مرگ روزانه 10 بیمار در لیست انتظار پیوند

رییس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت با اشاره به آمار بالای مرگ مغزی در کشور و همچنین آمارهای اهدای عضو، گفت: اگر تعداد اهدا کافی باشد ما هیچ بیمار نیازمند پیوندی نخواهیم داشت که در لیست انتظار فوت کند. از رسانه‌ها انتظار داریم که اطلاعات صحیح را در این زمینه منتشر کنند؛ چرا که اگر این کار انجام شود مردم متوجه نیاز و پتانسیل بالای کشور خواهند شد و اجازه نخواهند داد که بیماران در لیست انتظار فوت کنند.

دکتر کتایون نجفی‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد وضعیت بیماران نارسایی کلیه در ایران، گفت: در حال حاضر نزدیک به 27 هزار نفر بیمار دیالیز خونی در کشور داریم و همچنین 1536 نفر بیماران از دیالیز صفاقی استفاده می‌کنند. دیالیز صفاقی نوعی دیالیز است که بیمار در منزل از محلول‌های دیالیز استفاده کرده و خودش را دیالیز می‌کند.

افزایش سالانه 7درصدی مبتلایان به نارسایی کلیوی
وی با اشاره به سرعت رشد بیماری‌ نارسایی مزمن کلیه در کشورها که با شاخص ESRD مشخص می‌شود، اظهار کرد: در همه کشورها تعداد بیماران دچار نارسایی‌ کلیوی افزایش پیدا می‌کند. در ایران آمار رشد ESRD یا افزایش تعداد بیماران نارسایی کلیوی هفت درصد است؛ یعنی سالی هفت درصد به تعداد بیماران نارسایی مزمن کلیه اضافه می‌شود.

نجفی‌زاده با بیان اینکه سرعت رشد ابتلا به نارسایی‌های مزمن کلیوی در ایران بالاتر از آمار دنیاست، ادامه داد: همچنین سالانه حدود 7.5 درصد به بیماران دیالیزی و شش درصد نیز به تعداد بیماران دیالیز صفاقی در کشور افزوده می‌شود. در دنیا آمار افزایش نارسایی‌ مزمن کلیه و دیالیز خونی حدود شش درصد است.

کاهش 50 درصدی شیوع بیماری‌های کلیوی با کنترل دیابت و فشار خون
به گفته وی، در دنیا از مجموع بیماران مبتلا به نارسایی‌های کلیوی 21 درصد از طریق پیوند کلیه، 70 درصد با دیالیز خونی و 9 درصد آنها با دیالیز صفاقی درمان می‌شوند. این درحالیست که در ایران درصد بیشتری از بیماران، پیوند کلیه دریافت می‌کنند؛ به صورتی که 46 درصد مبتلایان پیوند می‌شوند و 51 درصد با دیالیز خونی و سه درصد با دیالیز صفاقی تحت درمان قرار می‌گیرند.

لزوم پیشگیری از بروز بیماری‌های کلیوی
نجفی‌زاده ضمن ارائه این آمار و ارقام به چند نکته برجسته اشاره و اظهار کرد: اگر سرعت رشد ابتلا به نارسایی کلیوی در کشور ما به این صورت باشد، باید آن را کنترل کرد. برای مثال زمانی که می‌دانیم با کنترل دیابت و فشار خون در کشور، به میزان 50 درصد از شیوع بیماری‌های کلیوی کاهش می‌یابد، باید اقدامی انجام دهیم که این اتفاق بیفتد. به جای اینکه فکر کنیم از چه کسی پیوند گرفته شود یا به این فکر باشیم که چند دستگاه دیالیز خریداری کنیم که همیشه معضل کشور است، بهتر است از بروز نارسایی کلیوی پیشگیری کنیم.

توصیه‌های وزارت بهداشت جهت پیشگیری از نارسایی کلیه
رییس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت با تاکید بر لزوم پیشگیری از بروز بیماری‌های کلیوی، گفت: بسیاری از مردم ما هیچ‌گاه آزمایش خون نداده و فشار خون خود را چک نکرده‌اند. به مردم توصیه می‌کنیم که فشار خون و قند خون خود را به خصوص در سنین بالای 40 سال به صورت حداقل سالانه چک کرده و کنترل کنند؛ بویژه کسانی که سابقه خانوادگی دیابت و فشار خون دارند بیشتر این کار را انجام دهند.

نجفی‌زاده همچنین توصیه کرد: کسانی که به سنگ کلیه مبتلا هستند حتما از کلیه خود مراقبت کرده و آب کافی بنوشند؛ بخصوص در ایام ماه مبارک رمضان، روزه گرفتن برای این افراد می‌تواند مضر باشد. نکته دیگر اینکه این بیماران مطمئن باشند که سنگ در مجرای داخلی ادراری گیر نکند؛ زیرا در غیر اینصورت ممکن است بدون اینکه شخص متوجه شود، کلیه از کار بازایستد. بنابراین این افراد مکررا به پزشک مراجعه کنند تا مطمئن شوند که مجاری داخلی ادراری آنها باز است و به کلیه فشار وارد نمی‌شود.

