و به او شير بدهيد.
- يك مرتبه در حجم زياد به نوزاد شير ندهيد. بهتر است شيردهي در حجم كم و به تعداد دفعات بيشتر صورت بگيرد.
- در حالت خوابيده زير سرنوزاد بايد كمي بلندتر باشد.
- هرگز بلافاصله بعد از شيردهي نوزاد را نخوابانيد.
-بعد از اتمام شيردهي، نوزاد را به حالت ایستاده نگه دارید و در آغوش بگيريد؛ طوري كه سر نوزاد روي شانه‌تان قرار بگيرد. 10 تا 20 دقيقه او را در اين حالت نگه داريد. بعد از اينكه آروغش گرفته شد، مي‌توانيد بخوابانيدش.
- جهت تقويت معده ناحيه زير جناغ سينه نوزاد را با روغن مصطكي به آرامي و با ملاطفت ماساژ دهيد.
توصيه‌هايي براي مادرها
ریفلاكس معده به سادگي و با تغييراتي در رژيم غذايي مادر قابل درمان است. اين توصيه‌ها مي‌تواند به مادران براي رسيدن به اين هدف كمك كند:
- غذاهايي مثل انواع حبوبات نفاخ نبايد مصرف شوند.
- سبزيجات خام مثل سير، پياز، پيازچه، ترب، تربچه و شاهي بايد از برنامه غذايي مادر حذف شوند.
- شكي نيست كه مادر براي تامين كلسيم مورد نياز بدن خود و نوزاد بايد لبنيات مصرف كند اما گاهي مادران در اين مورد افراط مي‌كنند طب سنتي توصيه مي‌كند كه در دوران شيردهي مادر حتما شير را با گلاب و عسل كه مصلحات شير هستند، بنوشد يا ماست را همراه نعناع و گل سرخ مصرف كند.
- خوردن مواد غذايي ترش از هر نوعي براي ریفلاكس نوزاد خوب نيست.