برنامه‌های وزارت نفت برای صادرات گاز چیست؟

دولت یازدهم طی دو سال اخیر نشان داده که برنامه‌های گسترده‌ای برای صنعت گاز کشورمان و صادرات آن دارد. بیژن زنگنه، وزیر نفت بارها اعلام کرده که موضوع صادرات گاز به کشورهای همسایه و همین‌طور LNG به سایر نقاط جهان در اولویت‌های سیاست‌هایش قرار دارد.

 دولت تدبیر و امید در تلاش است که با استفاده از فرصت‌های پساتحریم، رویای صادرات گاز به اروپا را به واقعیت تبدیل کند. صادرات گاز به اروپا همیشه یکی از برنامه‌های مورد علاقه دولتمردان ایرانی بوده است؛ موضوعی که در صورت اجرایی شدن آن، از نظر سیاسی می‌تواند جایگاه دیپلماسی ویژه‌ای را برای ایران فراهم کند.

همه ایرانیان چشم‌انتظار توافق نهایی ایران و گروه 1 + 5 و لغو تحریم‌ها هستند. تحریم صادرات انرژی ایران را محدود کرده و لغو آنها می‌تواند به تهران کمک کند تا گاز خود را به بازارهای اروپایی صادر کند، اما سوال این‌جاست که در صورت لغو تحریم‌ها، برنامه‌های وزارت نفت برای صادرات گاز چه به صورت LNG و چه از طریق خط لوله چه خواهد بود؟

در سال‌های اخیر تجارت جهانی LNG رشد چشم‌گیری را تجربه کرده و توسعه آن حتی فراتر از رشد بازار گاز بوده است. کشورهای دارای ذخایر گاز که دور از بازارهای مصرف هستند، هیچ شانسی برای حضور در بازار به جز با تولید LNG ندارند. در حال حاضر گاز در سه بازار آمریکا، اروپا و آسیا با اختلاف قیمتی بالا خرید و فروش می‌شود. در آمریکای شمالی به دلیل مقررات‌زدایی و وجود بازار رقابتی و حجم گسترده گاز طبیعی به عنوان رقیب شیل و با قیمت‌های بسیار پایین روبه‌رو هستیم، اما در قاره آسیا تجارت گسترده گاز براساس قیمت نفت و با قراردادهای بلندمدت، قیمت‌های بالایی را در برمی‌گیرد. بازار اروپا نیز قیمت‌های میانه را به خود اختصاص داده است.

براساس گزارش سال 2014 بی‌پی، ایران در سال 2013 همچنان با 33.8 تریلیون مترمکعب ذخایر اثبات شده گاز طبیعی (18.2 درصد از مجموع ذخایر گاز طبیعی جهان) رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. در این رتبه‌بندی روسیه و قطر در جایگاه‌های دوم و سوم قرار دارند. قطر به عنوان شریک ایران در میدان پارس‌جنوبی، در سال 2013 همچنان موقعیت خود را به عنوان بزرگ‌ترین عرضه‌کننده LNG جهان حفظ کرده و به‌تنهایی 32.5 درصد از کل صادرات LNG جهان را در اختیار دارد.

در بخش صادرات گاز طبیعی به وسیله خطوط لوله نیز منطقه خاورمیانه دارای سهم بسیار اندک 4.1 درصدی است. این در حالی است که با وجود ذخایر عظیم پارس‌جنوبی که میان ایران و قطر مشترک است، روسیه و نروژ به ترتیب با سهم 29.7 درصدی و 14.4 درصدی از صادرات گاز طبیعی جهان به وسیله خطوط لوله، گوی سبقت را از دیگر رقیبان ربوده‌اند و در رتبه‌های اول و دوم قرار دارند.

حضور نیافتن ایران در بازار LNG جهان (سهم صفر) و نیز سهم ناچیز آن در صادرات گاز طبیعی (حدود 15 میلیارد مترمکعب در سال) به وسیله خطوط لوله در حالی است که هم‌اکنون بازار گاز جهان، چه در بخش LNG و چه در بخش خطوط لوله با رشد روبه‌روست.

در مطالعات کلی شرکت ملی نفت ایران برای حضور در بازار LNG جهان، 6 طرح با هدف تولید سالانه 70 میلیون تن LNG در سال 2015 تعریف شده بود. این برنامه اگر طبق زمان‌بندی اجرا می‌شد، هم‌اکنون ایران را به جایگاه بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی مایع شده جهان می‌رساند، اما با روی کار آمدن دولت نهم و تنشی که در روابط بین‌الملل به راه انداخت، ساخت این طرح‌ها با توجه به وابستگی کامل آن به تکنولوژی و سرمایه‌گذاری خارجی، از اولویت شرکت ملی نفت ایران خارج و از این میان، تنها کلنگ ساخت پروژه ایران ال‌ان‌جی در تابستان 1386 زمین زده شد.

حرکت کند ایران در تعامل با جهان و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های حیاتی کشور در حالی است که هم‌اکنون ظرفیت تولید LNG قطر به عنوان مهم‌ترین شرکت گازی ایران در پارس‌جنوبی به بیش از سالانه 77 میلیون تن افزایش یافته و در فروردین‌ماه سال 1394 قطر موفق شد 5 هزارمین کشتی حامل LNG صادراتی خود را به بازارهای جهانی ارسال کند.

در آن سوی میدان نیز روسیه با بهره گرفتن از موقعیت استراتژیک خود و با توجه به بی‌رقیب بودن در بازار اروپا همچنان در صادرات گاز طبیعی به وسیله خط لوله یکه‌تازی می‌کند. با توجه به سیاست وزارت نفت، افزایش تولید در کشور قرار است ظرف سه سال آینده تداوم پیدا کند؛ به نحوی که در سال 2019 تولید گاز به یک میلیارد مترمکعب در روز برسد.

در حال حاضر ایران با کشورهای ترکمنستان، آذربایجان و ترکیه تعامل دارد و به زودی عراق نیز به این لیست اضافه می‌شود؛ ضمن این‌که مذاکراتی که با دیگر کشورهای منطقه خلیج‌فارس مثل امارات، کویت، بحرین، همان و... صورت گرفته و در حال بسترسازی برای صادرات گاز به این کشورها هستیم. با توجه به روند فزاینده تولید گاز و همچنین طولانی بودن زمان مذاکرات قراردادهای گازی لازم است از هم‌اکنون این اقدام‌ها و مذاکرات انجام شود.

منبع: خبرآنلاین