وی با بیان اینکه باید عفونت‌های ادراری بویژه در کودکان را جدی بگیریم، گفت: همچنین نباید بدون دلیل مسکن مصرف کنیم؛ چرا که بسیاری از داروهای مسکنی که به طور مزمن بدون دلیل کافی استفاده می‌شوند، می‌توانند برای کلیه مضر باشند.

الزام انجام دیالیز سه روز در هفته و هربار چهار ساعت
نجفی‌زاده در خصوص راهکارهای درمان بیماری‌های کلیوی با بیان اینکه ثابت شده با کنترل دیابت، فشار خون، مصرف غذاهای سالم، فعالیت کافی و ... می‌توان از کلیه‌ای که دچار بیماری شده نیز مراقبت کرد تا دیرتر به دیالیز یا پیوند نیازمند شود، اظهار کرد: حال اگر فرد دچار نارسایی کلیه شد اولین روش درمان، انجام دیالیز خونی است. به این صورت که فرد هفته‌ای سه بار و هر بار حداقل چهار ساعت باید دیالیز شود. در این روش بیمار باید دقت داشته باشد زیرا ممکن است در بعضی از مراکز دیالیز استثنائا زمان کمتری برای دیالیز به بیمار داده شود و این کار برایش مضر باشد.

به گفته وی درمان دوم، دیالیز صفاقی است که در این روش خود بیماران در منزل دیالیز را انجام می‌دهند. به این صورت که یک لوله داخل شکم گذاشته می‌شود که سر آن بیرون است و فرد محلول‌های مربوطه برای یک ماه را دریافت و در منزل، خود را دیالیز می‌کند. این نوع دیالیز برای کسانی که محل زندگی‌شان برای مراجعه به مراکز دیالیز نامناسب است روش درمانی خوبی است و حتی شب‌ها می‌توانند این کار را انجام دهند.

در پیوند کلیه اولویت با دهنده فامیل است
رییس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت، سومین راه درمان نارسایی‌ کلیه را انجام پیوند عنوان کرد و افزود: بهترین حالت در روش پیوند، گرفتن کلیه از دهنده فامیل است؛ زیرا این دهنده چند خصوصیت خوب دارد که مهم‌ترین آنها تشابه ژنتیکی است و باعث دوام کلیه شده تا دیرتر قابلیت خود را از دست دهد.

مرگ مغزی حادثه‌ای تلخ که جان می‌بخشد
نجفی‌زاده با بیان اینکه دومین راه پیوند کلیه، دریافت آن از مرگ مغزی‌ است، گفت: متاسفانه این مساله در ایران زیاد اتفاق می‌افتد. بنابراین باید ضمن اقدامات لازم برای پیشگیری از بروز مرگ مغزی در عین حال کاری کنیم که اعضای فردی که دچار مرگ مغزی شده زیر خاک نرفته و بتواند به مصرف بیماران نیازمند برسد.

وی میزان مرگ مغزی در ایران را سالانه حدود پنج تا هشت هزار نفر عنوان کرد و افزود: از این تعداد حداقل 50 درصد باید به اهدای عضو برسد در حالی که ما تنها سالی حدود 700 اهدای عضو در کشور داریم و این جای تاسف دارد.

گسترش مراکز فراهم‌آوری اعضا از 16 به 53 مرکز
نجفی‌زاده در پاسخ به اینکه برای افزایش تعداد اهدای عضو چه راهکارهایی وجود دارد، گفت: این کار باید در چند جبهه انجام شود. کاری که اداره پیوند و بیماری‌های خاص باید انجام می‌داد، گسترش مراکز فراهم آوری و پیوند اعضا و ارتقای عملکرد این مراکز در کشور بود که در سال گذشته طرح آن توسط وزیر بهداشت و شورای عالی پیوند تصویب شد و وزیر بهداشت دستور اجرای ضرب‌الاجل آن را نیز دادند.

وی افزود: بر این اساس 16 واحد فراهم‌آوری اعضا در کشور با همکاری دانشگاه‌های سراسر کشور تبدیل به 53 واحد شد. به این صورت که 53 دانشگاه علوم پزشکی کشور حالا می‌توانند موارد مرگ مغزی حوزه خود را شناسایی کرده و به اهدا برسانند.

