پازل پیچیده گرانی شیر

 وزیر بهداشت با افزایش قیمت شیر موافق است. او دلیل این افزایش قیمت را فشاره وارد آمده به دامداران می‌داند و می‌گوید "آسیب به دامدار موجب کاهش تولید شیر می‌شود". قاضی‌زاده هاشمی همچنین گفته است که "ما یا باید شاهد آسیب‌دیدن دامداران و کاهش تولید شیر باشیم و یا شاهد قیمت افزایشیِ شیر".

به گزارش فرارو، کش و قوس‌ها درباره افزایش قیمت شیر ماه‌هاست که جریان دارد. پیش از آغاز ماه رمضان نیز زمزمه‌های افزایش 6 درصدی قیمت لبنیات به گوش می‌رسد. محمد فربد –عضو هیات مدیره انجمن صنایع لبنی- گفته افزایش قیمت لبنیات بعد از ماه رمضان اتفاق خواهد افتاد. محمدرضا نعمت‌زاده –وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز از پیشنهاد افزایش 10 درصدی قیمت سه قلم محصولِ لبنی شامل شیر، ماست و پنیر خبر داده و دلیل آن را عدم توانایی دولت در پرداخت یارانه به بخش دولت دانسته است.

پشتِ پرده افزایش قیمت شیر بیش از همه به بحث‌هایی بازمی‌گردد که میان تولیدکنندگان شیرِ خام و صنایع لبنی جریان دارد. تولیدکنندگان شیرخام از قیمت پایین 1200 تومانی خرید شیر می‌گویند و اصرار دارند برای برداشته‌شدن فشار از روی آن‌ها، دولت کاری کند که کارخانجات لبنی باقیمت بالاتری شیر را از آن‌ها بخرند. این در حالی است که کارخانه‌های لبنیاتی این قیمت را در حالی می‌پذیرند که بتواند قیمت محصولات ارائه‌شونده در بازار را بالا ببرند.

کشمکش‌ها بر سرِ خریدن شیرِ خام با قیمت بالاتری در حالی مطرح است که خودِ تولیدکنندگان و صنایع اعتقاد دارند که نمی‌توان محصولات لبنی را با قیمتی بالاتر از قیمت فعلی به فروش رساند.

ریشه افزایش مشکلات در حوزه مواد لبنی به سال 89 و زمانی که هدفمندی یارانه‌ها به مرحله اجرا درآمد، بر می‌گردد. پیش از هدفمندی یارانه‌ها 400 الی 500 میلیارد میلیارد توسط دولت به بخش دادمی داده می‌شد که موجب پایین نگه داشتن قیمت لبنیات و همچنین بالاتر بودن مصرف مردم می‌شد. گفته می‌شود پس از اجرای این طرح مصرف شیر با 22 درصد کاهش روبرو شد. در این مدت، قیمت شیر که مهمترین گروه لبنیات در بازار محسوب می‌شود با افزایش‌هایی چشمگیر همراه بود.

اوایل سال 93  قیمت یک بطری شیر کم‌چرب 1600 تومان بود. این قیمت در پایان سال 93 به 2500 تومان رسید. حال با افزایش 10 درصدی قیمت‌ها باید همین شیر را به قیمت 2750 هزار تومان خریداری کرد. این افزایش قیمت شدید تنها به شیر محدود نماند و انواع لبنیات وابسته به آن را نیز گران کرد. برای مثال قیمت ماست ظرف 8 سال اخیر 4 برابر افزایش پیدا کرده است.

هرچند که بسیاری مسئولین از ناچاری در زمینه بالابردن قیمت شیر خام سخن می‌گویند، اما رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران در این‌باره معتقد است که ما با آسیبی در افزایش قیمت شیر روبرو هستیم. وی می‌گوید قیمت تولید شیر داخلی در ایران بالاتر از قیمت جهانی و همچنین بالاتر از کشورهای همسایه است. کاوه زرگران گفته است "هر کیلوگرم شیر در ترکیه برابر با 1030 تومان، در اتحادیه اروپا 970 تومان و در ایران 1200 تومان است، که اگر قرار باشد این قیمت به 1440 تومان برسد علاوه بر ضربه به بخش صادرات به مردم ضربه خواهد زد".

به موازات افزایش قیمت لبنیات مصرف شیر در سال‌های اخیر در میان ایرانیان به شدت کاهش پیدا کرد. سرانه مصرف شیر در ایران و در سال‌های اخیر 70 الی 80 کیلوگرم در سال توسط هر فرد است. این سرانه در کشورهای اروپایی به بیش از 200 کیلوگرم می‌رسد. رئیس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت نیز از مصرف روزانه 190 گرم شیر و محصولات لبنی توسط یک ایرانی خبر داده و گفته که این میزان در حداقل ممکن باید 250 گرم باشد. همچنین ناصر کلانتری –مشاور معاونت بهداشت وزارت بهداشت- از نیاز روزانه 1000 تا 1200 میلی گرم کلسیم برای هر فرد سخن گفته است.

افزایش قیمت لبنیات از عمده دلایل روی‌گردانی مردم از مصرف شیر است. اما برخی از کارشناسان از بعد دیگری به این موضوع نگاه می‌کنند. آن‌ها می‌گویند هرچند که افزایش قیمت بر قدرت خرید مردم اثرگذار است، اما دلیلِ اصلی کاهش مصرف شیر در جامعه، نبود فرهنگ تغذیه‌ای و تغییر سبک زندگی –به‌تبع تغییر هزینه تغذیه‌ای خانوار- است. مشاور معاونت بهداشت وزارت بهداشت تنها 20 درصد از جمعیت را در وضعیتی می‌داند که ممکن است نتوانند شیر بخرند. او می‌گوید 80 درصد جمعیت کشور نه به دلیل فقر مالی، بلکه به‌دلیل فقر فرهنگی دچار اختلالات تغذیه‌ای شده‌اند.

بهمن سال گذشته نیز، وزیر بهداشت در بازدید از یک مرکز دامپروری گفت "در اقتصاد مقاومتی باید از دامپروری حمایت شود، چرا  که حمایت از آن از مشکلاتی مانند پوکی استخوان نیز جلوگیری خواهد کرد". او همچنین تصریح کرده بود که مردم خود شیر را از سبد غذایی‌شان حذف کرده‌اند، در حالی که شیر نه یک هزینه که سرمایه‌گذاری است.

همه اینها در حالی است که ایرانی‌ها سالانه بیش از سه میلیارد تومان برای خرید نوشابه پول می‌دهند.  به اعتقاد کارشناسان اقبال عمومی نسبت به خرید فست‌فودها، آبمیوه‌های صنعتی و غذاهای آماده در این سال‌ها منجر به حاشیه‌ای‌شدن موادی غذایی همچون شیر شده است.

آموزش و طرح‌هایی برای مصرف بیشتر شیر، از اقداماتی بوده که دولت تلاش کرده تا آن‌ها را اجرایی کند. دو طرح شیرِ مدرسه و شیرِ خانوار از جمله این طرح‌ها بوده که البته به دلیل کمبود بودجه دولت آرام‌آرام قطع شدند. کاهش درآمد دولت در ناموفق بودن این دست از طرح‌ها اثر گذار بوده است. به نظر می‌رسد در این دو طرح نیز کمبود بودجه در نتیجه کاهش قیمت نفت و تحریم‌ها گریبان دولت را گرفت.

با این اوضاع به نظر می‌رسد باید منتظر پایین آمدن هرساله سرانه مصرف شیر و به دنبال آن کمبود کلسیم، پوکی استخوان، کوتاهی قد و کودکانی با ضعفِ سلامتی باشیم