رشد 70 درصدی اهدا در کشور
رییس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت به نتایج این طرح اشاره و اظهار کرد: این اقدام منجر به رشد آمارهای اهدای عضو ما بویژه در سال 94 شد و نشان می‌دهد که واحدهای فراهم‌آوری با تکنیک‌هایی که به آنها آموزش داده‌ایم به خوبی موارد مرگ مغزی را شناسایی کرده و توانستند آمار رضایت به اهدای عضو که به طور متوسط در کل کشور 37 درصد بود را در سال گذشته به 70 درصد و در بعضی نقاط کشور به بالای 90 درصد برسانند.

نجفی‌زاده با تاکید بر اینکه نباید بگذاریم اعضای مرگ مغزی به هدر رود، با اشاره به معیاری به نام PMP که مبنایی برای مقایسه کشورها از نظر اهدای عضو است،‌ افزود: حداقل PMP قابل قبول دنیا در گذشته 20 و در حال حاضر 40 است، اما اگر ما در کشور خود آن را همان 20 حساب کنیم یعنی 20 اهدا در یک میلیون جمعیت داشته باشیم، با حدود 80 میلیون جمعیت حدود 1600 اهدا در سال داریم و از آنجایی که اهداکننده دو کلیه دارد؛ در این صورت سالانه حدود سه هزار کلیه برای پیوند خواهیم داشت که می‌تواند به راحتی 2700 کلیه لازم برای پیوند کلیه معمول سالانه ایران را تامین نموده و دیگر نیازی به اهدای کلیه از افراد زنده نداشته باشیم.

به گفته نجفی‌زاده در حال حاضر PMP اهدای عضو از مرگ مغزی در ایران حدود هشت و نیم است و اگر بتوانیم این میزان را در کل کشور به 20 برسانیم دیگر نیازی نیست هیچ فرد زنده‌ای حتی فامیل بخواهد کلیه خود را اهدا کند. در این صورت همچنین دیگر بحث افزایش قیمت کلیه و خرید و فروش آن منتفی می‌شود و هیچ نیازی به این کار نخواهد بود.

وی با بیان اینکه باید کاری کنیم که سالانه چهار تا پنج هزار پیوند کلیه انجام دهیم، گفت: در حال حاضر از حدود 27000 بیمار دیالیزی کشور حداقل 20 درصد یعنی 5400 نفر می‌توانند پیوند دریافت کنند. حتی شاید بتوان روزی در ایران کاری کرد که افراد نیازمند پیوند کلیه که به لیست پیوند اضافه می‌شوند بتوانند همان سال پیوند انجام دهند تا دیگر نیازی به دیالیز و خرید دستگاه‌های جدید دیالیز نداشته باشیم و افراد از عوارض دیالیز طولانی مدت نیز در امان بمانند.

روزانه 10بیمار به دلیل نرسیدن عضو از بین می‌روند
نجفی‌زاده درباره آمار فوت کسانی که در صف پیوند اعضای مختلف هستند، اظهار کرد: محاسبات انجام شده نشان می‌دهد روزی هفت تا 10 نفر به دلیل نرسیدن عضو پیوندی فوت می‌کنند. ما پتانسیل این را داریم که حداقل 20 نفر در یک میلیون اهدای عضو داشته باشیم، این در حالیست که سالی 38 نفر در یک میلیون نفر جمعیت در لیست انتظار فوت می‌کنند. یعنی ما 20 فرد مرگ مغزی را با حداقل سه عضو قابل اهدای هر کدام خاک می‌کنیم و از سوی دیگر هم 38 نفر بیمار نیازمند اهدای عضو می‌میرند.

وی با بیان مجدد اینکه پتانسیل کشور ما برای اهدا بسیار زیاد است، تاکید کرد: اگر تعداد اهدا کافی باشد ما هیچ بیمار نیازمند پیوندی نخواهیم داشت که در لیست انتظار فوت کند. از رسانه‌ها انتظار داریم که اطلاعات صحیح را در این زمینه منتشر کنند؛ چرا که اگر این کار انجام شود مردم متوجه نیاز کشور و پتانسیل بالای کشور خواهند شد و اجازه نخواهند داد که بیماران در لیست انتظار فوت کنند.

نجفی‌زاده ضمن ارائه توضیحاتی در خصوص دریافت کارت اهدای عضو، اظهار کرد: مردم می‌توانند با مراجعه به سایت ehda.center درخواست کارت اهدای عضو کرده و همان زمان کارت اهدای عضو خود را پرینت بگیرند. تاکنون در کشور بیش از 1.5 میلیون کارت اهدای عضو صادر شده اما این میزان نسبت به جمعیت کشورهیچ است و باید اطلاع‌رسانی در این زمینه بیشتر باشد. کارت اهدای عضو از آن جهت مهم است که فرد نظر خودش را اعلام کرده و تصمیم‌گیری برای خانواده راحت‌تر می‌شود.